MATE REWHAREWHA INFLUENZA.

Toa Takitini, Issue 85, 1 September 1928, Page 844

MATE REWHAREWHA INFLUENZA.

NA TAKUTA ERIHANA.

E te Iwi, tena koutou katoa i roto i nga mate me nga aitua. Kia ora, kia ora. E mohio ana ra koutou, i te taenga mai o te Pakeha ki tenei whenua, ka tino kaha te horapa haere o te mate rere ki nga wahi katoa o te motu, a ko te nuinga o enei mate rere kaore i whakahuangia e o tatou tipuna, e o tatou tohunga. Ko te rewharewha me te mihara nga mate e patu ana ite Iwi i aua wa o mua. Kati kaore e warewaretia e te Iwi te mate “Rewharewha Uruta” (Influenza) i horapa haere nei ki nga wahi katoa o tenet motu i te tau 1918, i ngau nei i te tangataMaori, Pakeha hoki. Kua kitea e ngau ana ano hoki tetahi rewharewha i tenei wa a e rite ana nga ahuatanga ki tana “Rewharewha Uruta” engari kaore i pera te tino kaha ote ngau mete horapa haere. Ko te rewharewha nei e haere ana i roto i te Iwi a ko nga kaumatua e tino ngaua ana. Kati kaua hei whakaaro he mate kaumatua tenei; kao, he mate epa ana kite katoa ana te aroha

ote ngakau kite Iwi i tuhia atu ai nga whakamarama e whai ake nei kia mahi ai tatou te Iwi katoa i nga mahi hei arai atu j tenei niate kino hei whakaora ranei i nga turoro kua pangia. He nui noatu nga ahuatanga o tenei mate, he mama i etahi paanga mai, he tino taimaha i etahi. ». Ko te purapura o tenei mate kei roto i te HA o te tangata kei roto i te HUPE, kei roto i te MARE. Ko te mea e horapa haere ai te mate, ko nga hui huinga tangata mete hau kino kua whakaeatia ete tangata: Noreira: — Horoia nga whare kia ma, i ia wiki, tahitahia i ia ra. Whakatuwheratia nga wini kia puta ai te hau kino ki waho. Kaua e whakatata rawa atu ki nga tangata e pangia ana e te rewharewha. Kaua e tata atu. ki nga tangata e pangia ana e te rewhareWha uruta. Kia tupato kite hongi. He pai pea ma te ringa e kawe te aroha. Punitia te ihu. Whakamamatia nga hui, me nga kanikani, me nga tangi, kia ngaro atu te mate nei. Whakaimitua te moe huihui i roto i nga whare puni, whare hui ranei. Kaua e noho, e takoto ranei i nga waahi maaku, i nga waahi e puhia ana e te hau. Me Mare me tihe ki roto [ te heikiha. Me wehe te turoro ki tona ruuma motuhake. Me whakarite Kei nga kemihi, kei nga neehi Maori, kei nga kura Maori tenei rongoa. Horoia nga ruuma kua nohoia ete tangata kite waiwera mete hopi. Kaua nga kai tiaki e noho roa i te taha o te tangata e paangia ana e te mate. Kaua e moe i roto i te ruuma o te turoro. NGA TURORO. Ite paanga mai ano ote mate, ma takoto kite moenga. Kaua e maranga, kia mutu ano te kirika. He oi ano te huarahi e kore ai e taimaha te mate. Me wehe te turoro ki tona ruuma motuhake. Me whakarite kia kotahi tonu tangata hei tiaki i a ia. Wehea he ipu mo te hupe me te mare. Me hoatu he rongoa “carbolic,” “Jeyes Fluid,” ranei ki roto i aua ipu i te tuatahi. Mehemea he pakarukaru kakahu te mea hopu i te mare me te hupe, me tahu ki te ahi. Ko nga riihi kai, kapu inu ranei, a te turoro me wehe a ka horoi ki te wai koropupu. Nga heikiha ate turoro me tuku ki te wai koropupu. Kaua te turoro e haereere ki etahi atu kainga, ki nga huihuinga ranei, kia ora ra ano tana mate, a kia mutu te maremare.

Me horoi te kai-tiaki i ona ake ringa kite wai kua whakaha numitia kite rongoa, i muri iho o tana putanga mai ki waho ote ruuma ote turoro aimu a hoki o tana timiatanga kite kai. Me whakakarekare tana korokcro kite “Condy’s Fluit,” kua korerotia ke nei. Me horoi hoki a roto o te ihu ki taua rongoa. Kaua ia e haereere ki nga kaing? o te hunga ora. Kite timata ana te Kirika, te anini o te mahunga, te mamae o nga whatiinga o nga wheua mete uma hoki, me takoto kite moenga a kaua e maranga ki runga kia tino mutu rawa enei ahuatanga. Kaua hoki e tatari kia kino rawa te maremare katahi ka takoto kite moenga. Me kai i te Katoroaira (Castor Oil) i te ahiahi a i te ata tonu, me kai ite Tote (Epsom Salts). Ko nga kai mama anake nga kai a mehemea he kirika, me miraka te kai. He pai te wai remana ame whakaranu atu kite wai wera engari mehemea e tino kaha ana te kirika, me wai matao noaiho te whakaranu o te wai remana engari kaua e tere tonu te inu. Mo nga pakeke, he pai me kai { te ra tuatahi tonu kia rua nga Pirepire (Aspirin tablets) te ingoa a me inu hoki i te Parani (Brandy) he mea whakaranu kite miraka wera. Me whakamahana nga waewae ki tetahi mea mahana—he pai te patara me whakaki kite wai wera, me takai ki tetahi kahu a ka waiho ki raro o nga waewae kia mahana ai. Kite peneitia, ka heke te werawera ote turoro a koinei te idea tika. Kia ahua roa e pawerawera ana, ka whakamaroke te tinana o te turoro ki tetahi taora a ka kuhu ai he kahu maroke. Kia tere tonu tenei kia kore ai e matao te turoro. He pai ano hoki me miri te tinana o te turoro ki tetahi liniment, hinu ranei kua whakamahanatia. Kaua rawa te turoro e puta ki waho; me noho tonu ki roto kite whare kia mau ai te mahana ote tinana ako nga mea e hiahiatia ana e te turoro, me kawe mai ki a ia. Me penei ano i enei i runga ake nei nga whakahaere mo te ra tuarua kia heke ano ai te werawera. Me uru mai te hau pai o waho ki roto kite ruuma engari kaua e takoto te turoro kite wahi e puhia ai ete hau. Kaua e maranga ki runga kia mutu rano te kirika a kia rua kia torn ranei nga ra i muri mai o te mutunga. I mua o te marangatanga ki runga, he pai me miri te tinana kite liniment, kite hinu ranei kua whakamahanatia. Ko te Hinu Takawiriwiri (Salad Oil) “Olive Oil,” ranei nga hinu pai, Kia mahana tonu te tinana, kaua e tukua kia matao. Ko enei tohutohu i runga ake nei e pai ana mo nga ahuatanga rewharewha katoa. Mo te rewharewha kua tino taimaha i runga i te he o nga whakahaere i runga ranei i te ngoikore o te kai-tiaki kite whakatu-tuki i nga tohutohu, he pai me tiki he takuta. Ko enei e whai ake nei nga tohu e kitea ai e taimaha ana tenei mate: — (1) Tino kaha te kirika.

(2) He o te nianawa i runga i te mamae o te uma. (3) Mamae ka kaha ana te hii o te manawa. (4) Mamae o te uma. (5) Ruaki tonu i etahi wa. (6) Ngoikore o te tinana katoa. Ko te urunga o te turoro kia ikeike tonu. Kaua e whakakorerotia a kaua ano hoki e nui nga tangata e tomo ki roto ki te ruuma o te turoro i te wa kotahi; ka pau katoa ia ratou nga hau pai o waho e uru mai ana ki roto kite ruuma aka kore mo te turoro mo te tangata e tika ana kia whiwhi i tetahi hau pai. Kia mau tonu te mahana o nga waewae a kia auau tonu te whakatakoto ki reira i tetahi patara he wai wera kei roto. Me mea ano hoki he “Linseed Poultice,” he “Antiphlogistine” ranei kite wahi e mamae ana ote um<a, ote taha ki nga rara ranei o te tuara ranei. Mo nga turoro kaumatua, kaua e lino auau te mahi i nga mea whakapawerawera. Kaua te turoro e kai i te riwai, i te miiti me era atu kai penei. Ko te miraka kau te kai tino pai. Ka ora ake ana te mate o te turoro, kaua a ia e mahi i nga mahi maro mJo tetahi wa roa kia tino kore rawa te ngoikore o tona manawa. Kati ra nga tohutohu e te Iwi. Ko koutou ko nga hunga e tangata ora ana me tino whakatupato kia koutou a me tino atawhai me kaha koutou kite m*anaaki i nga turoro e ngaua ana e tenei mate. Ka mutu ra Kia ora koutou i roto i enei tau e haere ake nei. Na ,ta koutou mokai. Na: Pohau Erihana Tumuaki Whakahaere i te Ora mo te Iwi Maori.