TE HUI WHAKAORA REO IHARĀIRA

Muka, Volume 4, Issue 1, 1 January 1991, Page 5

TE HUI WHAKAORA REO IHARĀIRA

I ko ko te reo tawhiri otenei whenua kia . » whakarauika mai te hunga e tata nei o ratou reo te hgaro, kua ngaro ke ranei, ekaha ana ranei te tamia iho i o ratou ake whenua. Ko te kaupapa ia o te hui ko "Te Whakaora Reo", a, i riro ai ma konei?te hui ewhakahaere, he tomina no ratou kia whakanuitia te rautau ote reo Hlperu te reo Hlperu o eneira, kaua to teao o nehe. > ', - \'

E ai ki nga korero mai i te tau 1880 kaore ke tenei reo ite korerotia ko te reo anake ite ora ko te reo o nehe, a, atu i ona amokapua ano kaore i -te mohiotia e te iwi whanui. He reo tapu mo te karakia, mo te Inoi noa iho kaua a tua atu, a, ko nga tane anake i whaiwahi atu.

Na tona tohunga ano na Ben Yehuda ka toko ake te whakaaro kia whakaaratia ake, kia whakaoratia ake te reo hei reo korero ma te matinitini, ma te hakerekere. Ka tahuri ia kite whakatakoto tikanga e taea ai.

I tino whakakoretia e ia etahi atu reo i tona whare, i waenga i tana whanau kia u tonu ai kite reo Hiperu, kia tino matatau ai ana tamariki. Tekau ma rima nei nga whanau i taunaki i te kaupapa, a, na ratou ko te reo e kdrerotia nei, e tino ora nei i tenei whenua i enei ra. Kaore he reo i tua atu i tenei i tenei whenua.

He nui nga piki, nga heke i roto i nga tau mo te taha kite whakarite kupu. He nui nga kupu ate kaumatua nei, a Ben Yehuda, i whakatau ai engari kaore i rata mai, i aro mai ranei te iwi ka porowhiua atu era ka tlkina ketia he kupu hou, a, ko ta te iwi i whakatau ai te kupu e tino korerotia ana, e tino ora ana i tenei wa.

Kei konei and tetahi ropu penei i te Taura Whiri nei. Ko tana mahi he kimi, he whakaae ranei kite kupu hou, he whakatau ano hoki i te taha o te whakatakoto o te kupu. Heoi and, te ahua nei kaore a ratou whakatau i te tino arohia atu ina hoki i puta te ui makihoi i te hui, kua maro nei te haere o te reo Hiperu he aha ia te tino hua o tenei whakahaere? Kua eke pea tenei kite wa e whakakore atu ai koira te korero i kaha te puta i roto i nga whiriwhiri, i nga whakawhitiwhitinga korero. Ako ake nei mhhiotia ai i pehea rate whakatau! Itu te hui whakaora reo kite kainga o Kiryat , Anavim, rohe o Hiruharama, whenua o Iharaira, atu itel4kite 19 o Whiringa-a-nuku 1990. V

E toru nga reo i reira, me ki, i ahua puta mai i te mate kite ora, a, kua pakari haere, kua tangutungutu haere. Ko te reo Hiperu, mai i te tino kore nei, ko te reo Pakihi (Basque) mete reo Kataranga (Catalan). Katoa etahi o matou i reira e whawhai ke ana kia ora tonu 6 matou reo haere ake nei.

Na te tutakitakina o te mura o te ahi i te pae o te riri, he nui tonu te hunga i ki ka puta ake, kaore i puta ake, a, mete aha ano ahua waimeha noa ana te hui. Aua atu, ko matou i tau atu i tautohetohe, i kauhau, i kata, i riri, i kai tahi, i noho tahi, a, puta ana tera tetahi whanaungatanga i waenga i a matou, i te tokoiti.

Ahakoa huri ki tehea whenua, kei reira he reo e whawhai ana kia ora tonu. E kaha ana te tamia e nga kawanatanga, e te reo ranei nona te nui nga o nga kaikorero.

Hei whakatauira noa ake, i te whenua o Porana e rua tekau ma rua nga reo i tua atu i te reo matua, i te reo Pdrana. E matau nei tatou ko nga whenua o tua atu i te awe mapara, ara, i te arai maitai kua whakakoretia nei i roto i te ra nei, nga mea i kaha te patua e te reo Ruhia i whakahaua nei ratou kia ako i tua atu i 6 ratou ake reo. I naianei kua whakakoretia te reo Ruhia i aua whenua, kua tahuri ano kite whakaara ake i 5 ratou ake reo, i 6 ratou ake whakapono, i o ratou ake hahi.

Ahakoa tatou e maharahara nui nei ki to tatou reo, me taku ki kia kaha ke ake td tatou maharahara, tera ke noa atu nga pokenga i te tangata i tena whenua, i tena whenua.

I Iharaira tonu ko te reo Arapa kaore i te mohiotia e te nuinga o te iwi o konei, engari ko nga Arapa me matua mohio kite reo Hiperu.

Heoi ano to ratou whiwhi, he wahanga kei te pouaka whakaata kei te reo Arapa anake, a, ko tetahi kei te reo Hiperu. Koia nei taku i tino wene

Ko te whakaaro nui i puta i te hui ko tena ki a ia ano, engari e mohiotia ai te tangata ko wai ia ma tona reo. Ehara tenei i te korero hou ki a tatou, ahakoa te nui o nga Maori pdhehe, kuare noa iho kei te ki ehara noa iho te reo, ko te wairua ano te mea nui. Me pehea e whai wairua ai, kite kore te tino matu i te tangata?

Ko te reo te tino matu o te tikanga tangata, na te reo ko nga ingoa o te ao, ko nga whakaaro, ko te umanga, ko te tamiro tuitui i te whanau tangata, tuhono atu hoki i a tatou kite ao o nehe!

Kei hea he korero maku i tua atu i tenei, hei ki noa atu maku ki a tatou, kite ao Maori, ko to tatou reo me pupuri kia ita?

I tae ake te reo karanga kia whakamene atu matou ki Ulpan Akiva. Ko te urupana (ulpan) he momo