NGA PATAI A NGA MAHITA

Toa Takitini, Issue 100, 1 December 1929, Page 1951

NGA PATAI A NGA MAHITA

1* E pehea ana te ahua o nga Pakeha ki nga Maori o ton nei kainga? 1. Km te whakamiharo nga pakeha whai-whakaaro. Kei te awhina hoki. 2. Ka nui ranei te u mete pai o nga Maori (tane me te wahine) ki te mahi mo te Pakeha? 2. Mo te mahi kutikuti hipi me nga mahi raumati ‘harvesting’ ae, kanui te u. 3. He pehea te whakaaro o nga Maori o ton kainga ki nga mahi o nga tohunga? n 3- Te Ran Tan Hon, kaore i te whakaae ki ana mahi mo nga turoro nei, mo nga tohnngatanga ki etahi atu mahi, kei te whakamiharo.

4. E tukinotia ana ranei nga Maori kore mohio e:— (a) Nga Maori kua whai mohiotanga? (b) Nga Pakeha? 4. Kaore. Engari ara ano nga hipi pango o roto i te kahili, itiiti nei. Kei te kaha nga kai-tohntohu ote iwi kite aruaru i ana tu tikanga, mete pai hoki ote reanga tangata, he whkrongo ki nga kupu tohutohu. 5. Pehea te ahua o nga Maori o ton kainga ki nga mahi o te whenua (mahi paamu, kau, etc.) 5. Kanui te rika kia whiwhi tena kia whiwhi tena ki tetahi mahi pera ma ana. 6. E hia nga Hahi o ton kainga? 6. Kei te rima pea! He Mihingare, Katorika, Ringatu,Momona, Weterina, Ratana. 7. Ko tehea te Hahi e taunu ana i nga Maori? 7. Kaore tahi. Ana ano ranti te tikanga ote patai? No mua rawa ake tenei na Te Ratana te korero he hipi pango katoa nga haahi i waho atu i to raton, engari kua kore tera ahua e kaha te rangona ake. 8. He aha te mea e tino hiahiatia ana e nga Maori o ton kainga kia whakaakongia ki a ratou tamariki? 8. Ko te ‘kaha’ (grit) o te pakeha i taea ai, i manawanui ai, i marama ai te pakeha kite kuhu i roto i nga tuatea ote ahu whenua. 9. E kakama ana ranei nga tamariki Maori kite ako i nga mahi o te kura? 9. Ae I runga ano rate ahua ote tukunga mai i aua mea.

10. E meatia ana ko nga kura Maori o nainei e ako ana i nga tamariki Maori kia rite ki nga Pakeha kino haunga te tangata Maori pai- He aha ton whakaaro mo tenei? 10. Katahi ano ahau ka rongo i tenei korero. Ki taku mahara kei te he, notemea, kaore tahi hoki i roto i nga tohutohu ki nga mea e paahitia ana hei mahita, kia peraratou. Na nga whakaro tangata ake pea tena. 11. He pai ranei ki tau titiro kia whakaturia he Maori ki roto kite tari whakahaere o nga kura Maori? 11. Ae he mea tino pai tena mehemea kei te rite te pai, te matau te makoha, ‘obliging’ o te maori hei tango i tana tuunga.

12. Na te aha i penei ai tou whakaaro? 12. Na te mea ma te ngakau maori ano e tere ai te kitea ma i ote kupu ote mahi ranei ate maori mete hiahia, tae noa kite putake i hiahiatia kia peratia, Ko te ngakau maori kaore i roto i te pakeha.

13. Ka pai ranei ki a koe kia whakaakongia tuturungia ki nga tamariki Maori nga mahi aringaringa haunga nga taha whakamatautau ? 13. Ae. Otira i mua o te peratanga, he mea tika kia ata toroa te hinengaro o te tamaiti e tukua ana ki roto i tetahi mahi, karaihe ranei, me kore e kitea atu te mahi e rite ana ma ana ahakoa kei te kohungahunga ano ia me ona whakaaro, notemea he tamahi ano ka kitea ana alma. 14. E tino hiahia ana ranei nga matua kia tino whakaakongia a ratou tamariki? 14. Ae kei te tino hiahia matou kia akona a matou tamariki ki tana ahuatanga. 15. E kaha tonu ana ranei ta ratou akiaki kia whai tonu a ratou tamariki kite matauranga? 15- Ae, kei te tino kaha matau kite akiaki kia whai i te matauranga. 16. He aha ki a koe nga me kino o nga kura e kore nei e terete matau o nga tamariki? 16. Kei te nui rawa te purei whutupooro o etahi o tatou kura rarahi, notomea ko taua ropu, whanau ranei, e kiia nei whutuballers he iwi hianga. I rongo ahau ki to matou Matua mahita Mr. John Thornton he matau atu nga tamariki Hindus, a kaore hoki ratou (i tana wa i a ia i India e ako ana) e uru ana ki nga ngahau pera. 17. Me pehea ki a koe ka horo ai te matau? 17. Me whakapau te kaha o nga mahita kite whakawhaiti i nga mahara o te tamaiti ki runga i ana mahi mete marama hoki mete pai o nga kai-whakaako. Te ako me nga mahi o te kaainga kia pai ara te kohanga. He nui nga wahitapu me nga mea i whakatapua i roto i nga Whare Maire me nga Whare Wananga. 18. He pai ranei ki a koe kia whakauru te reo Maori hei akonga i roto i nga kura? 18. Ae mehemea ko tetahi wahi anake, hei putiputi kau mo te iwi e tupu ake nei. 19. He tino mea pai ranei ki a koe kia matau rawa nga kaiwhakaako kite reo Maori? 19. Ae. Ma te tino matou hoki kite reo Maori, ka taea ai te ako atu o tetahi. 20. Pehea tou whakaaro kite pai o nga kura runga rawa (Secondary Schools) mo nga maori? 20. He pai tonu. Tera ano pea etahi tamariki kei te tino matau, a ma te whai kura hei haeretanga atu, ka whai waahi mo era memo tamariki matau.

21. E tino pai ranei te iwi Maori kia tu hei Maori tonu nga kai whakaako o nga kura Maori?

21. Ae, he mea pai rawa tena, ka nui ake nga marae hei koringa mo nga Maori kua paahi rao ena mahi . He mea pai hoki te mohio iho kei te ako koe i ton ake iwi kia rite, kia mohio ake ranei i te pakeha. Ka mahia he ‘hiahia’ he ‘mina’ (ambition) ki roto i te mea pera ona whakaaro, ka ngakaunui ki tera mahi pai kite AKO. Ko nga Mahita hoki nga Tino Awhina o nga maatua.

22. He tikanga pai ranei kia whakatungia etahi kura Maori mo nga tamariki o tawhiti hei nohoanga hei kura hoki mo ratou i roto i nga ra e rima o te wiki? 22. Ae, mehemea te reo o te wa kei te pera, te paaha. Me ako nga mea katoa e rite ana mo te wa kia tu rawa ake kite pakanga, kite mahi, kite whakaaro ranei i tetahi tikanga, kua rite nga mea katoa, kua tu tama-tane. 23- E mea ana ranei nga kai-whakaako o nga kura Pakeha kei raro iho nga kai whakaako o nga kura Maori i a ratou? 23. Kaore ahau i te rongo i tena reo. Kei te tauhou ahau ki tena rongo, engari mehemea kei te pera, kei te he. 24. He nui ranei te pai mehemea ka whakatungia etahi kura nunui e te Kawanatanga mo nga tamariki Maori. 24. Ae, nui atu te pai mete ingoa hoki. Ma te pera hoki e puta mai ai tetahi tamaiti matau a mua, ka tu ia hei tangata matau, ka uia “Nohea tenei tamaiti ” Ana kua piki te ingoa o Te Maori University ‘pea.’

25. He aha ng amahi ma a tatou tamariki inaputa atu i roto i nga Kura nunui? 25. He whakatutuki i nga mahi i akona i hiahiatia ranei e ratou i te wa i a ratou i aua kura nunui, im; te hoki mai ki te kaainga ka whakatupu i a ratou te tuatahi, hei muri ka arahi ite iwi kite turanga manaaki ite ora-a-tinana mete ora-a-waiaru.

26. He aha hoki te mahi pai ma te kotiro Maori i taua wa? 26. Ko te ako pai mete mahi pai ma nga kotiro, he whaka-tama-tane i a ratou, i roto i enei ra hei rangatira pai, aroha kia ia ake ano.

He tika ano te whakatipu hei wahine, otira he ahua herehere, pononga nei tera ahua, notemea ka whakaponongatia, ka whakakuaretia te kotiro ahakoa pehea tona pai, na reira ko te kotiro e kaha kite mahi oranga mona ake i runga i nga mahi papai tonu, Naahi, Takuta, Tuitui, karaka, Ako-whak-atangi, me era atu taumata kua oke te wahine, ka waiho era mea katoa hei pekanga ake i runga i te reo karanga he wahine koe, he tane ahau.

Otira ko wai te wahine i kaha ki enei mahi, a tutuki ana kite mutunga o tana mahi, i ingoa kino ia ia tona ropu wahinetanga. He wa tenei no te pikinga ake o nga matauranga katoa na reira ahau ka ki, whakapuaretia te ngakau makoha kia piki te kotiro ki nga mahi ki nga turanga e puta mai ai he oranga kia ia rawa anake, i runga i tona ake kaha me tona pai. He tikanga he te whakatupu ake i nga kotiro hei pinonga, hei taurekareka ma te tane. Waiho tera wahi ma te reo otewa e karanga raua tetahi ki tetahi. Na reira kite tu-tama wahine te tane, koira hei kuki, hei naahi ma raua ko te kotiro ina wahinetia “to attend to all business” hei whakahaere mo nga mahi. E pehea ana ioti?