Te Toa Takitini

Toa Takitini, Issue 106, 1 July 1930, Page 2094

Te Toa Takitini

Registered at the G.P.O. as a Newspaper.

Te Utu mo te Pepa 10/- i te tau, Me penei nga reta “Te Toa Takitini,” Box 300, Hastings.

TE TOA TAKITINI

Hurae 1, 1930

He mea ua ua te tuhituhi korero mo tetahi tangata ite mea kei te mahi tonu ia, otira ko nga mea e mahi ana, ara e minita ana, kaore e kore te titiro ake mete whakamiharo ki nga mahi kua timataia ka mahara whanui tonu, ara penei, kua whakaaratia ake e Te Ariki Tetahi, rite tonu ona maramatanga katoa me tona mohiotanga hei Pihopa mo Aotearoa hei Poropiti, hei Apotoro ki tona Iwi. Na, i temea ka tu nei Te Pihopa, ko nga tikanga katoa ka whaiti atu ki tona aroaro, ara kite wahi kotahi, na reira ka ata kitea atu tenei ahua na-kei te mama o te Pihopa e ngahuru ai nga mahi o te Haahi, na reira me hoki atu nga korero kite wa e whakaarotia ana he Pihopa mo Aotearoa. E tika ana kia nui noatu nga mihi mo te whakawahinga i Te Pihopa o Aotearoa, notemea, timata mai i te ra i tae mai ai a Pihopa Herewni, tae mai ki taua wa i whakawahia ai Te Pihopa o Aotearoa katahi ano te tikanga nui, whakaharahara i mahia mo Te Mihana Maori a, e tom nga take e marama ana kia kiia koia tenei ko te ahua o te haere whakamuatanga o Te Hahi e taaria roatia nei e Te Iwi Maori. HE MEA I TAARIA-HOATIA Ka ngata te hiahia o te ngakau maori; ka kitea he kai arahi mo ratou i roto i te taha whaka-te-wairua. Ka ono tau te mahuetanga ake o te wa i korerorero ai maua ko tetahi kaumatua maori, he kai hapai i nga tikanga o te haahi, ara e whakaatu atu ana ahau i tooku pouri ki taua kaumatua i te mate o te whakapono i roto i te iwi maori, ite rerenga atu ai hoki o etahi ki roto i era atu haahi me nga korero whakatu Pihopa Maori. n He nui te aroha o ana kupu whakautu mai i aku atu kia ia “Nou ra tena he! No o tupuna tena he! Mehemea i akona e ratou he Pihopa, kua whai Pihopa te iwi inaianei i tetahi o latou ano, hei upoko mo te haahi, penei kua kore enei ahua* tanga e amuamu nei koe i tenei ra!’ “Ae! ki taku mahara kei te tika to korero. E whakaae ana ahau mehemea kite whakaturia he Pihopa Maori, ka

puta ake he hari hou, he kaha hou, he manawa kaha ki te taha Maori o te haahi.” “Kite taea e koe te tu i roto i tetahi hui Maori, ka whakaputa i enei tu mahara, ka arohaina nuitia koe e Te Iwi Maori.” Na te iti o te wa, koia ka poto enei korero i konei. Otira me whakaatu ake au, koia enei ko etahi o nga korero i timatatia ai te whakaaro mo te whakatu i Te Pihopa o Aotearoa. Ka uru katoa atu te Pihopa ki roto i nga whakaaro o tana kahui notemea he maori tahi hoki raua, me o raua whakaaro, mai i waho tae noa ki roto, a e kore hoki e taea atu e nga Pihopa Pakeha, ahakoa pehea to ratou marama me to ratou whakapakari! Ma te tae ki nga ‘hui’ ka taea atu ai hoki te ngakau maori ka whai hua ai hoki. Mehemea e hiahiatia ana kia ngoto ki roto i te ngakau maori nga kupu, me tuku atu ia kia korero ana, kia pau mai ana korero i roto i a ia . He nui te whakamiharo ki nga hui me nga pohiri i whakaritea e Te Pihopa, te ngakau nui mai o te tangata, te koakoa, te hari. Ina nga mahi e mahia ana i aua hui:—7 a.m., Ritani, he korero, 11 a.m., he karakia. 12, he kaihapa, he korero. He whakapa he korero ki te marae. 7 p.m, he mihana he korero. He korero mo te taha wairua tae noa ki waenga nui po, tae atu ara kite 1 a.m. i te ata. HE AHA NGA HUA 0 ENEI MAHI? Me korero ake au i aku e tino mohio ana i roto o te Pihopatanga o Werengitana. Kei roto i tenei rohe he wahi iti nei e pa atu ana ahau, ara te wahi e pa ana ki Te Mihana Maori. E 73 nga mea i whakapatia i roto i te tau kotahi. Kei Putuki, kei te whakawhaiti ratou i tetahi moni hei whakatu Whare Karakia Kohatu mo ratou. Kua marama te £750/-/-. Kei te whakapau ratou i to ratou kaha kia eke te moni e whaia ana i tenei hotoke. E 5 nga tamariki kua hiahia kia haere ratou ki te ako mahi minita, otira kaore tahi he kura hei haeretanga. KEI HE A HE KURANGA? Ko te mea kei te tino maharatia ko te wahi hei kuranga mo nga mea e hiahia ana ki tenei mahi minita. Otira e hiahiatia ana kia pai te mahara mai mo tenei take, a tera pea ka whakaaroa hohorotia kia whakaturia he kura minita ki Otaki ki tetahi wahi ranei e rangona nuitia ana e te katoa i roto i nga mahi o te Haahi,

HE TAONGA KA ARA MAI Tetahi mea nui kua ata kitea ake ko te marangatanga mai ano o te ngakau whakapono o te iwi, i mate nei tenei huatanga i roto ano i enei tau tata ka hori ake nei. Kaati i tenei ra kua marama ake te ngaku, kua tatu hoki i te tuunga ake he Pihopa Maori, koia rawa he taonga nui tenei mo te iti mo te rahi o te wairua maori, pakeha hoki. NGA KUPU PATAI Ka wha tau te horinga ake i tu ai tetahi hui ki Pokitana (Foxton) he whakaaroaro he aha ra he Pihopa. Ka patai tetahi:— (a) ‘‘ Ka hoki mai ranei a Waikato ki te whakapono mehemea ka whakaturia atu he pakeha?” (b) “Ka hoki mai ranei nga tangata o Taranaki mehemea ka pakeha he Pihopa?” Ko enei iwi kua wehe noatu ki waho o te haahi i nga ra o nga whawhai Maori. Ka whitu tekau tau kaore ano he karakia whakau kia tu ki waenganui i a ratou! KEI TE PEHEA INAIANEI? I roto i te rua wiki haeretanga o Te Pihopa i roto o Waikato me Taranaki, 14 nga karakia whakau, e 71 nga mea i whakautia. Tetahi o taua hunga i whakautia nei he hakui ka 85 nga tau I te mutunga o te karakia whakau ka tukua e taua hakui tetahi wahi whenua hei whakatuunga Whare Karakia, a, i mea hoki ia ma ana tonu ano te moni whakaturanga i taua whare. I tetahi o nga hui i Te Tairawhiti e 70 nga mea i huri atu kite Haahi Ratana i whakaatu ito ratou mahara hokinga mai ki Te Haahi Matua. I tetahi hui nui i Karioi i roto i te rohe o Werengitana, he nui te whakamanuhiritia o Te Pihopa o Aotearoa e nga Ratana, Katorika, me era atu haahi.. Ae, kanui te manakotia mai o te haahi notemea kua tukua atu nei ki te Iwi Maori ano tona Upoko Ariki. KOIANEI RANEI HE AHUATANGA? Metemea nei koia tenei ko te hua, ko te tumanako kua whakatinana o roto i tenei ngakinga nui o tenei rau tau kua eke nei, i whakatupuria mai ra e nga Mihingare ki tenei motu i nga ra ka huri ki muri. No te mutunga o te karakia whakau, ka korero mai tetahi kaumatua, e 40 ona tau e mahi ana i nga mahi o te haahi a na te pohe o nga kanohi ka mutu nei ia; ko ana kupu enei:— “Kaore ahau i rongo atu i nga korero a Te Pihopa Maori, engari i kite atu ahau i a ia e whakapa ana i ona ringa ki runga i nga matenga o ana tamariki ake, a kei te nui rawa taku hari; kua maoa ra tenei nga hug i tiria e o tupuna.”