HE HINGANGA TANIWHA.

Toa Takitini, Issue 30, 8 February 1924, Page 8

HE HINGANGA TANIWHA.

NO te 31 o nga ra o Tihema, 1923, ka hemo a Arapetaßangiuia i to ona kainga i Ilwawa (Tologa Bay). Nga tan o tenei kaumatua 89 he nui te aroha ki taana pouaru ki ana tamariki, e 4 ana tamariki kei te ora 1 te mea taane e 3 nga mea wahine he nui ana mokopuna. He mokopuna a Arapeta Rangiuia a tetahi o nga rangatira o te Tairawhiti (Ngatiporou) na Rangiuia. Tena kai te kite etahi o koutou i taana hainatanga i toona ingoa i roto i te Tiriti o Waitangi ko ia hoki tetahi o nga rangatira i haina i tana tiriti. Te korero a etahi o nga kaumatua ko Rangiuia te kaumatua whakamutunga ki te noho i roto i nga whare wananga. Ko te ingoa o toona whare wananga ko Te Rawheoro i tu i Paremata Uwawa. Ko tenei kaumatua hui hui katoa te matauranga k ; r'

aia mo te waihanga waiata, whakapapa me era ahuatanga o nga mahi a nehera. Teua kai te rongo koutou i ana tangi mo taana tain a mo Rangiwhaitiri he nui ana tangi he tino taonga whakamiharo ki nga whakatipuranga o naianei e waiata tia ana ana tangi i nga hinganga taniwha (rangatira) o te Tairawhiti i ana uri hoki. Kua whai kupu te Hon. Ngata ki nga kaumatua kia hui hui tia ana tangi a kia perehi tia ai ka waiho i roto i etahi whare tika kia kore ai e makere tonu atuhei man maharatanga ma nga whakatipuranga e heke iho nei. He nui te aroha ki tenei kaumatua kia Arapeta Rangiuia he mokopuna na nehera nga mahi katoa a nehera i mahia ki runga ki toona tinana i te wa e tai tama ana. 1 te maa ka kaha rawa tona kaumatua kua kore e kitea inga huihuinga kua kore hoki te kaha mo te haere. He roa ano te takiwa i whawhai ai aia ki to ona mate a tino riro i te mate. He maha nga take i aroha tia ai tenei kaumatua he tangata aroha kite iwi, he humarie, he kaumatua whakaiti a aia me era atu painga. Ko te nuinga ona hoa Pakeha Maori hoki kua hemo noa ake ra, ko Mr. Williams, Bishop of Waiapu, Rev. Mr, Baker, Meiha Ropata Wahawaha, Kanara Poata, Kapene Taka, Kapene Wherehi, Anaru Riiwhi, Houkamau, H. Potae, Wi Pere, Te Uamairangi (Heretaunga), Tamahau (Wairarapa), Tomoana (Heretaunga), me era atu kaore nei e taea te tatau katoa. 1 nga ra e noho ana te tuunga o te taone o Uwawa nei e tungia ana e te harakeke e te manuka e 4 nga wherepapa ka tae mai a Kanara Poata me ona hoa kite titiro tu unga Poutapu me era alma tanga whare ka hoatu e te kaumatua nei he whenua hei.tu nga whare kura mo nga tamariki Maori ka tu taua whare, ka kiia he kura mo nga tamariki Maori,. I timatatia atu ana tamariki ki taua kura whaka mutu atu ki Te Aute me Hukarere Kareti. Ina tata ake nei ka huri hia hei Public School te rongonga o te kaumatua nei kua hurihia hei kura mo te Pakeha ka ki aia pakeha pakeha. 1 naia nei tetahi whare kura nei he mea whaka hou te whare ko nga tamariki o taua kura tata ki te 200. He pakeha te nuinga tomtom nei nga Maori. Ite taenga mai ote Kiingi mete Kuini o Ingarangi ki Nui Tireni nei e noho tonu ana o raua ingoa i taua wa ko te Tiuka me te Tati o loka no muri nei i noho Kingi Kuini ai. Ka tae a Rangiuia ki Rotorua ratou ko era atu rangatira o Niu Tireni kite whaka nui i tera Kiingi raua ko toona hoa. Ka ru ratau kia raua ka homai e raua he whaka maharatanga ki to ratou Iwi Maori he metara. No te 2 o Hanuere ka mauria a Rangiuia kite tanu i te toma ona tipuna ki (Tepoki) hi' nui nga tangata i tae i te tanumanga. Ko toina tuahine ko Hikihiki Hei tetahi i haere mai i te ope o Turanga. Kei te haere tonu nga tangi ko nga ope nui hei tenei wiki tera e roa te wa e tangihia ana aia. Haere rate hiku ote tangata.