TE PEREHI O TE PAIPERA MAORI.

Toa Takitini, Issue 45, 1 April 1925, Page 210

TE PEREHI O TE PAIPERA MAORI.

KUA hoki mai to tatou matua a Hapata Wiremu i nga marae nunui o ona tipuna o te taha pakeha, i nga marae tapu o Ingarangi. Ko te kaupapa nui i haeretia ai e ia tera taha ra no o te ao, ko te kimi tikanga e whiwhi ai te iwi Maori i tetahi Paipera Maori ma ratou. Kei te mohio tatou nga Maori, he uaua rawa ka whiwhi ai tatou ki tetahi Paipera ma tatou i roto i nga tau o te pakanga, tae noa mai ki tenei wa. Ko nga perehitanga o te Paipera kua pau katoa, kua kore he Paipera Maori ma te iwi. Ka puta ake te whakaaro aroha i roto i nga uri o nga Wiremu tuatahi, ara i nga uri o Te Wiremu Karuwha, o Te Wiremu Parata. Na tetahi o nga uri a Te Wiremu Karuwha ko te £I,OOO hei awhina i nga utu mo te perehitanga, a na te uri o Te Wiremu Parata ara na Hapata ko te matauranga ki nga reo Hiperu, Kariki, Maori hoki, aka oti te whakamaori hou ota tatou Paipera. He waimarie te whiwhinga o tenei whakatipuranga ki tenei Kaumatua mohio ki a Hapata. Mehemea kaore ia, ka tino uaua te kitea o tetahi tangata hei whakahaere i tenei mahi tapu, mahi nui whakaharahara. Ka maha nga tau o Hapata raua ko tona papa ko Pihopa Renata e whakahaere tahi ana i nga mahi whakatikatika i te takoto o etahi o nga kupu Maori o te Paipera. Ka mate atu nei tana papa, ka mahue iho kite tamaiti a raua whakatikatika.

No te timatanga' o te tau ka pahure ake nei, i haere ai a Hapata ki Ingarangi. I runga tima tana mahi he whakaoti haere i nga whakamaori, he whakatikatika haere i te takoto o etahi o nga kupu kia hangai ai kite reo Hiperu, kite reo Kariki. E pau ana i a ia te waru haora itera i runga tima ki tenei mahi.

No te 30 o nga ra o Aperira ka uki Ranana. Haere tika tonu atu ia kite Ropu Perehi ite Paipera, ka whakariterite kite Tumuaki ote whare perehi, ite ahua mo nga mahi. Ka hoatu e ia tana Paipera Maori kua oti nei tetahi wahi te whakatikatika ki taua tangata. Katahi ka wahia te Paipera nei i waenganui tonu. Ko te wahi kua whakatikatikaina ka hoatu ki nga kai-perehi. Kei te perehi mai ratou kei te whakatikatika atu a Hapata.

E rua ano ana wiki ki reira, kua timata te puta mai o nga wharangi kua oti i nga kai-pereehi. Nui atu te mihi o Hapata kite kaha, mete pai hoki o nga tangata perehi. Ko te whare-perehi kei Guildford, 115 maero te tawhiti atu i Ranana. I tono a Hapata ki nga kai-perehi, kia whakapaua to ratou kaha kia oti ai te perehi o te Paipera katoa i roto i nga ra o Tihema. Ite kaha ote mahi a nga kai-perehi, me Hapata hoki kite whakamaori kite whakatikatika, oti ana te Paipera katoa 1 roto i nga ra o Noema.

Ko nga kape tuatahi tonu he mea tuku atu e te Tumuaki o te whare-perehi hei aroha ki a Hapata, ki tona hoa wahine, kia Wiri Wiremu, kite tangata nana i tapae te moni nui i oti ai te perehi, ki a Mihi Wiremu o Hukarere kite uri oTe Wiremu Parata, te tangata nana te nuinga o te Kawenata Hou i whakamaori i te perehi tuatahitanga, a kotahi hoki te kape i tukuna mai kite Perehitini ote Hahi Weteriana. Eki ana te tumuaki o te perehi, katahi ano te paipera (ahakoa he aha te reo) i penei rawa te tere o te mahinga, ko te Paipera Maori. Tenei tetahi o nga kape o te Paipera nei kua tukuna mai e Hapata kite Etita. He taonga whakamiharo te pai ote marama o nga reta, mete marama hoki o te takoto wehewehe o nga rarangi.

He pai hoki te rahi o te Paipera nei, kia rua kia torn ranei enei ka rite ai kite Paipera tawhito te rahi.

Ko te taumaha ote Paipera tawhito e3£ patina. Ko te taumaha o te mea hou nei H pauna. Ka mohio mai ai koutou kite mama o tenei. E tika ana kia puta he mihi ma te iwi Maori ki a Hapata mo tenei taonga nui kua oti pai nei i a ia.

I mua tata o tona haerenga atu ki Ingarangi ka whakahonoretia a Hapata e te Kaunihera whakahaere i nga Kura Nunui (University) o Nui Tireni, ara ka tukuna atu te taitara Takuta o nga Reta (D. Litt.) ki a ia, hei tohu honore ki a ia mo ana mahi i runga i nga huarahi o te matauranga, ara rawa ia, mo te otinga o tana Dictionary o te reo Maori.

No te hokinga mai i Ingarangi ka tae atu te whakaatu ki a ia kei te hiahia te Kura Nui o Ingarangi, ara te Cambridge University kite tuku taitara pera ano ki a ia. Kei a Hune nei hui ai te Kaunihera o Kemureti kite whakanui i a Hapata. Itemea kaore a Hapata e rokohanga ki taua hui whakanui i a ia ,kua puta te kupu a te tiamana (Sir Willim Ridgway) koia tonu hei tango i te turanga o Hapata. Ko te honore a Kemureti University mo Hapata he Takuta Reta (D. Litt.).

Ko te tamaiti a Hapata ko Nigel, kei te Kura Nui i Kemureti (Ingarangi) e kura ana. Kua paahi te tamaiti i te 8.A., a kei te Kareti ako mahi minita- inaianei. He tamaiti mohio, he tamaiti pai a Nigel, a tera e whai i muri i nga tapuae o tana papa, o tana koroua, o Renata, me tana tipuna, ara a Te Wiremu Parata.

He nui nga hui i tae ai< a Hapata. I tae rawa ia kite hui a te Kingi i Buckingham Palace. I tutaki atu hoki ia ki nga mema o te tiimi whutu-paoro (All Blacks) i te ra i whakannia ai ratou e te Komihana mo Niu Tireni, Sir James Allen. He maha ano hoki ona whai-korerotanga, me nga kauwhautanga mo te iwi Maori, mo Meranihia me nga take epa ana kite Hahi o Niu Tireni.

Tenei ra to tamaiti a Te Toa Takitini te mihi nei ki a koe mo au manaakitanga ite iwi Maori. Tenei hoki te koa tahi nei

mo enei tohu honore kua uhia mai nei ki a,koe e nga ropu o nga matauranga nunui o te ao. Mehemea i te tu tonu nga whare-wananga o te iwi Maori kua whakawahia koe, kua whakangaua ki nga paepae, e korerotia ra e o tatou matua, me o tatou tupuna kua wehe kite po! Kaati i tenei wa, kei te kaha rawa te huri haere o te ao, a kua kore i tino mohiotia me pehea ra he honore ma matau mou. Heoi ano te kupu mama e koro: — “ Mate atu he tetekura Ara mai he tetekura.” E tika hooki. (Na Te Etita.)