KONGO KORERO O TE WHAWHAI.

Kopara, Issue 11, 1 August 1914, Page 7

KONGO KORERO O TE WHAWHAI.

ITE mea kua roa rawa te wa e whakahaerea ana te pakanga inaianei he uaua te hoki whakamaori i tenei wa ki nga korero ote timatanga mai o tewhawhai; engari waiho ko nga korero e werawera ana mai hei whakaaturanga ake inaianei hei muri ra ka hoki whakamuri atu ai kite kohi haeremai i etahi o nga korero kua mataotia. He uaua te whakarapopoto haere i nga korero o te whawhai i te mea kei te marara noaiho te ahua o te whawhai; inakoa ko te Wiwi raua ko te Ingarihi kei te rohe tonu o te Wiwi e whawhai atu ana ki a Tiamani; ko nga Peratiana kei to ratou na whenua ano e whawhai ana ki a Tiamani ahakoa ra kua hui mai ano tetahi wahanga o ratou kite Ingarihi raua ko te Wiwi. Ko Ruhia kei te para haramai i tona huarahi whakatehauauru i te ritenga atu ki Tiamani, ko Hewia raua ko Ahitiria kei roto ano i o raua na rohe e whawhai ana. Ma te mapi e kite na koutou e tino marama ai koutou kite takoto o enei whenua ara o Tiamani (Germany) o Wiwi (France) o Peratiumu (Belgium) o Hewia (Servia) o Ahitiria (Austria) o Ruhia (Russia) o Itari

(Italy) o Ingarani (England) hoki me nga moana e tiakina nei e ona manuao. Ko Tiamani raua ko Peratiumu kei te tata tonu tetahi ki tetahi ko nga toutou e kite na koutou i raunga i te mapi te rohe i waenganui i a raua. Ko Peratiumu kei te tata mai ki Parani ko nga toutou e kite na koutou te rohe i waenganui i a raua. Kua whakamaramatia ake ra ko te whawhai e whawhaitia mai nei kei te marara noaiho ki nga wahi katoa otira ko nga wahi e kaha ana te whakahaerea o te pakanga hei tohunga ma matou i konei. Ko aua wahi enei ara ko Liege (Riiti) ko te tino pa kaha o Peratiumu ; ko nga rohe o te Wiwi kei reira te Wiwi raua ko te Ingarihi e whawhai atu ana kite Tiamani inaianei; ko te rohe i waenganui i Ahitiria raua ko Hewia ko raua ano ki reira e pakanga ana ki a raua; ko te rohe hoki o Tiamani kite Rawhiti kua tae nei a Ruhia ki reira whawhai haere ai ki a Tiamani. Te whai tuatahi tonu a Tiamani he whakapau i ona kaha kia hinga tona hoa-riri tata mai i a ia ara te Wiwi, hei muri atu ra ka whakapau atu ai ia i ona kaha kia hinga ko te Ruhia i a ia. Ko te huarahi tata mona e tae atu ai ia ki nga rohe o te Wiwi me haere e ia ma te whenua o nga Peratiana, otira kaore nga Peratiana i whakaae kia haere a Tiamani ma to ratou whenua. I runga ite tohetohe o Tiamani ka whawhai raua ko te wahi i tutaki ai raua ko Liege (Riiti) e kite na koutou i runga ite mapi. I mahara a Tiamani e kore e roa ka hinga i a ratou tenei pa otira kahore i roa ka kite ratou ite henga o tenei mahara o ratou. Ko ratou te papa i nga tangata o tenei pa i tata pea kite 50,000 o ratou i hinga i konei. He tino toa he tino manawanui nga tangata o tenei pa ahakoa to ratou torutoru ano he kapunga ringaringa ina whakaritea to raton tokomaha ki to nga Tiamani. No tenei ra ano ka tae mai nga rongo o te horonga o taua pa ara i te mea ka toru rawa wiki e whawhai ana te Tiamani kia horo i a ia. Kua horo a Riiti kua uru hoki te Tiamani kei te taone nui tonu o Peratiumu ara kei Brussels (Parahere). He hanga whakaaroha nga Peratiana i te urunga mai o te Tiamani ki to ratou taone. He mea ata whakahau atu ano kia whakarerea e ratou te taone kia hunuku ratou ki Antwerp (Anawepa) he taone ano no ratou engari he taone whai parepare kaore i pera i Parahere he takoto marakerake noa. Ko te mea i tino whakaaroha ai ko nga taua i runga i a ratou haki i te wa e tare haere ana. Otira kei mea tatou he wini tenei no Tiamani i te hinganga o Peratiumu i a ia ; kaore. Na runga na te kaha o nga Peratiani ka whakawarea a Tiamani i konei mo nga wiki e toru i whai taima ai a Ingarani kite whakawhiti mai kite awhina i a Parana, i pai ai hoki te para haramai a Ruhia i tona huarahi.