TE HAHI O INGARANGI.

Toa Takitini, Issue 51, 1 October 1925, Page 306

TE HAHI O INGARANGI.

UPOKO I. Na Canon Pahewa, Tekaha. " • He peka tuturu te Hahi o Ingarangi no te Hahi puta noa ite ao. Kaore rawa i ahu mai i roto ite Hahi o Roma. Nga turanga i tu ai te Hahi o Ingarangi. No te wa inga Apotoro a tae noa kite tau 350 A.D. He aha te tikanga o enei kupu kia . tatou Te Hahi . o Ingarangi? Te kupu pakeha mo te 44 Hahi ”he Church, i ahu mai tenei kupu i roto ite reo Kariki “ ara he me a na TeAriki.” Ki Katarana (Scotland) te ingoa mo te Church kia ratou “he Kirk.” Kei te mau tonu tenei kupu ia ratou a tae noa mai i tenei ra. Kaore tenei kupu i ahu mai i te reo Kariki, i te reo ranei o Roma, engari he reo Ingarihi. Te reo Ratini, ara te reo o Roma mo te Church “ Ecclesia ” i puta mai i reira ta te Wiwi ano mo te Hahi he Eglise. Ka kitea e tatou, kaore tatou i te nama kupu atu ki Itari mo tenei kupu nui a tatou “ Te Hahi.” E torn nga tikanga o tenei kupu o te Church me whakahuatia — Tuatahi. — te whare kua whakatapua kua whakamotuhaketia. hei karakiatanga ki Te Atua. Tuarua. —Te tinana whakawairua o to tatou ariki o te Karaiti, ko te hunga kua oti nei te iriiri, kua riro hei wahi mo tana tinana. Kaore i ahu ake i tetahi manga tuturu, ko te mate kaore e ahei te whakangaro, a, a te mutunga, ka tutuki i runga i te atawhai oTe Atua kite hari mutunga kore kite Rangi. Tuatoru.— te rangapu tapu ote hunga whakapono katoa ara ko Tana Hahi e kitea nei; he mea whaka tu ake na te Karaiti ite ao nei: e kiia ana i roto i te whakapono o Naihia, “E whakapono ana ano ahau, kotahi ano Hahi Tapu, ko to nga Apotoro, a puta noa i te ao.” I kotahi ai ko tona upoko ko te Karaiti. “ I Tapu ai,” i runga i te whakapono kotahi o te Hahi puta noa i te ao. Ta nga Apotoro .No te mea ko nga Apotoro kotahi tekau ma rua nga kowhatu turanga mai o te Hahi, ko o ratou kai whakakapi ko nga pihopa mai ano o mua iho ra ano a tae noa mai i enei ra, he kawai kaore ano kia motu kia pakaru noa enei tutira pihopa, ko ratou anake motuhake nga kai whakahau 0 tenei rangapu tapu o te hunga whakapono katoa na ratou 1 momotu etahi atu minita i raro iho ia ratou hei hepara, ara hei piriti, hei rikona, hei kai homai i te aroha noa o Te Atua kite tangata. Na ko te take tuatoru o taku whakamarama mo te Hahi taku korero, ara mo te Hahi o te Karaiti e whawhai nei i te ao nei, ara mo te wahanga kia tatou mo te Hahi o Niu Tireni, ara e kiia nei ko te Hahi o Ingarangi.

Ko te Hahi e kitea, nei e rite ana ki tetahi Rakau Nui me ona manga.

I te wa ia te Karaiti e whakatutu ana i Ana Apotoro mo Tana mahi nui, katahi ia ka titiro matatau atu ki ana Apotoro ka mea:— Ko ahau te waina ko koutou nga manga.” Na ratou i te timatanga i whakatutu haere nga Hahi i Hiniharama, i Anatioka, i Koriniti, ka korerotia ano e tatou i roto i te Whakakitenga nga Hahi e whitu i Ahia, ko ratou katoa he manga wehewehe no te 44 Hahi puta noa i te ao,” ara he rangapu Karaitiana, me to ratou upoko he pihopa, e noho marara ana i tena wahi i tena wahi.

Mehemea i ata whakatutukitia te whakaaro o te Karaiti e te tangata: ki taku whakaaro ka kitea e tatou i tenei wa, te Hahi Kariki, o Itari, o nga Wiwi, o Tiamana, etc., mete Hahi o Ingarangi ia Hahi, ia Hahi me tona Atepihopa, mana motuhake to ratou te whakahaere tikanga mo ratou ake, tera nga Hahi katoa, e taea te whakakotahi ia ratou ano he mea paihere na te Rangimarie e tutuki ai tenei kupu a te Apotoro:— 44 Kotahi Ariki, kotahi whakapono,- kotahi Iriifinga.” Mehemea i penei te ahua, ko te Hahi i te ao nei oia iwi oia iwi, i pupuri inga whakakoranga anga Apotoro i whakakotahitia i runga i te taha tangata i te taha Wairua he mea paihere i runga i te Rangimarie; penei ko nga whare karakia katoa o te Hahi o Ingarangi i te tuawhenua o loropi kei reira ano o tatou minita e karakia ana i runga i te Reo Ingarihi, ko nga minita me raihana, i rare i te whakahaere a te pihopa o taua whenua.

Na runga i tenei ahua, ka kitea e tatou ko te Hahi a te Karaiti puta noa i te ao, e tom nga manga nunui, he manga pono ake no te 44 Waina Pono ” ara no te Karaiti. Na te tangata i wehewehe, ehara i te Atua, kaore he mana o tetahi ki tetahi.

Ko enei manga enei ara:—

I.—Te Hahi o te Rawhiti, ara te Hahi Kariki.

ll.—Te Hahi o Itari, ara o te Hahi o Roma.

—Te Hahi o Ingarangi, me te peka i puta atu i roto iaia ko te Hahi o Amerika.

Mo te manga tuatoru i runga ake nei te take nui o taku tuhituhi. Te patai tuatahi mete whakahoki. He pewhea te timatatanga o te Hahi o Ingarangi? I whanau mai i tewhea ra?

Ko te Hahi o Ingarangi i ahu mai ano i te wahi timatatanga ano e keremetia nei e te Hahi Kariki me te Hahi o Roma.

Kia mau i roto i o tatou mahara tenei take, ara mehemea he manga tika no te Hahi a te Karaiti, me ahu mai ra ano inga Apotoro, te ara whakapapa onga tutira onga mahi minita kia kaua e raruraru ote timatanga iho ra ano, me te kawai pihopa o naianei me marama te whakataki atu a tae noa ki nga Apotoro, mete Karaiti.

He~ki ehei na etahi ko te Hahi o Ingarangi he mea na te ture ote Par cm at aitewa ia Henare Tuawaru. Mehemea koia na te take; ehara ahau i tena Hahi. He korero teka, tera ano ahau e whakamariama. Ki ta etahi ki, kaore, engari na Akutini i whakato ki Ingarangi i te mutnga onga 600 tau. He take reka tenei i roto inga waha o o tatou hoa 44 Pikopo.” Ki ta etahi ki, kaore, engari no te wa o te 44 Whakamakanga ” —Reformation—i te wa ehara te Hahi o Ingarangi i te Hahi Pikop o—te putake o te Hahi o Ingarangi. Ki ta etahi ki, kaore noa iho he Hahi o Ingarangi engari anake ko te Hahi o Roma kei Ingarangi; he wahi taua Hahi o Ingarangi no Roma. Maaku ano e whakahoki, he korero teka ano tenei. Mehemea te Hahi o Ingarangi he hahi motuhake, he wahi pono no te Hahi Tapu anga Apotoro puta noa ite —me whakataki haere max tatou o etahi atu manga pono, kotahi tonu nei hoki to ratou putake me to ratou whanautanga mai ko taua ra e korerotia ra i te mahi anga Apotoro. . Mahi 11. te hekenga iho o te Wairua Tapu itera ote etekoha 44 kite hunga e noho tahi ana ratou kotahi ano te whakaaro.” Te tino tutukitanga tenei o te mahi o te Ripekatanga mete Aranga me te Kakenga oto tatou Ariki o Ihu Karaiti ka puta ona hua: ka tonoa mai Tona Wairua Tapu ki ana Apotoro; hei hanga i Tana Hahi puta noa i te ao. Kaore he wahi ke atu hei timatanga mo etahi atu hahi; i te mea kua marama te peka mai o te Hahi o Ingarangi no nga Apotoro ra ano kaati ko etahi atu he manga ririki no taua manga nui ano ko ratou kia ahua hopohopo te mea nui ake ia ratou, i te mea koia ra to ratou matua. Ko aua manga ririki he uri pono no te Hahi a te Karaiti. Ahakoa ko ratou ko aua Hahi ririki he peka i puta ake i roto xte peka nui, he wahanga nui ki etahi atu whenua, he kai whakahaere ano o ratou he rereke a ratou tikanga karakia: otira kia man tonu to ratou aroha te hopohopo, me te whakarongo • 1 * te Hahi Matua, ara ki te Hahi o Ingarani, Me titiro e tatou mehemea ko etahi atu manga kei runga noa ake x to tatou te whakataki haere mai. I tino marama te putanga max kia tatou. 1 Tuatahir— korero tatou ia tatou paipera te whanautanga m °te a " 1 me tona whakatipuranga mai. He whanautanga max i Hiruharama, i te Ra o te Petekoha; e “ TO 1 . te whanautanga oto Karaiti. Tirohia i roto i te , mapi ° luropi (Europe) ka kitea iho e tgtpu a Hiruharama koia nei te kainga i whanau ai te Hahi; kua poropititia noatia atu e te Karaiti ki ana Apotoro 44 ki Hiruharama ano hoki timata ai.” Ruka 24. 27. . I reira ko le hunga e 3,000 i whakatahuritia kite Rongopai a irxirxtia ana. 8 1 1 41

Taria te whakamutunga o te Upoko I.