TE MANIHERA.

Toa Takitini, Issue 46, 1 May 1925, Page 224

TE MANIHERA.

Na Revds. Tahupotiki raua ko Peneti. {Wahi Tuarua .)

NO te 24 o Tihema, 1846, ka karangatia e Te Teira, Minita o Whanganui he hui ma nga hapu kua uru kite whakapono ki Putiki. E 2,000 nga tangata i tae ki taua huh Ka mutu nga karakia, ka whakahaeretia nga korero mo te kauwhau i te Rongopai ki nga hapu o te iwi Maori kaore ano kia huri, ki te whakapono. I reira ka tu aTe Manihera ka ki: “ Ko te kupu a te Karaiti e ki ana haere kauwhautia te Rongopai ki nga wahi katoa o te ao! Na te manaakitanga a nga Minita pakeha i tana kupu i tae mai ai te maramatanga o te whakapono ki a tatou. Me pera hoki tatou me ratou, ara me whakaae ki te whakarere i o tatou kainga me o tatou iwi, ka haere ai ki nga iwi kei te pouritanga e noho ana, ka kauwhau ai te maramatanga o te whakapono ki a ratou. Ko ahau, e whakaae ana ahau kite haere ki nga hoa-riri o oku hapu, ara ki te takiwa ki Taupo ka kauwhau ai te Rongopai ki a ratou.

Ka tu hoki a Kereopa i waenganui i enei mano ka tono kia whakaaetia ia hei hoa haere mo Te Manihera kite kauwhau haere.

Ka mea ano hoki etahi o nga taitamariki kia whakaaetia ratou hei hoa haere mo Te Manihera. Ka mutu nga karakia ka tapaetia atu etahi kakahu, ara he tarau me era atu kakahu pakeha, mo Te Manihera ma.

Ka haere mai ratou a ka tae ki Poroutawhao, kite wahi i noho ai a Rangihaeata i tona hekenga atu i Porirua. I reira ka kauwhau aTe Manihera kia piripono te iwi Maori ki te haki o Ingarangi, me te whakamarama hoki ite kaupapa ote haere ki Taupo. Ka mea atu a te Rangihaeata kaua hei tohe kite haere, ka mate koutou. Ka ki atu Te Manihera, kei te pai, kei te Atua te tikanga. Ka haere mai ratou ma te Tai-rawhiti, a ka tae ki Rotorua. Ka noho ratou i reira mo etahi ra, a ka tutaki atu ki a Te Hapimana, Minita. Ka mahue a Rotorua, a ka tae ki Wairewarewa. He tupapaku i reira, na Te Manihera i nehu, me tana hamumu i reira, kaore e maha nga ra ka nehua hoki a ia tonu. Ka tae ki Motutere, ka kiia atu e nga tangata o reira me haere tonu ki Pukawa ki a Te Iwikau te Heuheu, he rangatira manaaki. Mana raua e manaaki.

Ka utua atu eTe Manihera, kei te haere ke raua ki te kauwhau i te Rongopai ki nga iwi tutu, ki nga iwi kei te pouritanga e noho ana.

Ka haere, a ka tae ki Waimarino (ara ko Korohe) a ka tae ki Waiariki, ka manaakitia. I konei ka kauwhau a Te Manihera, ka tangi te iwi ite aroha ki ana kupu poroporoaki. Ite ata ka ki a Te Manihera, kua tata tona wa, to rawa ke te ra, kua whakawhiti atu ia i tenei ao ki tera ao.

Tekau, tekau-ma-rua ranei nga taitamariki i haere hei kai-

arahi mo Te Manihera raua ko Kereopa ki Tokaanu, kite kainga o Te Herekiekie. Kua tae te rongo ki nga tangata o Tokaanu, ter a a Te Manihera raua ko Kereopa te haere atu nei. Kua hoki te whakaaro o nga tangata o Tokaanu kite matenga o ratou whanaunga i a Ngati Ruanui i Waitotara. Ka whakahaua a Huia-tahi e te pouaru a Tauteka, kia patua nga tangata nei hei utu mo te matenga o nga hapu o Taupo i Waitotara. Ka luma raai te ope nei i roto ite uru rakau. Kei te haere takitahi te ropu arahi atu i a Te Manihera. Ka puta to mua to muri iho, a, te whakaputanga atu o Kereopa, ka puhia, mate rawa, ka puhia mai hoki aTe Manihera, kaore i mate, engari i tu-a-kiko. Ko te rerenga atu o tetahi kaumatua ko Huiatahi te ingoa, ka 70 tau te kaumatua, me tana patiti, roa rawa e patu ana i a Te Manihera katahi ano ka hinga. No te atatu tonu te puhinga i nga tangata nei, a no te tautanga o te ra katahi ano ka hemo a Te Manihera. I a ia e whakahemohemo ana, ko tana mahi he inoi mo ona kai-kohuru, kia whakapuaretia nga kanohi o ratou wairua. Me tana whakaatu ki nga tangata e tangi iho nei ki a ia kaore ona pouri, kei te marama katoa a roto i a ia. Kua mohio ia kua tata tana mate ka tangohia ake e ia tana Paipera (Kawenata hou) me ana pukapuka tuhituhi ka hoatu ki tetahi o nga tangata i tana taha e tu ana, me tana tohutohu kia mauria ana taonga ki a Te Teira Minita i Whanganui. E whakaarotia ana no taua wa hoki i tukuna ai ki tana hoa wahine, mete iwi, tana waiata e mau ake nei.

Nui atu te pouri o nga tangata o Waiariki mo tenei kohuru. Na ratou i amo nga tinana ki Waiariki a nehua ana e ratou kite taha tonu oto ratou pa. Na ratou ano i hanga he taiapa mo te urupa, o enei pononga a te Atua. Ko te ra i mate ai raua ko te 12 o Maehe, 1847. Kaore a Te Herekiekie i rokohanga ki Tokaanu itera i patua ai nga tangata nei. Nui atu hoki tona pouri, me tona tangi mo tenei mahi a tona iwi, Ka tae te rongo ki Whanganui, ka haeretia mai e Te Teira, a no te 21 o nga ra o Aperira ka tae a Te Teira, a no te 22 ka huihui katoa te iwi kite urupa oTe Manihera raua ko Kereopa. Ka mutu te himene ka kauwhau a Te Teira. Ko tana rarangi tenei “ Ka hari te hunga mate, e mate ana i roto i te Ariki, ae ra e ai ta te Wairua, kua okioki hoki ratou i a ratou mahi.”

He nui tonu nga iwi o Taupo o Rotorua i hiahia kite whakatu pakanga mo tenei kohuru, engari na te kaha o nga Minita me nga kai-karakia, me nga hapu o roto o te whakapono ka araitia.

No muri mai ka tukuna ake e nga iwi o Tokaanu nga tangata tokorua hei haere ki a Ngati Ruanui ki reira hohou ai i te rongo. I manaakitia enei tangata e Ngati Ruanui, a mutu ana tenei raruraru. Na te matenga oTe Manihera raua ko Kereopa ka houhia te rongo i waenganui i enei hapu. Ka mauria hoki e Te Teira tetahi tangata o Ngati Ruanui, ko Piripi te ingoa no Waokena. ki Taupo, a ka manaakitia hoki

e nga iwi o Taupo. To raua taenga atu ka hui katoa mai ano te iwi kite urupa, aka karakia ratou i reira. No tenei wa ka tonoa e Te Huiatahi he minita mo tona ake kainga i Rotoaira, ara ki Poutu, a mana e tapae he whenua, mana ano hoki e hanga he whare-karakia, mete whare-minita. He tokomaha ano hoki nga tangata i tono kia iriiria ratou ki roto kite whakapono Karaitiana. Koinei ra etahi o nga hua i tupu ake i runga i te matenga o enei pononga a te Atua, i tuku nei i a raua kite mate kia ora ai te iwi. TE WAIATA A TE MANIHERA. {Na Rev. Hoani Hakaraia te Uaiviri .) [Ko tenei waiata he meet tito e Te Manihera i mua tutu atu o tona matenga. Engari kua mohio ia ka kohurutia ia. Noreira ka tangi ia ki tona hoa wahine ki ai liar at a, mete iwi me te kainga. Ee ivhakaarotia ana he mea tuhituhi e ia, a ka hoatu ki tetahi o ona hoa, i haere tahi nei ratou.] E muri ahiahi takoto kite moenga Whakarongo ki roto ra, he aha tenei hanga? E te ao marangai, l e kauneke mai ra I hara mai na koe i oku nei hoa. Naku rawa i huri atu te rip a ki Makutunu. 2 Haramai nei au ka kite wa whenua. Ma wai e kare atu he moana hauhui Topaki ai au nga puke iri mai Ki Tau-ngatara ra kia marama hau Me titiro kite rehu o Piritoka 5 ra ia. Hora te marino, horahia i waho ra 0 paaki 6 omakanga rere ana i te ia Te awa ki Pakihi 7 kotahi o Marouri, 8 E kino koutou kite noho tahi mai, Ka toriki ki tawhiti, ka nui au te aroha. Tera te kainga tautata rawa mai. Pae ki Harata, naku koe i huri atu Ite taraongaonga 10 kia wehi nui au Kei a koe ano te tinana i mau ai Ka tae te wairua, ka hoki au kite iwi. NGA WHAKAMARAMA; I He mi hi ki ana hoa, ara ki a Tauhaereao ma i mahue atu ki Rotorua. 2 Kaore ite mohiotia tenei. Ma koutou e whakaatu mai. 3 Ki etahi reo he tapapa. ■*Tau-ngatara, he kainga kei Taranaki. 3 He pa kei taha-moana o Taranaki. Opaki, he tahora i haerea e ia. 7 and B Kaore i te mohiotia enei. 9 Ko Harata te ingoa o tona hoa wahine. Mo nga whakatupato enei i a ia.