NGĀ KUPU HOU
He wa ano kore rawa nei he kupu Maori tuturu e kitea. Ina pere te titiro ki nga kaupapa whaiti o te ao hou nei, me uaua ka matawhaia ki tetahi kupu Maori e hangai pu ana kite kupu Pakeha e hiahiatia ana kia whakamaoritia. Kaore matou e ki ana e kore e taea nga kupu penei te whakamaori. Heoi ano me whakarere ke nga kupu Maori e ahua hangai ana kia tino tika ai te whakahangaitia atu kite kupu Pakeha e hiahiatia ana. He penei hoki te mahi rapu kupu hou a te Taura Whiri. Ko etahi kupu Maori me paku whakarere ke noa iho, ko etahi ia me rawekeweke ano! Ka kitea tenei ahuatanga i roto i nga kupu hou a te Taura Whiri e whakararangihia ake nei:
He Kupu Matauranga Tatai Arorangi astronomy - matauranga tatai arorangi universe -ao tukupu solar system - rerenga o Tama-nui-te-ra galaxy (Milky Way) - Te Mango Roa atmosphere - plhao planet - aorangi (ao = world + rangi = heavenly) asteroid - aorangi iti orbit - amionga gravity - to-a-papa black hole - honea kore corona - kurahauao (mai i te kurahaupd) space probe - pokai atea (mai i te “pokai whenua ”) satellite (man-made) - aorangi (hori) radar - hihiani (hihi = ray, beam + ani = resounding, echoing) navigate - urungi eclipse - araitanga equator - weherua equatorial -weherua equinox - weheruatanga o te ra, o te po solstice - tuakaihautanga o Tama-nui-te-ra (tuakaihau = kaore e kitea) zenith - te komata o te rangi hydrogen - hauwai carbon dioxide - hauha nucleus - karihi atom - ngota stratus - te kupenga a Tara-mainuku cumulus - (he) kapua whakapipi Cirrus - Purehurehu nimbus - (he) okewa
Southern Cross -Te Taki o Autahi, Venus - Kopu, Tawera (o te ata) Meremere, Rereahiahi (o te ahiahi) Charon - Kuwatawata (mai i nga korero mo Mataora raua ko Niwareka) Earth - (te) Whenua I takea katoatia mai nga ingoa aorangi Pakeha e whai ake nei i nga ingoa atua Pakeha o tua whakarere. I runga i tenei i toko ake te whakaaro me whai atu a Maori i ta Pakeha tauira. No reira, atu i a Jupiter (he ingoa tuturu to te Maori mo Jupiter), katoa enei e whai ana i tera ahua: Mars - Tu-mata-uenga Pluto - Whiro Neptune - Tangaroa Jupiter - Parearau Uranus - Wherangi Mercury - Aparangi Saturn - Rongo Etahi atu and: analgesic - rongoa patu mamae antiseptic - patuero bad circulation (anatomy) - te rere puroto o te toto body corporate - aka whaiaro campaign - whakamataaratanga dinosaur - mokoweri fashion design - pahoa kakahu fashion designer - kaipahoa kakahu lactation - whangote mosasaur - mokotai mouth freshener - karaha nervous condition - mate ioio neuralgia - mate iotaru New Zealand Income Support Service - Te Ratonga Takuhe o Aotearoa plesiosaur - mokotata pterosaur - mokorere rheumatism ,- uhumona (uruhumu+monamona) skin disorder - harehare sonic - paorooro tonic - wai rongoa
Te Maramataka o Te Wairarapa I te wa i whakaarahia ake ai nga marama o Tuhoe hei whainga ma te Taura Whiri, i taoro atu mete ki atu ano kite kore e matarekatia mai, tena homai o koutou ake ingoa, a, ma konei e paho atu kite Muka. Anei e whai ake nei te katoitoi a tetahi, ara ko nga ingoa kaupeka o Te Wairarapa. I kitea mai nga ingoa nei a Paratene Te Okawhare i te Whare Pukapuka o Turnbull. [Kei te MS 189, putanga 8:54 e mau ana.]
Ahuahu-mataora = Kohi-tatea Iho-mutu = Hui-tanguru Putoki-o-tau = Poutu-te-rangi Tlkaka-muturangi = Paenga-whawha Uru-whenua = Haratua Ao-nui = Pipiri Te-aho-turuturu = Hongongoi Te-iho-matua Here-turi-koka Tapere-wai = Mahuru Uru-tahi = Whiringa-a-nuku Uru-tautahi = Whiringa-a-rangi Akaaka-nui = Hakihea
Permanent link to this item
Hononga pūmau ki tēnei tūemi
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/MUKA19930101.2.6
Bibliographic details
Ngā taipitopito pukapuka
Muka, Volume 6, Issue 1, 1 January 1993, Page 4
Word count
Tapeke kupu
547NGĀ KUPU HOU Muka, Volume 6, Issue 1, 1 January 1993, Page 4
Using this item
Te whakamahi i tēnei tūemi
Te Taura Whiri i te Reo Māori: Māori Language Commission is the copyright owner for He Muka. You can reproduce in-copyright material from He Muka for non-commercial use under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0) licence. Material in He Muka is not available for commercial use without the consent of Te Taura Whiri i te Reo Māori.