NGA HUARAHI O TE MATAURANGA.

Toa Takitini, Issue 73, 1 September 1927, Page 646

NGA HU A RAHI O TE MATAURANGA.

Na R. T. K. Me Id ean whan an ana mai te tangata kite ao timata ana tana ako taea noatia te ra o tona matenga. Ko te lino kai-whaka-ako o te tamaiti ko tona koka. Na tona koka ia i whakaako ki te korero, ki te whakaaro, kite main. Na tona koka ia e whakaako kite whiri whiri ito pai ite kino ; ite tika ito h.e. Ko tenei e take i kaha ai te pakeha kite whakaako i nga tamariki wahine ; i hanga ai he kura numii mo a ratou kotiro. No te mea ko nga kotiro hoi kaiwhakaako mo a ratou na tamariki, mo enei whakatupuranga e heke iho nei. Ma te pai o nga koka ka pai ai hold to iwi. He tika raw a te korero a te pakeha, ko nga koka o nga tangata nunui he wahine papai. Pai koka pai tamaiti ; kino koka kino tamaiti. Ko tona koka te kai pokepoke ote ngakau ote tamaiti Ko nga whakaakoranga a tona koka e kore rawa e warewaretia e te tangata no te mea no te ngawaritanga o to ngakau i whakatokia ai. Ko te korero a etahi tangata c mea nei kaoro he painga ole whakaako i nga tamariki wahine he tino pohehe. No nga tangata kuare tena reo. D Kaua tatou cki Ida tae rawa te tamaiti kite kura ka tirnata ai tana ako. Ko te whare kura tuatahi o te tamaiti ko tona kainga ake ara ko to wahi c kiia nei ctp ]>akoha ko te home. Ivo te t.no kareti tena. I uakina mai hoki to tamaiti i roto i nga ringaringa o ona matua Id te tahora tapokopoko ote ao. Na reira, e hine ma, e tama ma; e kui ma e koro ma, Ida ngakau-nui te aukaha i nga ngakau o a koutou tamariki Ida ton ai ratou ki te tn Id nga ngaru nunui o te ao. He tino tikanga na te tamariki te whai, te ako, i o ratou matua, i o ratou tuakana, i o ratou hoa. Ko ta te tamaiti main tena he ako i to reo, i nga main, i nga tikanga, a tona koka, a nga tangata e kite tonu ana, e rongo tonu ana, ia. Haere ake i nga huarahi maniania mete tiro whakamuri ano tena pea he tamaiti kei to am i a koe. 11l lei ana aTo Karaiti he hara tino nui tena te he o te tamaiti i te tangata. • Ko nga matua whai-whakaaro e tupato ana kite ata whiriwhiri i nga hoa mo a ratou tamariki; lie mana tino nui hoki to nga hoa Id te hiki kite tuku ranei ite tamaiti. 1 nga kura huihui ka whakarongo nga mea pakupaku ki nga mea rarahi e korero kino ana, e korero wahine ana, e korero lane ana ranei. I taku huakanga i aka korero i k: au e ako ana te tangata mai o tona whanautanga tae noa Id tona matenga. Kaua tatou e mea hoi te kura anake ako ai. Ko te kareti nui aka ha i aha ra e ako ai te tangata ko te ao. He korero whakamanamana na Timi Kara, he poto noa tona kuranga, kaoro ia i tae ki nga kareti, ka mutu ano tona kareti ko te ao. L whakarongo a Timi Kara ki nga tangata matau, i korero i nga tino pukapuka, i titiro i whakarongo Id te ao. Ko te tino pukapuka nan aia i whakaako ko te Paipera Tapu. Kaore he mutunga mai o te ako, kaoro lie mutunga mai o + o matauranga. He liuhiia nga huarahi, he Imhua nga kai-whaka-

ako, o to matauranga. Engari kia mataara, kia hihiko ki to hopu ki te ako. Tiroha, whakarangona, korerotia, nga tangata marama, nga tangata malau, nga tangata papai. Kaua e am i nga matapo kei taka iokorua alu kite waikeri. He tino matauranga tonu to ata t'tiro, to ata wh aka rongo. te ata huriliuri. He tino mate no te Maori te puku-korero, te whakaputa matauranga.. Pai atu mo taua mo te Maori me i nui ako ko nga ka:-whakarongo, a i iti iho ko nga kai kauwhau. E ki ana ko ia tangflta : Ko to wain c wehi ana nga anahera ki to tu ka rcre to wairangi. Ka mutu te mea anuanu ki a an ko to whakaputa matauranga o to tangata kuare. Kua tuhituhi etahi tangata ki nga nu-pepa Maori i nga take kaore noi ratou e mohio. E niohio ana an ki tetahi tangata lino kuare on gar I e whai ana ia rnana anako nga korero, a ahakoa na tetahi atu to korero ka tangohia o ia inana. He tangata hoha te tangata kuare. Tera ano etahi tangata kua ara i wacnganui i a taua i to Iwi Maori, ho tangata kahoro i lika kia whakaako i te iwi, kia whakarangona ranei o te iwi engari he nui o te iwi i whakarongo a i am i a ratou. He mea rnamae rawa tenei ki toku ngakau, ki toku wairua. Ho tohu tenei kei to tamariki tonu, kei to kuare rawa tetahi wahanga nui oto Iwi Maori. Kahoro ;mo ratou kia whai-whakaaro ki to ata itiro ki to ata wotewoto i te tika i te he. Ko te tikanga ia kua ana atu taua ki roto o te maramatanga, otira ko te alum kaore ano. Kaore ano kia u to ngakau o te Maori. Ko nga tangata e tika ana kia whakarangona kaore i te whakarangona; ko nga tangata kahoro i tika kia whakarangona kei tc whakarangona. Kei te piki tonu to matauranga oto pakoha. Kua korero iho te reo tangata i nga kapua, kua rerengia a-manutia e to tangata nga moan a whanui o to no, tena ko tana ko te Maori kei to pohehc tonn. kei te hoki whakamuri ano ki nga ra o to kuaretanga ahakoa kua tuwhera ki to tangata nga liuarahi liuluia o ie matauranga Alien ano, o te Ariki! ahea ano? n