" MATE WHATU."
(Trachoma: Granular Con,junetioitis; Granular Ophthalima; Granular Eyelids.) T. Wi Repa, M.8., Ch.B. K° tetahi tenei o nga tino mate ote Maori. He mate tenei c whakahaua ai nga takuta e te ture kia whakaatu kite Tari ote Ora.' He mate rere hoki tenei. Te mate nei, ko te mate tonu o te whatu e timata nei i te where, a ka neke haere atu, a tae noa kite pahore o roto i nga kimokimo ote whatu: aka neke atu kite pahore ote wahi pango ote whatu; tae atu kite whero o te wahi ma katoa: a whaka mutu atu kite pirau, mete tino kapo raw a atu. ote 60,000 Maori, ki taku mohio kei te 40,000 nga mea kei te pangia e tenei mate. Ina tonu ko te mate whatu e whakaparahako nei te tangata. He mate iti noa, no reira ka whakaparahakotia Otira ka eke ana kite pakeketanga o tona kaha kanui te mamae, a. kaore hoki e ora. He mate whakaaturia kite Tari ote Ora he maha nga mate c taka ana ki raro i tenei wawahanga. He mate rere ratau. Ara kite piri atu nga paru o ana mate ki nga wahi ano e tika ana ote tangata mo aua momo mate, ka pangia te tangata e aua mate. Te mahi a aua mate he whakararuraru i te ora o te katoa. No reira ka eke mai te wahanga ote Kawanatanga e tiaki ana ite ora ote katoa: ara te tari ote ora. Kite tupono te takuta ki aua mate me whakaatu kite tari ote ora. Kite kore e whakaatutia, ka whiua te Takuta kite whui kotahi tekau pauna. Ko etahi enei o aua mate: Piwa Taipo, Pneumonia. Mate Kohi, Scarlet Fever, Diptheria, mete tini noa atu, Tetahi o taua tatai ko te mate whatu. Mehemea tetahi tangata pangia e taua mate whatu, i pangia ranei engari kua ora ka tae atu ki nga putahi o America, kaore ia e tukua kia u ki uta. Ka kitea i konei te tino kaha o te tupato kei pa te tangata i te mate nei. KAUPAPA Q TE MATE. Epa ana te mate nei kite hunga e noho ana i nga whare paru, e pipiri ana te noho/penei i nga tangata o nga wahi
pohara o Ranana; e noho pipiri ana hoki i nga kura; kite hunga hoki kua heke te ora o te tinana i etahi atu mate; kite hunga e noho ana i roto i nga whare auahi; i nga kauta, me nga whare kaore e whakaaetia kia puare nga wini. E pangia ana hoki te hunga e mate ana nga niho i te pirau. NGA TOHU 0 TE MATE. Ka whero te whatu. Ano he kirikiri kei roto ite whatu. Ka taumaha te uhi o te kanohi, a, kia oho ake i te moe e piri ana nga uhi ote whatu, to runga, to raro. Ko te timatanga tenei. Kite waiho roa, kaore e rongoatia, ka heke te wai hapiapia mete pirau. He mea ano ka uruta tona haere: Ka pa noa ki tena, ki tena. Ka pupuhi te whatu. Kite tukua kia haere ana te mate nei, ka pahore te pango (cornea) o te whatu. RONGOA I TE MATE. A. WHAKATUPATO: Kua kiia ake ra he mate rere te mate nei. No reira kaua te tangata hei tauera i te tauera o te mea mate i taua mate. Mehemea he tamaiti mate whatu kei te kura me ripoata ete mahita kite komiti ote kura. Ma te komiti e karanga te Neehi, te Takuta ranei. Kauaka taua tamaiti e whakaaetia kia tauera i tona kanohi kite tauera o te katoa. Kite haere ki nga hui me mau te tangata i tona ake tauera. Kaore ia ite mohio ki nga kanohi o etahi. Whakapaia te kainga, kia kore ai te mate nei epa mai. Horoia nga niho. B. RONGOA PATU : Ko ta te Maori tenei ko tana mea whawhai kia wawe tonu te tae kite rongoa. Ko te mea nui ke ko te arai atu. Ki te pa mai te mate, me haere kite Neehi mehemea he Neehi kei tou takiwa; me haere ranei ki te Takuta mehemea he Takuta e tata ana mai. Kia tere tonu te haere: Kaua e whakaroa. Kite kore he Takuta, he Neehi ranei, me whakamatau tenei. Me horoi nga ringaringa kite wai wera: Kia tino ma. Katahi ka riringi he wai koropupu ki ro kapu. Me tikoko mai kotahi tipunu Boracic Acid Powder, ka kororirori ki roto i taua wai wera. Kia tino kore e kitea te paura ka mutu ai te kororirori. Waiho te wai kia ahua matao. Ma tetahi tangata ringa ma e tou he huruhuru manu tino ma ki roto ite wai ka whakamaturuturu ki roto ite whatu. Me takoto koe ki raro. Hei te ata, hei te awatea, hei te ahiahi nga mahinga. Kei nga toa katoa tenei mea te Boracic Acid. Kite kaha rawa te mataku ote whatu mate ite marama, me haere ki ro whare takoto ai ka whakapouri i nga wini. Ma Te takuta ranei e homai he atropine ka whaka maturu ki nga whatu e rua mehemea kua tae rawa te mate kite 44 maaka” o te pirau, me haere kite Takuta. Kua eke tena ki runga noa atu ote kaha ote ringa tohunga-kore ki te puru rongoa ki roto i te whatu. Kia marama koutou i naianei ko te mate whatu he tino mate autaia, he mate rere hoki. Ko te whatu tetahi o nga putiputi ote tangata. Kia kaha te tiaki: Kia pai te tiaki.
Permanent link to this item
Hononga pūmau ki tēnei tūemi
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/TOATAK19271101.2.9
Bibliographic details
Ngā taipitopito pukapuka
Toa Takitini, Issue 75, 1 November 1927, Page 685
Word count
Tapeke kupu
926"MATE WHATU." Toa Takitini, Issue 75, 1 November 1927, Page 685
Using this item
Te whakamahi i tēnei tūemi
See our copyright guide for information on how you may use this title.