TAIAMAI

Toa Takitini, 1 February 1930, Page 1973

TAIAMAI

Kei nga whakamarama o tenei whakaupoko te marazua ai tatou ki ona korero. No nga whakamatenga o te tau ka hori, ka puta nga pohiri a Ngapuhi o Te Haahi Mihingare kia hui atu nga iwi ote motu kite ra whakamaharatanga ki nga kaumatua Maori e ora ana i te 12 o nga ra o Hanuere 1930, i whakaturia ai te Whare me te Marae Mihana tuatahi kite tuawhenua i Waimate i runga i te tono a nga Maori kia ratou nga hua papai a nga Mihingare tuatahi e whakato ana i aua ra, ara te whakapono, nga kura ratapu, nga kura ako inga tikanga o te whakapono, nga mahi-a-ringa, ara te whakatupu witi, te mahi paraoa, te mahi pihikete, me te mahi kauhuri ite whenua. Enei tikanga e mahia ana e nga Mihingare i te taha tai o Korororareke, i Oihi i Paihia, i te ngutuawa o Wai tangi i waho-whaka-te-moana o Te Rere-i-haruru, nga wahi e rongona nei e Te Ao katoa, koira te wahi i u tuatahi mai ai te pakeha, i kauhoutia tuatahitia ai te rongopai o Thu Karaiti, i whakaaro tuatahitia ai te ako whanui i nga mahi ahuwhenua me nga kura ako i nga ahuatanga katoa ki te tuawhenua, kia horapa pai ai te haeretanga o te matauranga 0 te Wa i runga i nga kaupapa o Te Whakapono Karaitiana 1 whakatoria nei e Te Matenga (Rev. Marsden) i runga i te kitenga me te arohatan c ;a kia Ruatara. Na reira ka mohiotia te nui o tenei putake hei huinga mo nga iwi Maori e ora morehu nei inaianei, ki te tuku i ona whakaaro whakamihi, whakamiharo ki nga ra o nga Kaumatua Maori me o ratou hoa kaumatua pakeha mo te taenga kite kotahi rau nga tau e ora ana a ratou tikanga i roto i nga iwi o te tai whakararo o nga hau e wha, Taitokerau, Tai Hauauru, Te Waipounamu, me Te Tairawhiti. I roto i tenei ra ka mama nei te titiro iho

ki nga mahi a nga Kaumatua, ka mama le haere ki te whakarite i nga pohiri kia huihui atu kite kainga nei ki Waimate kia tuku whakamoemiti tahi, kia kai tahi, kia korero tahi, kia whakamiharo tahi mo nga mahi nunui i tiria nei e ratou ma,ka kotahi ran nei nga tan mai i reira ki naianei, mutu ai te pakara ote korokoro ki te kiko tangata, i noho ai, tatu rawa te remu ki ton ake marae whakarongo ai ki nga kupu tohutohu a Te Kai Kauhou, ka houhia nei te rongo e Te Hinengaro ki tena iwi ki tena iwi, eke rawa ake te ran tan o tenei whakatupuranga i era tikanga ko tatou tenei e haereere nei i runga 0 tatou marae maha, e tangi a tuakana, taina ana tetahi ki tetahi, ki nga kaumatua ano e tangi atu ana he tamaiti ki te matua, he mokopuna kite tupuna, Kowai ra o ratou ingoa, kua ngaro i roto tenei ra, heoi te mea e tino matauria ana, he Maori te kaitono, he pakeha le kaiwhakarite, ara ko nga akonga te kai tono, ko nga kai-ako te kai whakatutuki koia ka tu nei Te Mihana tuatahi ki Waimate i te tau Hanuere 12th. 1830. Na te Rongonui, na te rongo pai o era mahi, o era tikanga 1 whakatupuria houtia ake i reira koia ka whakahoutia ano aua kupu atahua a nga tupuna mo te tangtata pai nga whakaaro, pai nga mahi, kua tae mai nei ki tenei Ran Tau Hon: Eta! E hine! I haramai ra hoe i Taiamai! Te Hui a Te Pihopa o Aotearoa kia Ngapuhi katoa katoa!l katoa!!! no Hanuere ]3th 1930, ara. No te ra tuatahi o te Ran Tau Hou. Hanuere, Mane 13th, 19302030. “I haramai ra koe i Taiamai” Mehemea no nga ra o mua kua rangona tenei tu naumai i nga mea i haere ki te hui whakamiharo i tu mai nei ki Waimate wahi o Ngapuhi i te 12 o nga ra o Hanuere ka hori tat a ake nei. Ko taua hui i karangatia mo te motu mete Haahi Mihingare katoa, pakeha mai, maori mai, kia huihui ki Waimate, hei tuku whakamoemiti ki Te Kaihanga, mo te taenga kite rau tau o te Mihana tuatahi i te tuawhenua, i timataria ai te whakatuputupu i nga tikanga e tupu ai te whakapono mete mahi-a-ringa, te matauranga whanui. I runga ite kite o nga Kaumatua o Ngapuhi i te pai o nga hua o nga mahi i puta ki Oihi, i tawahi atu o Kororareka, Pewhairangi, i timataria tuatahitia ai te kauhou te rongopai e Te Matenga (Marsden) iTe Kirihimete o te tau 1814, ka tonoa e ratou kia haria atu taua taonga ki roto i nga rohe o Te Waimatenga ara o Waimate. No aua ra ka timata te kaha haere o tenei ingoa o TAIAMAI ki runga i taua rohe. Na nga mahi papai, Te whakapono, te kura ako i nga mahi matauranga, te mahi waei'enga, whakatuputupu witi hei paraoa, nga mahi whare, te kura ako hoki i nga tikanga kaupapa mo te whakapono i raro i Te Haahi Mihingare, pan katoa

i taua kaainga ara Mihana te ako. Ona tangata tuatahi e awhina ana ia Te Matenga he tangata Karaitiana katoa mete iwi hoki o Ngapuhi ka timata te huri nui tonu ki taua whakapono ka tipu tenei ingoa a Taiamai kite nui. He nui te whakamihi kite taenga ki tenei hui, mete tuponotanga o tenei ra kua tu he Pihopa Maori, haaunga ano te nui o Te Minita Taitamariki Maori, tino kitea te hua o nga mahi o roto o taua ran tau. He mea miharo. rawa hoki te taenga o Te Pihopa Maori ki Taiamai mo te ra tuatahi o te Rau Tau Hou, i whakapatia ai, i iriiritia ai hoki nga akonga o te haahi i raro i nga rakau nunui o te marae he puriri, ko te ranginui tonu te wharau. Nga kupu kauhou a Te Pihopa, nga himene reka a Ngapuhi, ano he taonga e maringi nui iho ana i Te Rangi, ano tona ahua e whakawahi ana, e whakahauhau ana mo te rau tau hou. Nga ahuatanga katoa o roto i te timatanga mai o ta ratou nei rau tau hou, kitea ana te rau tau te tawhittianga atu ki muri. Marama ana te titiro iho ki nga hua papai i tumanakotia e ratou ma i te wa e tiri ana i aua purapura atahua. Kitea atu ana te whanaungatanga ! Ano te ahua he taina he tuakana: he matua he tamaiti: laea ana hoki te titiro atu ki nga ra kei te tu mai mo tatou me ratou e tupu ake nei,, me nga kupu mihi “Haere ra ki Taiamai.” NEW ZEALAND MAORI TENNIS ASSOCIATION Te whakataetae-a-tau tuarima a nga Toa Takitini mo te tenehi Ka timata mai i Ruatoria (Waiapu) mutu mai ki Kaiti (Turauga) Wenerei, Take, Paraire, Haterei. Maehe slh, 6th, 7th, Bth, 1930. 1 taua wa, he maha nga putake korero e pa ana ki Te Iwi Nui tonu e whakahaerea.