E TE IWI WHAKAKOTAHI!

Toa Takitini, Issue 111, 1 December 1930, Page 2216

E TE IWI WHAKAKOTAHI!

Ka nui rawa nga reo whakaaraara i te iwi i roto i enei ra tata ano. Kei te karanga etahi kia whakakotahi, kei te karanga etahi kei tie totohu te iwi maori. Ko wai ra te iwi maori? Ko nga tomtom nei ranei, ko te nuinga ranei ote tangata. Tena iana titiro ake tatou, katahi ano ka kitea ake he Minita Maori mo Te Paremata, he Pihopa mo Te Haahi Mihingare, he Pihopa mo Te Haahi Ringatu, he Tohungatanga mo te Haahi Weteriana, no Te Momona, he Mangai o Te Torn Tekau Mano Maori. Mehemea kei te totohu, tena kei te totohu i whea ki whea? Ki taaku titiro kei te piki te iwi kite taumata i ekengia e o ratou tupuna i roto i nga whakapaparanga maha kua mahue atu ki muri. Tino tika tenei ki he iwi matau rawa o tatou tupuna i mua. Nga mea whakamiharo e rongo nei tatou ki a ratou mahi me

a ratou mohiotanga kaore rawa latou i te kauawhiwhi atu. i timata mai to tatou totohu i nawhea? Kua mutu ta tatou kai-tangata, ta tatou whaiwhaia, te noho kiri tahanga. Kua huhua rawatu a tatou kai-kauhou, o tatou kai-hautu i tena ahuatanga i tena ahuatanga. Kua whawha katoa te wahine ki nga mahi a te tane. Kua roia etahi, kua karaka etahi, kua takuta etahi, kua ununiho etahi, kua ‘mekanika' etahi, kua kairuuri etahi, kua tiati etahi, kua kairehita etahi, kua Atoone-Tinanara tetahi, a kua PirimiaAwhina rawa hoki. Kei heatu ano, heoi te mea kia mau, kia u. Kia kaha ake hoki a muri kite tawhai kia tangotango ngatahi kei te haere tonu i ia tau ki nga whakamatautauranga whakauru ki nga ‘Uniwahiti.’ He aha atu ano e koingotia na? Heoi te mea e tika ana kia whawhatia e tatou ko te tikanga whakakotahi ite hapai ote reo, ote hoe, me te patu. Ka taea noatia atu, engari kei hea ranei te ki me te raka hei huakanga atu i te kuwaha. Metemea nei kua kotahi rawa te whakaaro o ’Te Whetereihana’ penei na kei a ratou rawa te huarahi tika, e tika ana hoki kia whakakotahi i raro i ta ratou whakahaere. Kei te ki tena haahi kei a ia te tika, a, ko Te Momona rawa e tino korero ana i tera waahi. Kei te pera ano Te Katorika, te haahi matua. I tenei wa kei te wawata tena haahi tena haahi kia uru he mema mona ki Te Paremata, hei whakahaere i ana tikanga e tautoko ana. He whakaaro tika tenei, a he mea pai hoki kia hangaia he ture whaka mana kia uru he mema hei reo mo tena haahi mo tena haahi, kia hangaia ranei te ture kia whakakotahitia he haahi, ina te he he wehewehe no tatou i runga i te pakanga ki to tatou whakapono. Ki taaku mahara mehemea hoki kaore te kupu ‘Me nga Anahera Pono’ i whakaurua mai ki roto i te whakapono Ratana kua mama rawa te whakakotahi, notemea ko etahi atu whakahaere o taua Whetereihana kei te ahua pai noaiho, e hapai ana hoki i te Mana Rangatira, i Te Mana Maori. Otira ko ratou ma, ko nga mea i tata tonu me Te Atua, i wehewehe ai, a ko tatou kia kore! Kei te tika ranei kia penei tatou, ara kia noho atu, kia noho mai, whetero atu, whetero mai? Kaore e tika kia wahangutia te whakahehe, te whaka tikatika, ka whakapapaku ki raro rawa, otira ko te tika ko te pono hei rakau ki taku mahara ma tenei tu ahua e kitea ai nga tino kaupapa pai, kaupapa pono mo nga tikanga arahi i Te Iwi Maori ki Te Pono. He mea tika hoki tetahi ahua o te whakakotahi kite whakawhaiti i nga marae o te iwi hei korero i nga take hei hoatu ki te aroaro ote Paremata hei tirotiro mai. I runga i

tenei ahua e tika ana kia kotahi mo runga i te whangai ki te herengi ite hunga mau i aua take me te mahara ki nga raruraru. He tikanga nunui katoa enei. Etahi atu tikanga nunui na te ha otewa i akiri mai kite aroaro ote mea kotahi, tokorua tokotoru, maha atu ranei, kaati kaore e mana te karo te aha ranei i te noho-a-wehewehe o te iwi. Koianei rate tika o te whakakotahi. Kei te haere nga toa o era mahi. Kei te whakahuihui a Ruhia, a Tiamani, a Amerika a Inia nga iwi ote ao. He aha hoki te he ote karanga i tetahi ra nui ma Te Iwi Maori ko te putake mo taua hui he whakakotahi. He nui nga hua papai e kitea i tera tu o te hui i roto i enei ra. Kua tae mai tenei te ra mo taua mahi. Kaore i te tika te kaiawaha takitahi i te huarahi, koraha ranei. Kua marama, kua tairanga ki runga nga kai hautu o nga waka, o nga marae, o nga huihuinga tangata o te motu. Nga tai e wha, nga hau e warn kua kitea atu nga Kai-hautu. Ara a Makitanara me ona tamariki kei Te Waipounamu. Ina a Te Taite, Ratana, a Te Rata kei te Taihauauru, a Tau Henare me ona mangai Reimana maha ki Ngapuhi. Ina hoki a Ta A. T. Ngata me Pihopa Aotearoa raua ko Tiati Ka raua ko Kai Ruuri Taiporutu. Ina ano etahi o Te Ropu Mahi ara a Paapu Tutaki me ona hoa maha o tera waahi. E hoa ma ki te kore e taea te huihui e tenei momo tangata nga kaupapa mo te whakakotahi i te iwi, kaati kei te kuare rawatu te iwi, me ona tamariki matau. Ka tika ai te korero a te tamaiti C. B. e tuku korero mai nei kia panuitia eTe Toa 4 “E kei te totohu haere te Iwi Maori.”