TIMATANGA MAI O TE WHAKAPONO KI A TE ARAWA.

Toa Takitini, Issue 40, 1 December 1924, Page 152

TIMATANGA MAI O TE WHAKAPONO KI A TE ARAWA.

Na Akapita H. Pango. WAHI 111. Me whakapapa ahau. Hurungaterangi = WKaingarangi r Huaorangi = Moeke , 1 Pareto Te Tatu = Hineheahea I . 1 Te Ririu Te Huatahi Te Ranginohomarie = Hineo Parewahaika = Pango Pareto = Te Area Wharetutu =Te Akau . \~ 1 ! .r 1 — 1 Poniwahiao Pango Hamuera Pango Miriama Henare Karaka r 1 —i r— i , Te Wheoro Kirikauri Akapita H. Pango Weronika 1 . j Keepa Ehau Himepiri Manaro Ko to raua kawai tane tenei o roto mai ra no. ’ Ka haere a Wharetutu ki Ngapuhi, ka u ki Kororareka, ka karanga atu kite mihingare: “Na Pango ahau i unga mai kite tiki mai ite mihingare kia haere ki Rotorua ki a Te Arawa.” Te rongonga o Te Wiremu i te take a Wharetutu, haere tonu mai aTe Wiremu raua ko Te Hapimana me Wharetutu. Ka tae mai ki Maketu. Ka haere atu a Pango i Ohinemutu nei kia tutaki ia ki aTe Wiremu ma i Maketu. Ka hoki mai a Pango ki Ohinemutu nei tatari atu ai i te manuhiri tuarangi i te waewae tapu ki Rotorua. Ka haereerea e te Wiremu ma nga kainga ote taha moana. I muri ka tae mai a Te Wiremu raua ko Te

Hapimana me Wharetutu ki Ohinemutu nei. Ko tenei wa ko te tau 1831, ko Noema te marama. Ka mihi a Pango ki a Te Wiremu raua ko Te Hapimana me Wharetutu. Ko te wa tonu tenei i tukua ai a Owhatiura, a Te Koutu c Pango ki a Te Wiremu raua ko Te Hapimana a ko te wa ano hoki tenei i huaina ai te ingoa o Te Wiremu ko “ Te Wiremu Karuwha.” Na Pango Ngawene i tapa taua ingoa. Ka tae mai hoki ki tona marae kite Papa-i-Ouru ko Pango anake itu atu kite mihi. Ka tu mai a Te Wiremu ka whakaputa i tona pouri ki a Pango, he mau no Pango ki nga mahi tohunga. Tera ano tetahi mahi e mahia ana e Pango ma, he wahine herehere e tukua ana, kia patua e te pouaru a tetahi o nga rangatira o Te Arawa, i mate i tetahi pakanga i mua tata atu. Koia te wahine herehere nei ka tukua kia patua e te pouaru, hai utu mo tana taane. Ko te whakahe a Te Wiremu he tuku no Pango i era tikanga kia mahia, a ko ia tonu hoki te kai-whaka-haere i era tikanga. E rua o raua ra i noho ai i Ohinemutu, ka hoki. Otira i te tau 1835 i a Maehe 19 ka tae mai ano a Te Hapimana ki Rotorua nei, ka whakanoho ki Te Koutu. I te tau 1836 i a Akuhata 14 ko Mataipuku. Ka hinga i a Waikato i aTe Waharoa ka tahuna te whare oTe Hapimana. Ka mutu te noho a te Hapimana iTe Koutu. Otira ite tau 1839 ka hoki mai ano a Te Hapimana, ka whakanoho kiMokoia . Ko Hamuera Pango e korero ana i Te Koutu Poraka i te tau 1886:—“ I whakaturia he whare mona (Te Hapimana) kite Paia’iwiwhakaete. He wahi tera no taku papa no Pango/' Ko Tamihana Korokai e korero ana mo Te Koutu i taua tau ano 1886:—“ I noho a Te Hapimana ki Te Koutu i mua atu o Mataipuku, na NgatiKarenga na Ngati Te Ririu i whakanoho taua pakeha ki reira.” (Taria te roanga .)