HUIA TANGATA KOTAHI.
HE perehi tenei mo nga iwi Maori, katoa, o Aotearoa, mete Waipounamu, kua hua in a, tono ingoa i konei, ko Huia Tangata Kotahi, hei ritenga ia mote Perehi, e hui hui ai, tatou, kite whakaro, kotahi, ko ia, i huaina ai, tona ingoa, ko Huia. Note mea mo tatou katoa, tenei taonga, hei kawe atu, io tatou mamaetanga, kinga wahi katoa, o Aotearoa, mete W.aiponuamu, mera. atu, moutere ote moana, a, hei whakaatu hoki, kia tatou, inga rongo korero, ote ao, me nga korero, oto tatou Paremata, mea akenei tu, ma tenei pea, ka mohio tia ai, te tua-kana, tanga, o tatou, mete whana-uga tanga, irunga ito tatou, kotahi-tanga, e whaka harea, nei kia oti.
Tenei ahau te whaka-tauki, o koutou tipuna, ka maranga, kai-runga. Koia ra tenei, enga iwi, enga Rangatira, enga hapu te iti mate rahi te wahine, mete tamaiti, te pani, .mete pouaru te kopa, mete matapo, jtena ra koutou. I te ware ware ahau, io koutou tirohanga, meo koutou, whakaro. Note tiwera wera, ote tangi, mete aue tanga nui e whaka, wairua ana, i raro rawa ite hohonu, o te Whenua, a, mete mea i roto inga kapua, pouri, ote whanui-tanga, i runga ite takiwa. Na reira, maranga ake nei, ki runga ano mete mea, he tinana, tangata, he reo tangata, e mea ana. Huia e, huia tangata kotahi. Toroa e, toroa whakapai tangata. Koia hold ete ete kei, e waenga, kia rite rite Pehia. Te whanaunga ote tangata, i mua kote wae wae, nate aroha, e toko &ke ana i roto. To tatou whanaunga ina ia? nei, koto tatou nupepa. Te hoa i tawhiti, kua tata, te aroha, kua noho tahi mihi atu, mihi mai. Ehoa ma, e noho maira inga pito, e wha ote Ika, ato, koutou tipuna a Maui. Karangatia te manuhiri, kia peka, kite kainga Horahia mai o koutou, taonga o mua Wetekia nga putea ote mohiotanga utaina mai, ki runga kito koutou, Manu hei, kawe atu mana kinga hau e wha, ite tahi pito, ote ao, whawhe noa, ite tahi pito. I tupu mai te mana mete kotahi tanga, io tatou tupuna, mete karanga kite manuhiri, waihoki karangatia te manuhiri tuarangi kia peka kite kainga whangaia mai ahau, kite korero nui menga korero iti te mate mate ora. He tikanga nui tenei ma tatou i roto ito tatou kotahitanga kia whiwhi tatou ite nupepa, hei whakatu, hei whaka marania, inga tikanga, i roto ito tatou, kotahitanga. Hei whaka marama hoki inga mea, e awanga wanga tia ana ete ngakau. Inga-wa e whakaaro-aro, noaana, \e ngakau i roto ite pouri, kinga rongo tuara ngi, e puta maiana i raro ite ra. E rite ana tenei e hoa ma kite Kanohi. Notemea matenei, ka kite ai tatou inga mahi e mahia ana ia wahi ia wahi o Aotearoa, mete Waipounamu, mera atu wahi
0 te ao. E rite-ana tenei, kite taringa, note mea karongo tatou inga korero o tawhtti. E rite, ana, tenei kite arero, notemea ma tena ka taea ai te korero nga mahi pai menga mahi kino, e meinga nei kite tangata raua kote whenua. E rite ana tenei kinga ringa ringa ma tena ka taea ai tewhawha nga mea e tupu ai e whai kaha ai te tinana. E rite ana tenei kite roro kite manawa, notemea matena e puta mai ai te whakaro nui, mete matauranga te pai, mete kino, te mate mate ora. E hoa ma, haere mai, mahia tenei mahi, tau tokona tenei taonga ite mea, e tumu ana te tai. E whaka ea ana ano nga tahuna, ki runga kua oti ona tikanga te whaka marama 1 runga akenei ko Huia hei kanohi, hei reo, hei karere, mo tatou i runga ito tatou kotahitanga. Kite kore tenei taonga, e tau-toko-na e tatou, e kore hoki tatou, e mahio kinga mahi oto tatou, Paremata meto tatou, kotahitanga mera atu tikanga, epa ana Ida tatou, e ahu mai ana,i waho ote kotahitanga. Keite mohia tatou kite nui o tenei taonga ate nupepa, e mahia mai nei enga iwi nunui o te oa Ehoa ma, note kotahitanga, tenei taonga, kiakahakitokoutou, taonga kia tupu kite nui, kite ora, kia kaha, kia ua ua, ara kia nekeatu, inga kaha, kua mahia ete iwi Maori kia tatou nupepa o mua me a tatou wnaka-kotahi-tanga, o era wa, kua hori. Keite Pipi ano to koutou, manu maianei', kahore ano kia whai kaha noa. Otira nate reo o te aue, karoa, ano, kote haruru tai moana e puaha nei, i runga inga toka e uhia ana ete tai. Te ai he mutunga te ai he aha. JNo reira # to koutou manu i whaka matamatau ai kite rerere i tenei wa, ara hei whaka maroro i ona parirau kia pakari monga rongo tua-rangi o tawhiti, menga wawata ate ngakau pouri e taka-tunei i roto ite hmengaro, ite ao, ite pa. Heoi, e hoa ma, nga mea, i whakarohia hei whakaputa, inga tino, kupu o te timatanga oto tatou nupepa. Ma koutou te tikanga kite tuku mai, i o kouto, whakaro kia whakatuna, kitena-wahi, ki tena wahi lena ano ka tukua nga korero o to tatou Paremata i tenei tau. Mete whaka rapopoto
tanga onga korero, ina oti ito tatou Paremata mea ake-nei, tu, kite Waipatu, menga raru ram tanga,-i tupu mai i mua atu ite liriti o Waitangi, menga mahinga ture o ixmn mai ite Tiriti, etaimaha nei, ki runea la tatou. °
E hoa ma 1 tupu mai to tatou Nupepa i runsa ite aroha mete kotahitanga he mea i ahu mai i roto ite pouritanga. Ko te wa mutunga pea tenei onga iwi Maori te rapu ite ora mote tangata mete whenua ina kore tenei kotahitanga e rite. He hanga whakaroha mehe mea kahu atu to tatou titiro kinga wa e ahu mai ana i mua io tatou aroaro. No te mea e mohiotia nuitiana keite heke haere te iwi Maori. Tena kite rite te whakaro kite mahi ito tatou kotahitanga kia oti hei whakahaere io tatou taenia whenua hei whakahaere mo te noho kia pai n*s kainga mete whaka tupu rawa a tena o tatou une whiwhi kite painga i muri ia tatou a he * mea tmo nui ano hoki to tatou Nupepa moto tatou kotahitanga 1 raro ite ohaki ao tatou matua i tikaiva tia ai tatou i muri ia ratou. & Waihoki, ete iwi inga ra o koutou tupuna e ora ana e toi, tuana, te tangata mete whenua mete ki ano tenei to ratou pumanawa, e rite ai te kaha kiiote kaha, tisanga, e oti ai te mahi. E tai tuai, te hoa taiwhamga menga tikanga he, waihoki, he nutans H morehu tanga mai tatou no roto i taua puSianawatanga o ratou. Koia tatou i tikanga tin yi kia mohio, kinga mamae otenei wa ia tatou nei. Waihoki inga ra, o koutou, matua ara ite tau ot>tatou Anki 1840, ia koutou e tai tamariki lu--u Menga mea o koutou, e ngote ana ite u menga irra ,-. koutou, ite kopu, o koutou whaea. Koto rp+ou Pumanawa ano, tenei i whiti ai te ra ki Nui ara.he whaka arohanga kia koutou, ia ratou e hiV : hiki ana ia koutou, e ngote ana, ite u, i auaV?" I runga ra ite hiahia, kua tae kinga Rangatira tares' oteoa. KiaPuremutia, te one one okoutou tupuna ih(rano meto ratou mana. Koia ra, tenei kote ohaki <- 0 koutou matua kua whaka arahia, tatatia akenei * ter, tau,Jd waitangi, ite 14 onga ra o Aperira 1592 tuavus ite vVaipatuite 14 ongara o Hune, itaua tau ano ?ru te Tinti o Waitangi. Ehoa ma ehara hokira, tatou ite mea kihai i whaka ■akona pai tia eo tatou, matua, motenei ara te kotahl tanga, mete whakaro nui, te rite mete kaha a ekoi-.-ho.tn te ahua onga, matua, ia tatou. te kai ote po he raoe, te kai ote ao, ite wa otera e whiti ar-< t he mahi te hua ote maurimataara tonuhe kai he ora' No reira, e hoa ma, me tatari, tatou kia wai hei hapai ake ia tatou, i roto ite poka ote pouri tanga a kote aha kei te ngarokeite toe ranei terapu, i rotoinea, huarafr ote Inoi e'moi tia nei e te hunga mate, a kahiangatau e moi ana. nga tekau tau ranei, e rapu ana.
«„ °* r? £? ia ta nei ano ' te ohaki ao tatou matua ara te Tiriti o Waitanga. Keia tatou nei ano te rarangi 71 ote ture nui, mo Nui tireni, ote tau 1852. Keia tatou nei ano te kaha, mete mana, e mahia ai i runga ite £otahitanga otatou, onga iwi maori o Aotearoa mete Waipounamu. Note mea kua maha ng a ra i rara ai otaou, Whakaro i runga ite tuatea ote moana. menga tau i ngaki ai tatou ite one one, a pae mai ano nga taru, ko runga ia tatou, a. Kaore hoki, tie tikanga ltoe, ia tatou i roto i era putanga ke tanea i rara ai otatou, Whakaro, i pae ai Kite Akau. Kotenei e te iwi, kua tauheke, te haere, ote ra mete mahia, ote hmengaro, mete hia moe ite Kamo, Haere mai mahia teneimahi, itemea, e tuana,tera. Etakatu ana ano te hmengaro mete Wairua, i roto. Kaore ano hoki he mea tanga maie,katahi tatou ka mate, na wenei, tikanga ma hoki ra, keite moana tonu tatou e ivauana, a e whatata ana, te paremo. No reira to koutou manui mea tonu ai, Huia huia huia tangata kotahi. Toroa Toroa toroa whakapai tangata. Korawa rioki, i nono, tonu ai, te tangi mete aue. Ehoa ma enga iwi, o Aoteroa mete Waipounamu, he mea marama noa tenei, ara to tatou tikanga. Kaore rawa he mea, e Whaka he ai, te ao, kia tatou motenei, lie mea hoki, motatou ano. Ehara ite tikanga Whakaputa ke, ma tatou i runga ite meiha o te ruri kuaoti noatu ma tikaatu tatou na runga ite Kotahitanga,i raro ite lmti oWaitangi mete rarangi 71 ote ture nui mo Nui lirem. Ehara to tatou, Kotahi-tanga ite mea hei aram ano, ia tatou kinga huarahi kua, ngakia nei, enga matau-ranga, menga Whakaro o tena iwi o tena iwi mga ra kua hori. Engari mo tenei e mohio tia nei, e tatou ano. Keite heke haere, to tatou-tipu, mea tatou, tamanki mete, toenga iti, ote matua, one one ?T^ aU ,- nei kia riro ma koutou ano, e a whenu aere * OU ' kainga kia pai meo koutou toeng a - sf' m i ea a H en 1 ei ' karan S° n a, e hia ranei rau, mgno. v< Eka, hokona, ete Kawanatanga, mana Mkga .f aqri,yrojip, inga marama, kotahi tekau, timiata «f?Vite ra. i tuai, to koutou Paremata, kite Waipatu .♦Ahurxn a ekore pea e rangona, e hia ranei, tekau mano eka kua hokona hei utu, monga! Keehi, menga Roia, i roto, inga Kooti Whenua maori, i roto, i taua tekau marama Kua Whakahuatia akenei. He iti noa ranei, nga Kooti Whenua, ite tu i roto i aua marama, a tokohia nga Roia, kei roto, i aua Kooti Whenua, e Whakohaere ana, onga Kooti e tu mamei, i Aoteroa mete Waipounanu, a kia hia nga £oaka, e hokona hei utu mote Roia kotahi, ite ra JNga Kete Parareka ranei Paukena ranei mote keehi ite ra Kotahi. No reira e hoa ma kaore ite ngaro ia koutou to Jtoutou, ahua mea koutou tamariki ina tutaki kinga ra e ahu mai ana i mua ite aroaro. No reira te ahei ai te panei atu e manga wa e ahu mai ana i mua e wnakatu te pono ote hamumu ato koutou manu E meara kua tauheke te haere ate ra kite rua. Me teneihoki keite moana koutou e-kauana a e whatata ana te
paremo. No reira e kore e roa e huri huri ana o koutou. Whakaro ki tenei tikanga e whaka-huanei to koutou manu i runga ite huarahi poto. Kia hma nga iwi katoa kia kotahi te haere mete whakaro onga iwi maori, o Aotea-roa mete waipounamu. Koa koutou mahi pakeha, e puta nei nga pamga, kia koutou. akeano, kaua e waiho hei wehewehe la koutou, haere mai mahia, tenei mahi tahia te papa, kia oti akona te ki, korero tia te mate mete ora, huia mai nga iwi, te whakaronui mete matauranga, te iti mete rahi. Tauherea kia kotahi kaua e amuamu tia to koutou tikanga mahia tonu tia i runga ite pono mete aroha iti rawaake to koutou tikanga he tapiki wewete ite awatea ka reka te tarmga, kite whakarongo, mehe-mea hoki nate aroha noa tenei 1 hura kia koutou. Kaore anohoki, etaea te wnakahe, kei whakaro tatou kite nui ote Rakau. he mea iti noa te huhu nana i Momi tona a kore ake tona tetere, meteMatomato-tahum. <;: a rtiu! Waihoki Mete kaipuke e akina nei enga ligtiru ote Moana Menga tuatea nuinui, he iti noa te kohao e pehia ai tona mui kite papa ote Moana, a ngaro iho. Heoi te mea hei Whakaro Matatou kote aue tanga. Ote iti mete rahi, ote Wahine metetamaititePnni mete Pouaru te kopa mete Matapo, kua paku nei. ki. tawhiti ki nga Matauranga ote ao ara kota-tatou titiro tenei, he tuakana tatou he teina, whakatopu tia kia. kotaki, he Maori no Nui tireni.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/HUIA18930225.2.6
Bibliographic details
Huia Tangata Kotahi, Issue 2, 25 February 1893, Page 2
Word Count
2,189HUIA TANGATA KOTAHI. Huia Tangata Kotahi, Issue 2, 25 February 1893, Page 2
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.