TE HAEATA. Akarana, Mei 2, 1859. NGA HAKARI MAORI.

Haeata, Volume I, Issue 2, 2 May 1859, Page 1

TE HAEATA. Akarana, Mei 2, 1859. NGA HAKARI MAORI.

Kua ki matou i Te Haeata mo Apereira ka panui matou i nga he ote ao. Na, ka rite ta matou kupu aianei, ka whakapuaki matou i nga he o nga Hakari Maori, ma nga iwi e whakaaro kite tika, kite he ranei o ta matou korero. He maha nga he i roto i tenei mahi. Ko tctahi, he maumau kai. Ko tale tangata e pai ai kia nui le kai ma te ope I karangalia kia baore mai, na, raranga ana nga Hiwai, nga Kumara, noi ana nga Mango, nga Tuna, takoto ana nga Poaka, tu ana nga kohua Paraoa, Raihi ranei. Kia nui tana tahua! Ka nui, kafahi ka ora tana ngakau; ka whakamoemiti hoki nga tangata ki a ia, ko tana pai hoki tenei. Otiia, he aha te pai ote maumau? Kei mea e pau ana nga kai ite tangata; kahore, haere ki nga puni titiro ai: na, kite tana 0 nga umuo nga whare o nga huarahi, ki tahaki hoki e takoto ana te kai, te mea kaiota, le mea maoa, he mea ruke noa, takahia ana e le tangala e te kuri e te poaka hoki. He nui hoki no te kai, kai tonu ana te ope i teao i te po, -a, makona rawa taimaha rawa, na ka rukea noatia ki tahaki. Ne? He tika koia tenei? 1 homai nga kai e Te Atua kia maumauria e te langata? kahore, engari kia ora ai te tangata. Tetalii he, ko te Kahai. Na, titiro ana te ope e nui ana te kai, ka lomo nga tangata kite whaka>vainga. He tangata ano e ata kai ana; tena ko te tokomaha, ekoree ata hanga, kai tonu ana i te ao i te po, te tamariki te kaumatua, te lane te wahine, rite lahi te kakainga o nga mea whakaaro kore. He mahi pai ranei tenei ma te hunga whakapono? E mea ana a Horomona "Kite noho korua ko ic rangaiira kite kai, aia whakaaro marietia nga mea i tou aroaro: wbakapakia he maripi ki lou korokoro, kite mea he langata kakai koe." Nga Whakatauki. 23. i. 2. Me kakai koia te tangala? Huaatuma te kararehe tera mahi, mate mea ngakau kore, ma te

mea kahore neiona whakaaro, otiiaekore pea te kararehe e kakai, ka ki to puku ka whakamulua tona kai. Kia kuare rawa koia te langata i te kuri i te mea kahore nei ona whakaaro? Kahore pea. Koia ma toil i mea nei, whakamutua nga Hakari Maori, kci tonio nga tangata ki nga whakawainga. Tetahi he, he maumaii Talma. Ka nui te taima e pan ana i tenei niahi, ara te taima kite ngaki kai, kite hauhake hoki, kite patu raataitai, kite rapu tuna, kite whakangau poaka, kite tahu kai, kite huri paraoa, kite hanga whare, kite korero noa iho; aue tai! pau ana te lau! rupeke ana nga ra i ic ma hi nei. Tena, tauia nga ra, nga wiki, nga marama o te lau i poto mo nga mahi o te hakari, ehia ranei? I homai koia te taima e Te Atua, kia maumauria kite pera? Kahore, engari kia whai taima hei ngakinga kai hei oranga ; tena ko te tini o nga rarurarui roto i nga mahinga mo te hakari, e pula ke ana. Iho mai te taima e Te Atua kia mahia te oranga mo te Wairua, oiiia epau ana mo nga mea o te ao; kahore he wahi i mahue mo nga mea o te rangi. Tetahi he, he whalcararuraru. Tona hua tenei to te hakari, he raruraru. He ram mo te iwi nana te likanga, he rant hoki mo leope e haere anaki tekai, rarulahi. Warea ana kite mahi hakari i te roa o to tau, na, kahore he whakaaro ki nga mahi ote kainga, hinga ana nga taiepa, pakaru ana ki waho nga poaka, kahore he raogi takolo kau kia whakaarohia era, pakaru ana nga whare, kahore he wahi takolo kau hei hanga taiepa, i le raruraru kite hakari kua karangatia. Tuhera kau ana te kainga, kahore he whare karakia kiaiika aile mahi ki Te Alua; kihai whai likanga mo tera, i nga mahi Maori nei. Me pehea hoki, ka polo nga rangi i te raruraru ki aua hakari, keihea he taima hei hanga whare karakia? No konci hoki i whiua ai nga karakia ki roto ki nga kauta ki nga whare kikino; no konei te whai laima ai hei koreroianga pakapuka, hei inoinga kite wahi ngaro, hei whakaaronga ki nga mahi e ora ai le wairua. Ko leiahi tenei o nga mea whakataiinaha i te hunga whakapono. Tena, lirobia ta

Paora e mea ana, "Kia whakarerea e tatou nga mea taimaha katoa, kia omakia te omanga e takoto nei i to tatou aroaro."—Uiperv 42. \. Tetahi he, he whakatupu hara mo te tangata. Ka maha nga bua i roto, ka maha hoki nga whakawainga e pnta ana i roto i tenei mabi, ara i te haerenga tahitanga o te tokomaha, o te buibuinga ngatahitanga o te tane i te wahine, te taitama, te tamahine, i te moenga tahitanga, i nga korerotanga me nga takarohanga: whakawaia ana tetahi e tetahi, ka tokomaha kite hinga, hinga ana kite waiken. E kore boki e tupu nga bua pai i runga i nga wahi o te bakari Maori, otiia ekore e taea te korero i nga hua kino e whakatupuria ana e aua mea. No konei i mea ai a Horomona, "Te haere kite whare langihanga, pai am ite baere kite whare bakari."—" Kai-kauwhau." 7. 2. Na, he utu ano tona, to nga hakan Maori. Me titiro tatou ki ona utu; na, he utu pai, me kaii ano he mabi ma tatou, koia tenei; be utu kino, me whakarere tenei mahi, kia atea hoki mo nga mahi whai ritenga. Na, te tukunga ibo o tenei banga, koia tenei, he hemo kai. Tena ka pau nga kai ma nga uhunga, ma nga runanga, ma nga ope i haere mai i nui whenua, keibea ma nga tangata o te kainga? Ka poto nga bua o nga niara, pau rawa nga rua i te ngahuru, me aha nga taroariki, nga rurubi, nga koroheke i te roa o te tau? Ka ngaro i te bemo kai! He mea pai tenei kia koutou kia tangi nga poliki i te kai kore, kia hemo nga tupuna, kia baere nga tangata kite keri aruhi hei oranga? Tona utu tenei to te bakari. Maharatia te Tamaiti oma, Ruka i 5, me ta Horomona, "Kei uru koe ki roto kite hunga iinu waina, kite hunga kakai kikokiko, no te mea, ka rawa koretia te tangata iinu, te tangata kakai.— Nga Whakatauki. 23 20, 21. Ekore ranei koutou e aroha ki nga tamariki ? E mohio ranei ratou kite mahi kai ma ratou, i te mea kua pau nga kai o te kainga i nga bakari Maori? 2Va, ko te maeke tetahi. Ko te ngahuru tenei ne? meake ko te hotoke. Tena ka inahana koutou kite aba, i le mea kua kore nga kai? E tukua noatia mai koia te paraikete, te bate, le kaone, e te Pakeha? E ngaro ranei nga utu o tenei mahi kuare? Ekore e ngaro. Haere ki te kainga Maori kite matakitaki, ka kite koutou i te tamariki e haere tahanga a a, i te wahine e noho ana i rcto i te koka, mete tane e kuhu ana i roto i te Pureke, mete koroheke raua ko tona rurubi kite labu o te ahi e noho kau ana, i te kore weweru mo raua. E taea boki te aha i ie kuaretanga o ts iwi? Te mahara ai ratou ko to ratou moni era, ara nga riwai wiii nga poaka, hei hoko mahana mo ratou mo te tuakiri; hei hoko kakahu

papai mo nga wiki, mo nga karakialanga. Kati te kohuru i nga potiki, le whakamate i nga tupuna; rongoaiia nga hua o te mara, bei oranga, hei mahanatanga mo te tinana. Ko tetahi, he nama. E naaia ana nga iwi kia whai kinaki ai taua hakari, kia nui ai te Raibi, te Huka, te Paraikeie, te alia; ka niulu, ka nama ano kia riro oiai he mahana mo te makariri, kua kore nei hoki nga kai liei riteiiga utu. Na ka whiwhi te tangala i lona pikaunga, kia taimaha I A baere taimaha ana ile roa o te tan i tana nama, baere turorirori ana, piko ana te tuara i te laimaba. Katahi te pikaunga kino whakaharahara he nama! Pebi ana ki runga i nga pokohiwi i te ao i te po, te taea le unuhia; ahakoa moe, ahakoa ara ranei, e taimaha tonu ana te tangata i te nama. Ka tika koki ta Heromona, "te tangata hoki i le nama hei pononga ia ma le langa'.a nana i wbakatarewa mai." Nga Whsukatauki. 22. 7. Heoi, e le whanau, kati te hapai i tena mea laimaha ki runga ki a koutou; engari te haere maamaa; kali hoki le taka i te Hakari, ta te mea, he nama lona hoa haere tahi. Ko te mate-male tetahi. He mahi whakatupu mate mo te tinana, lenei mahi. Na, he mate i roto i te haere ua i te haere makariri, he male i role i le whare maeke, he whare aha oli to te tira haere? he male i roto i lekakai, i te moe huibui, he maha hoki nga lake mate i roio i nga hakari Maori. Kali le kohuru i nga tinana ki nga mahi pera. Oliia tera atu te mate nui, ara le utu mo nga hara e tupu anai roto i enei mahi,koia matou ka mea nei. Ko tetahi ritenga i roto i nga hakari nei, ko te riri a Te Alua epa ana ki nga tangata mo aratou he. Oli ekore ia e riri mo nga kai ka maumauria noalia, mo nga taima ka whakapaua,mo ana mahi ka whaka-ithitia ka mahue ranei, mo nga mahi takaro, mo te lini o nga he e puta ana i roio i enei mahi? Ekore ia e riri mo nga tamariki ka whakahemokia, ka kohurutia kite maeke, mo nga ruruhi me nga koroheke ka whakamatea? ka maharaiia tenei mahi e ia* ka whiua le iwi e mahi ana i enei he. Koia matou ka mea nei, me titiro ki la Paora e penei ana, " Na ahakoa kai koutou ahakoa inu, aha ranei, meinga katoatia hei whakakororia mo Te Atua." — i Korinili. 10. 51. Whakaarohia enei korero, e hoa ma, kia whakamutua nga hakari Maori, ta te mea he maha nga he i roto, me nga utu kino ka maha.