TE AO PANGO I RUNGA O HAMOA

Toa Takitini, 1 February 1930, Page 1978

TE AO PANGO I RUNGA O HAMOA

He mea tino whakapouri i te ngakau tenei raruraru kua pa inai nei i Hamoa i mate a I telahi a nga tino tahamariki ranga* tira o tana iwi ara a Tama sere. He tamaiti tenei i tnpu ake i roto i nga maramalanga o tenei wa, penei me enei o tatou tangata matau e arahi nei i tuna iwi, i tona iwi i rnnga i nga tikanga whakatupntupn i te matauranga mo te pakete, me te man tonn ano k te maria o ona tnpnna iho. Otira no nga whakahaere a tana iwi ka waahi rurua raton ka kiia tetahi wahanga ko te taha kia Malieotoa. ko tetahi wahanga ka kiia ko Tamasese ara ko Te Man. j E kiia ana i nga whakamarama e kitea iho ana, ko Tamasese no te wahanga o Hamoa e riri ana ki nga whakahaere a Te Kawanatanga o ana Moutere Hamoa i rare i te mana i riro mai nei i Nui Tireni i rare i te mana o Te Whawhai Nui kia Tiamnna kua pahure tata ake i nga tan 1914-8.

Na nga taake me nga whakaritenga ture i rare i taua mana i riro mai nei i Te Kawanatanga o Nui Tireni, ka timata ake nei enei raruraru nui ki runga i taua iwi me te Kawanatanga 0 Hamoa. I te wa e tu ana Te Kawanatanga o Maahi me Te Kooti ko Ta Maui Pomare te Minita o aua moutere. I aua ra he nui te kaha oTa Maui ki te whakahaere kia kaua e puta he raruraru ki taua iwi, me tana tohutohu kite iwi pakeha me tona kawanatanga kia ngawari te whakahaere i taua iwi. No nga ra ka tu Te Kawanatanga o Te Waari, ka riro mai a«a moutere ki raro i a Ta A. T- Ngata. I runga i ana korero i whakatakoto ai ki mua i Te Kawanatanga i mea ia kei te kaha rawa te hohoro o te whakahaere i nga tikanga pakeha ki runga i taua iwi. Kite man te pera ote whakaaro mete whakahohoro i nga tikanga pakeha, ka pa he raruraru nui ki reira, pera ano me nga raruraru i pa nei kite iwi maori. kiia ana i tono a Ta A. T. Ngata kia tukua mai kia ia te mana motuhake mo te whakahaere i aua iwi me aua raruraru. 1 hopu tonu ake te ngakau, whakaae hoki, ma taua ahua rawa anake e taea atu ai te whakaaro Hamoa, ahakoa ona wahanga maha, ki te mahara tera e taea te whakawhaiti haere te whangai haere ranei, ka tutuki ai tenei kaupapa “Taihoa” nga mea katoa, kia whai takiwa ai ki te whakahekeheke haere i nga kawai rangatira o era iwi e pupuri tapu tonu mai ra tetahi wahanga o ratou (tika tonu hoki) i nga mana o ratou tupuna, tuku iho kia ratou. Kua maringi ra te toto. Ahakoa te tika, te he ranei o te peratanga, he mea ua ua te whakaaro atu i te ngakau maruu: te wahine, nga tamariki, te iwi nui tonu, ahakoa te wehewehenga i runga i nga mahara, kei te pouri, kei te mamae-a-iwi. E taea ranei te whakamariri? E kiia ana he taitama whakapono tenei. E kiia ana he nui nga inoi a nga kai karakia i te uhunga mo taua tangata kia tukua iho he mea e mariri ai e taea ai te tahi atu o te pouri, e kore ai e riro i ta te ngakau rapu utu nga whakaaro* pouri. Kei te kori ra te ngakau maori! te ngakau aroha, ahakoa he moutere ke tenei, otira kaore rawa i tawhiti atu nga ra i wehe mai ai o tatou tupuna i era iwi; kotahi ano te tohinga, mete tu-a-ta-tanga i te hinengaro koia te kiri ka oi noatu i tawhiti. Otira kua takoto i o tatou tupuna te tikanga manaaki i te pakeha, kua matorutia tatou ki roto i te whakapono i tiria ai e Te Matenga i te tau 1814, i manaaki nuitia ai i te tau 1830 i Waima r ara i Taiamai te kahupapa o nga tikanga atahua o te whakapono, na reira e tika ana kia tukua nga tumanako aroha kia whkaaritea tikatia nga whakataunga a te ropu tirotiro i tenei raruraru, tuatahi i runga i nga ture o Te Whaka. pono tuarua i raro i nga tikanga o te ture tangata.

Otira, e te iwi, e whakaatu ana ta koutou Toa ki Te Minita o nga Moutere, Te Hon. Ta A. T. Ngata i te pouri o te iwi mo tenei raruraru me te aroha ki nga pani mete pouaru me te iwi nui tonu o Hamoa mo tenei te rewanga o tenei Ao Pango. Te tumanako he ao rere noa. Kei te haere nga hauku, nga hau marine, nga hau arorangi, he mea mehua mai e Te Mana kaore nei e taea e tatou te whawha tona hohonutanga. E pouri ana mo tenei raruraru! Te roimata mo te pouaru me nga pani Te tumanako kia tere te marama. Kia manakitia koe ete Minita Maori ki te whakapai i tenei pouritanga e uhi nei i runga i te Iwi o Hamoa.