KO TE TAENGA O TE PIRIMIA KI PUTIKI.

Jubilee : Te Tiupiri, Volume 1, Issue 20, 17 May 1898, Page 5

KO TE TAENGA O TE PIRIMIA KI PUTIKI.

I te taenga o te Pirimia ki Putiki ka powhiritia ka tae ratau ko ona hoa kite tenei i takoto ai a Meiha Keepa ka tu i reira ka maunu te potae o te Pirimia ratau ko ona lUf i. i reira hoki a Wiki Keepa me nga pou lnt e tangi maiana, ka takitaro ka haere atu 11 wahi i whakaritea hei nohoanga mo atau - a' Kingi.. te Weraroa kite na joha kite i runga ano i nga jaioha manjtijiiri tangihanga, i te ahua o e iha Keepa ka mutu, ka korero atu i etihi upu 1 wl^aarotia! e ; ratau, katii atu ko etahi era ano onga u korerb, o.tira i tgjnea a °|. e 1 a nga Maori e nga ai °re mai kiau, koia ka kore e tuhia e au r * tau a^e korero kite Pirimia, Heoi me 0 10 e tatau ki nga whakautu a te Pirimia, 1 te ahua onga korero o taua huihui0 Putiki.

Ka tu te Pirimia ka mea atu Id nga tangata e noho ana. I mea te Pirimia kaore au i haere mai ki Putiki nei i runga inga tika nga whakahaere, engan kite apiti atu i toku aroha ki nga whanaunga o te tangata rangatira o te (Keepa), kite whakrngawari, mehe mea era e taea te whakakore atu nga korero a te pepa i uta ai ki runga i tonake tinnaa. A, kua manakitia ahau e nga tangata nana ahau i whaikorero kia whakamarama ahau i nga wahi o taku Pire whenua Maori, a, e tino koa ana ahau kite whakarite i taua tono. Na e tino whakahe ana ahau lie raruraru i waenganui ia raua ko te Keepa, e kore ia a te Keepa e tino whakanui i tana kupn manaki moku mo te Pirimia mete kawanatanga ia ia i Hehitingi i runga i te reo ngawari aroha i mua ake o tona matenga, monga korero ko te mate o te Keepa he mea na nga mahi a te kawanatanga whakahaere mo Horowhenua, ka mea aiake te Pirimia, ko te he, mehe mea he pera, kei runga i nga pakihiwi onga tangata hao whenua me nga roia, i roto i te whare paremata, nareira nei i mea kia pera te menemana o te Pire o whenua, koia i tipu ai te raruraru, a ka tuwhera ki nga whakahaere katoa, mehe mea te pire i pahitia i runga i tona ake ahua i mahia ai i te'tuatahi' Teone Mekenehi minita onga whenua koW raruraru katoa mo tenei poraka A:nua kua mutu noatu. Ka whakamarama te Pirimia mo runga i taana Pire mo nga whenua, kite kore e oti' i te hui nui k a tu nei ki papawai a te 20 nei te tukuai ; " nga toehga onga whenua lei raro i nga- tikanga kua whakaaturia ake nei e te Pire. Ka takoto tonu nga tikanga i tona ahu a Me ano 0 naia nei. A, i te mutunga ka raivakb'retia nga tangata. Maori, ,k,A, e whakahau atii ana ia'kote kawanatanga kei te mahi tonu i te Ture e tatu ai nga mahara 0 nga Mabn hei acai.atu i nga.mate e whai ana mai'i'mjjri "'. 1 meheiimea ka kore tetahi mahi ete whakahaere i naia nei hei arai atui te pau. onga wheuua, pera me muake nei. Na ko taku whakautii ino n ;a whakahe a Maprii.whai.orero mai nei ki au kite Pirimia, e oho rere an 1 h ik: ia i tona ron jonga atu i nolio tonu Maori !;i Whanganui

nei i roto i tenei rima marama kua pahure ake nei i nga mahi o te kooti; no nga tangata Maori ake ano tetahi wahi 0 te he, i te mea na ratau ake ano i tono kite kooti Ida tukua kia ratau ake ano te whakahaere 0 ratau whenua i waho o te kooti, no reira ka nolio kore mahi te kooti; A, tera ia e tahuri e ata rapu he aha te take ote kooti i kore ai e tu ki nga kainga Maori ake, i haere ke mai ko nga Maori kite wahi ituai te kooti i nga taone whakapau moni ai, mete ahua raruraru. Na i mea mai nga Maori kia Nekehia te kooti, kia ahei ai ratau te whakarite i te hui katu nei ki Papawai; kaore he mana ia ia kite whakarereke i nga whakariteuga mo te kooti, Engarika tae atu ia ki Poneke i runga i tona ake whakaaro, i te mea i haere te kooti ki Pamutana mo tona ake painga, a ka waiho nga Maori i konei penei me nga Hipi maha e marara ana, no reira e tika ana kia nekehia te kooti hei painga hoki mo nga Maori, i te mea ki tona ake whakaaro ko te Hui ki Papawai he mea nui rawa tera kia ia i nga kooti katoa ote koroni. Na mo tetahi tbno a nga Maori kia ia he mea tika kia whakaaro te kawanatanga mo tetahi kowhaiu whakamaharatanga ki nga mahi pai a Meiha Keepa i waiho ake ai kite koroni; a koiaake ko te Pirimia e nui ana te had, kite whakaatu kia ratau, ko tetahi kowhatu pai e tika ana kia whakaarahia he kowhatu whakamaharatanga ki to ratau rangatira mutunga ake nei. A kua puta mai hoki etahi whakahe a nga Maoii kia ia mo te nui 0 nga utu 0 nga whakahaere a te hunga nona te mahi whakahaere 0 te Tima 0 te awa 0 Whanganui a i te mea kua tonoa kia utua te mauranga atu 1/6 mo te t.ikai paku ara penei he pauna kanara, lietatini maati, ko nga pukapuka Reta e makaia kino tiana ki roto i te wai, kaore nei i ie mea ata hoatu kite wahi tika. Engari kaore i ,te tino whakapnno ake au he tika nga whakaatunmga mai nei; heaha koa kaata tino rapu a tenei mea. Heoi ra kaore e taea eia te pcwhea i iwia nei, i te mea ko tetahi taha an.ke 0 te korero nei ka rongo nei au. Engari e whakaaro ana ahau tera e taea te weteuete, e mean.i h e hara i te whakaaro na te kawanatanga ki 1 whakatuwheratia te awa hei tereiig;i Turn;note.

Er.gari ko te tino tikanga e mau ana kite Poari tiaki o te awa, ko ta ntiu mahi nei he titiro ko nga tangata Maori me. nga Pakeha noho whenua, e kore e peehia e enei ahua tanga. I pootia e te kawanatanga nga moni mo te taha ki nga Maori me nga Pakeha noho whenua, ka tuaraano raehemea teratetahi tikanga, he maha eratu tino take whakaitinga ki nga Maori i whakautua e te Pirimia, i muri o te whakapuakanga o te korero ka takoto e rua nga kakahu Maori pai rawa atu, i hoatu kite Pirimia, I muri ka haere'atu kite urupa i takoto ai te tinana o Meiha Keepa, i muri. ka hoki mai kite taone, ko nga hoa haere ote Pirimia kite pa Maori ko te Honore Trim Kara, ko G. Karihana M.H.R., ko J. T. Tuari, tangata o te Poari tiaki ote awa ko S H. Mitene, ko J. L Tiwini me etahi atu ko W. E. Kawhi te kat whaka * maori, ka haere atu te Pirimia ki Pamutana i te tereina, a ka haere atu i reira ki Poneke.