Rota Waitoa

Tu Tangata, Issue 17, 1 April 1984, Page 29

Rota Waitoa

O nga ra o mua

I te rua tekau ma rua o Mei e huri ana nga mahara o te Hai Mihinare ki a Rota Waitoa; ara, ko taua ra tapu mo te matamua o nga minita Maori. Ko tenei te rarangi o taua ra motuhake: “Ka korero a Ihu, ‘Naku koutou i whiriwhiri, naku ano koutou i mea kia haere, kia whai hua.” Otira no te 1853 ka whakapangia tera tangata pai hei rikona. Na, tekau nga tau i mua o tera wa ka timata te korero mo tera tangata. Kau haere tahi a Rota raua ko te Pihopa Herewini, hei hoa haere i Waikanae ki raro. Engari, no Otaki ia, no Ngati Rauakawa. Ka hoki te pihopa ki Te Waimate. Ka haere raua ma te riu o Manawatu ki Heretaunga, ki Tauranga, ki Rotorua, ki Waikato, ki Manukau rawa. Ka haere raua ma raro, ma runga waka hoki. I Manukau ka rere raua ma runga kaipuke ki Onehunga, a ka haere tonu ki Te Waimate. E toru nga marama mo taua haerenga. I Te Waiamate ka mahi tahi a Rota raua ko te pihopa kite ako. He ruarua pea nga tau i muri mai ka nekehia te pihopatanga ki Tamaki. Ka mahi, ka ako tonu, a Rota, a i tae rawa ia hei tumuaki Maori o te kura o nga tama Maori. Mutu ana tekau nga tau i nga mahi ra i whaka-pangia ia hei rikona. I te Whare Karakia o Paora Tapu taua kawa.

I moe a Rota i tetahi wahine no Ngati Porou, a katahi ka tonoa ia kite Tairawhiti, kite Pariha 0 Te Kawakawa. Nawai ka whakapangia ia hei piriti. Na te Wiremu Parata taua mahi. Ka hoki pea a Rota ki Akarana ki te mahi ako iti ia tau ia tau. Ka mea ia, “I hoki mai au kite whakaki i oku peke purapura; kua rua nga mea 0 nga tau o mua.” Ko enei nga purapura 0 te whakapono.

Katahi ka raruraru a Rota. I te tuatahi ka mate tana wahine. Kotahi tonu ta raua tamaiti, he tamahine. Kaore i roa ka mate ano hoki taua tamaiti i arohaina ra. No muri mai i moe ano a Rota. He pani, he hawhekaihe, he taitamahine pai, tenei wahine tuarua. I whanau ki a raua he tamahine ko Perepetua tona ingoa. I paingia hoki e Rota taua ingoa no te wahine tapu 0 nehera.

I nga pakanga mo nga whenua, i te wa o te Hauhau, ka noho a Rota i waenganui i ona tanga e kaiako ana, e awhina ana, e tohutohu ana, e aroha ana. I tetahi Ratapu ka hinga iho ia i tona hoiho. Ka mamae rawa ia. Ka pahure te wa, kahore ia i te pai haere. I tonoa e te Pihopa Herewini ki Akarana ratou ko tana wahine ko tana tamahine. I te rua tekau ma rua o Hurae i 1866 ka mate a Rota i Taurarua, ko te ingoa Maori tenei no Parnell. I a ia e takoto mate ana i tona taha tana wahine raua ko te tamaiti. Ka mea atu a Rota ki taua wahine, “Kaua e noho i konei; haere ki te huinga iti kite inoi. Ka haere ake au kite huinga nui.” Penei tana ohaki. I tanumia ia kite wahi tapu ite taha ote Whare Karakia o Tipene Tapu.

Ki te tirohia te whakaahua o Rota ka kitea he whanui he kaha tona kanohi, he whanui ano ona pakihiwi. Ki nga korero a ona hoa, he mahana, he whakapono tona ngakau. Waihoki, ka mea ratou he pai ana kauwhau. I mohio ia kite Rongopai ote Karaiti.

Na, hei kupu whakamutunga ake mo tenei wa, kia mahara ki nga mahi a nga tupuna.

Neil Grove