TE ANGA MARAUTANGA MŌ AOTEAROA

Muka, Volume 6, Issue 3, 1 June 1993, Page 5

TE ANGA MARAUTANGA MŌ AOTEAROA

No te 7 o Paenga-whawha i whakaterea ai te “Anga Marautanga o Aotearoa”. He purongo tenei na te Tahuhu o te Matauranga, e whakatakoto tuapapa hou ana mo te ahua ote whakaako mete ako i roto i nga kura o Aotearoa. Ko ta tenei purongo, he whakatakoto ara hou:

• e taea ai nga tikanga *aro matawai te whakatairite • e piki ai nga taumata paetae o nga akonga • e eke ai nga akonga ki aua taumata ahakoa no hea mai, ahakoa pehea o ratou ahua • e honoa ai nga hua ako o ia marautanga kia tautoko ai tetahi i tetahi • e hangai ai nga hua ako ki nga pumanawa whanui e hiahiatia ana puta noa i te ao

I uru ai ki konei he paku korero mo tenei kaupapa na te mea i tuhia te purongo ki nga reo e rua, kite reo Pakeha mete reo Maori. Engari hei whakaohiti noa ake, mena kei te kimi korero hei whakahiamo i te hinengaro, kite reo Pakeha, kite reo Maori ke ranei, me pukapuka ke, i te mea e rua e rua he maroke.

(* assessment)

No te tuhinga Pakeha te he, i te mea koina te mea i tuhia tuatahitia mete whakahau ano ite taha kia hangai pu te whakamaoritanga ki tera, kia kaua e tukua a wairua Maori kia rere, kei whenumi te tikanga o te korero.

Me pehea hoki e makuku ake ai te whakamaoritanga o tetahi korero Pakeha mutunga ke mai nei o te maroke? He wa ano ka wana tetahi korero i te whakamaoritanga, engari na te ahua tonu o tenei kaupapa e whakapae ana au e kore e taea.

Heoi ano, he take ano i raua mai ai tenei murakehu kite Muka. He nui nga kupu Maori “hou” kua whakamahia i roto i te whakamaoritanga, he kore no nga kaituhi i hiahia kia waiho te kupu Maori kotahi hei whakamaori i nga tikanga e rua (nui atu ranei), kia waiho ranei nga kupu Maori e rua hei whakamaori i te tikanga kotahi. He tika tonu ta ratou ina hoki i roto i te purongo Pakeha he tikanga motuhake to tena kupu, he tikanga motuhake to tena kupu.

Engari hoki te mutunga iho e hia ke mai nei nga kupu kaore i te kaha te mohiotia kei tenei purongo e taupu ana, mete aha ano ka hemanawa katoa te kaipanui. Waimarie ana mena ka kitea mai tetahi rerenga korero kotahi kaore he kupu hou i roto.

Heoi ano te pai, he mea whakatitaha katoa nga kupu hou, e tohu ana kia karapa whakatematau te titiro, i te mea kei te tapa matau o ia wharangi e tutira mai ana nga kupu Pakeha.

Ehara i a te Taura Whiri te whakamaoritanga, ehara hoki i a matou nga kupu hou, engari i tae mai te tono kia ata tirohia, kia whakaaetia e konei nga kupu na etahi ke i kite mai. Na tenei tu ahua i whai wahi atu ai te Taura Whiri ki tenei mahi, engari hei matawai noa i nga mahi kua oti ke.

Ahakoa ahua rangirua nga korero o tua ake nei, ara kei te ki ake he pai te pukapuka engari he ahua mea

nei te reo, kaore au e kl ana he hanga hua kore te Anga Marautanga o Aotearoa. Kaore. He korero whai tikanga tonu, engari ko taku ke e whakaatu ana, ehara te whakamaori korero i te mahi waingohia. I etahi wa he mama noa iho, engari he wa ano me uaua ke ka kitea mai tetahi kupu ataahua kotahi, me taku whakapae ano ko te whakamaoritanga o te Anga Marautanga nei e katata ana kite tuarua o enei.

Heoi ano te mea nui, i puta tenei korero ki nga reo e rua, a, koinei ta te Taura Whiri i uruhau ai, i tautoko ai.