Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VI, Issue 16, 30 July 1859, Page 1

Ko nga wharangi o te Karere nei ka kapi i etahi korero panui, he mea kohikohi no roto ite Niupepa nui ote Kawanatanga. Taia ana aua korero ki konei kia rangona ai e te lokomaha, e nga iwi Maori hoki, ta te mea hold he korero ia mo clahi. mea c uru nei nga langala Maori ki ona tikanga, he korero Maori hoki tetahi wahi. Ko aua korero ra, koia nei, he panuitanga whenua etahi, ara, he wahi whenua no tc Maori kuariro i te Kawanatanga: tetnhi, he Takiwa hou kua whakarilea e Te Kawana hei taunga mo nga Ture hou erua, mo tc Ture whakatakoto Ture iti, mo te Ture whakaritc Kooli Maori, 1S58; etahi, he korero whakaatu na etahi hunga i whakarilea e Te Kawana hoi whakarongo i te whakaaelanga a etahi hunga tangata Maori mo elahi o o ralow whenua rahui, kia raahia i runga i nga likanga o te Ture mo nga Whenua Rahui, 1806. Tena matou e whai kupu ki o malou hoa Maori mo nga likanga o aua whenua rahui, mo nga tikanga hoki o laua Ture i whakatakotoria nei e le Runanga nui o Niu Tirani, i tc tau IBOG, hei whakaritc likanga mo aua whenua kia mahia kai whakapulaia hoki he hua kite hunga uona, hcoi ra, kahorchewahi i konei

mo tenei korero, engari, tenei ake ka koreroiia tenei mea. Na, ko le Takiwa hou ka oli nei le whakarite e Te Kawana liei Takiwa taimga mo nga Ture i meatia ake nei, kei raro atu o Peowhairangi. Ngaro katoa mai ki roto i tona robe te pilo whakararo ole mom nei, ara, i te laha whakararo o te Takiwa i wliakaritea ki Peowhaiangi i na ia lata ake nei. Tenei le whakarongo am nei malou ki le whakaaro .0 nga iwi e noho ana ki era wahi, o Te Rarawa o ie Aupouri, nui noa ake to ratou biahia kia whakawhiwhia ratou ki tenei ukauga hou, kia wbakarilea boki nga Kooti wbakawa ki o ratou kainga kia uka ai te whakarile wbakawa ki le iwi. Kei le mnhara malou, lena e rite to ratou whakaaro, tena boki e lupu te pai ki laua iwi, ina boki be Hiiro na malou ki le likanga o ngarangaiira kua wbakaiui'ia e Te Kawana hci boa mo to Kai-wbakawa Tuiuru, ara, liei Kai-wbakawa Maori, he langaia mohio boki ki ie whakaaro, na, lena e kitea te malii ole likanga hou, aianei rite lonu i a ratou i o raiou iwi'. Ko le Kai-wbakawa Pakeha boki e v.ailio bei Tumuaki mo ratou bei kai arabi boki, be langaia pai, kua roa tona noho ki tera wain, ko nga iwi Maori o reira e mohio ana ki a ia. e manaaki ana hoki i a ia. Tenei te meatia nei e ie whakaaro, ekore pea e roa ka wareware nga ritenga Maori, puia noa i te pito whakararo o to latou moiu, me kapi boki tona whawharua i nga marama o ie Pakcba, i nga tikanga whakahaere liki oto lngarani Ture. Koia ra pea, katahi ka tika, ka ora ic langaia.

He whemm enei kua riro i le Kawanatanga. POROVVHINI 0 AKAIUNA. Te Takiwa ki Kaipara. Pukekaroro, 8,458 eka. Nga Koiie. Ka timata i Kaiwaka kci te wahi i whiti ai le rohe ole Ika-aranganui i taua awa, ka haerena te taha o te awa o Kaiwaka, tae noa ki Koangatoke ki tc rohe o tc whenua o te Kereama; ka maro alu i konei te rohe, he rai.ia, kite ritenga ote kapehu, 553°, 283,00 riki lae noa kite awa o Wafrau, ka rere ile laha o Wairan, aha atu kite Marangai, tae noa ki tc raina ruri a Te Wiiihana, ka rere atu i konei tc rohe i runga i nga tini raina potopoto; ko te ritenga enei kite kapehu o ana raina, 355 ° 50' 1030 riki, 54° 408 riki, 550° 21' KOO riki, 533° 500 riki, 546° 980 riki, 518° 30' 240 riki, 2SG° 54' 551 riki, 247 ° 50' TOG

riki, 257° 25'5(0 riki, 272° 30'532 riki 233 ° 468 riki, 271 © 9' 396 riki, 23G ° 30 500 riki, 282° 51' 537 riki, 25-1° 1160 riki. 297 ° si' 475 riki. 310° 15' 405 riki 268° 50' 546 riki, 37° 42' 1000 riki* 353° 40' 281 riki, 51 ° 21'982 riki, 553 ©" 45'332 riki, 25° 20' 720 riki, 55° 305 riki, 65 ° 48' 480 riki, 202 - 403 riki 241 ° 51' 552 riki, 212° 30' 583 riki. Ka rere am i konei le raina, ki le ritenga ole kapchu 506° 45' 163,85 riki, tae noa ki le raina io'he ole Tka-nrangaairi, ka haere i runga i tana rohe, ki le riienga o tc kapehu 51 ° 45' 536,60 riki, tae noa ki Matawerohia; ka rere am i konei i runga i le raina ki le ritenga o te kape'lm 42 ° 8* 5975 riki ki Kaiwaka, ka tuiaki nga rohe ki reira.— 50 nga eka ki Kaiwaka. ;kei Koaugaioke kua rahnilia mo Arama Karaka, he mea pani ki le pcila whero i runga i te mapi.

Te Pohowhini o Hawke's Bay(Ahuriri.) Ko Pomngahau, te wahi kite Raid, c mealia ana 130,000 eka. Nga RonE. Ka timata ki Parimalui, ka haere i te rohe tawhilo ole tukunga luatahi piua noa kite pa ole Rangiiahia, ka rcreatu ki Otakoha vcvq tonu i rolo ite wai puia noa kite Toil a inpatu, ka haere i te Nguiumara puta noa ki Tumi o Kahutia, haere ki le man<m ole Wairoa puia noa ki to Raupi, ka rere i rolo i le Waiknpiro puta noa ki le manga o Pnrakau, haere loim i rolo i le wai puia noa ki Piikanoln, katahi ka makere ki roio ki le V/hangai puia noa ki Mangapnaka, ka haere ionu i rolo i to wai puia noa ki Poulini, ka mau ana ko Mangawhero, ka haere lonu i rolo i icwai puta noa raai ki Taurekaiiai ka liaere lonu mai ki Porangafcati. puia noa ki le ngulu awa, ka haere tonu i ic one luiaki lonu alu ki Parimahu. E kapra ana ia nga whenua kua rahuiiia ki Epairama, ki Pakowhai, ki Alakahua, ki Oreorewaia, ki Manukaroa, inahoki kua oli ana whenua rahui le whakarile le ruri c Te BousfieM ralou ko nga Rangaiira Maori;-! kua whakahualia aua whenua rahui i rolo i le pnbapuba luku whenua, a kua whakaalmalia hoki ki runga ki nga raapi o aua whenua e takoio ana ki to Whare Mani ki Ahuriri. Te Whenua Rahui o Karanejia. Te Mala, e tchakiarohia ana ka 4,000 eka. Nga Roue. Ka timata ki Karitawhenna. ka rero, a te

Hau, ka rere i runga i te kaweka o te puke (Te Mata) tae noa ki Kahurangi, ka piko i reira ka heke tika tonu atu kite pukenga o te Ngakau-o-Hape, ka na roto i laua awa tae noa ki Ototara, kite awa hoki o Ngaruroro, a ko te rohe hoki tena, hoki noa ki Kariluwhenua. Tautane, e whakaarohia ana e 1 40,000 eha. Nga Rohe. Ka timaia i le Arataura, ka rere ki uta ki te Kohiotu, ka rrre ki Tawaputahi, puta noa kite Ahititi, puta noa kite Iringa-o-Rahu-nga, ka whali whaka le Tonga, ka rere kite Rakauluhaha, puta noa ki Oporae, rere noa te ahunga whaka te Tonga o te rohe ki \Vahatuara, puta noa kite rohe ote whenua kna hokona ki Te Kuini o Ingarani, tae noa ki Waimata, ka rere tonu i te taha o te moana puta noa ki le Arataura. E kapea ana ia tetahi whenua rahui, kctahi pea mano eka i roto, kei waenganui o nga awa o Wainui o Tautane, he mea ruri na Te Bousfield ratou ko nga Rangalira Maori; me tetahi whenua rahui ano hoki, e 50 pea eka i roto, me etahi ngakinga Maori, me nga takotoranga tupapaku, kei te taha ki mauj o te awa o Tautane, kua oli ano hoki re ruri e.Te Bousfield ratou ko nga Rangatira Maori; ko ana rahui kua whakaahuaiia i roto i te pukapnka tuku whenua, a kua whakaahuatia hoki ki runga kite mapi o taua whenua e takoto ana i te Whare Mapi ki Ahuriri.