4.—NGA ROPU TAKIWA.

Toa Takitini, Issue 28, 1 December 1923, Page 10

4.—NGA ROPU TAKIWA.

EHARA i te mea kotahi tonu te Kawanatanga e whakahaere nei i te ture, i nga mahi ranei o te Tominiona. Kaore, he maha noa atu. Kei rare iho i te Kawanatanga nui nga Kawanatanga ririki, maha noa atu. I takea nai o ratau mana, o ratau tuunga te kaha o a ratau tikanga, nga huarahi moni i taea ai te whawha tenei mahi, tera mahi, i takea mai i nga ture e hangaia ana ete Paremata. Ko te matapuna tera o nga mana o ana Kawanatanga ririki. Kei nga taone nunui ko ona Kaunihera, e kiia nei ko nga City Council. Ano ko ratau te mana motuhake i roto ite rohe o aua taone. la ratau e whakahaere ana i a ratau tikanga katoa i roto i nga rohe i whakatakotoria e te ture mo ratau, kaore ratau e whaikuputia atu e te Kawanatanga, e kore hoki te Kawanatanga e kaha, e whaimana ranei kite whakahe atu i a ratau mahi. E wehi ana hoki te Kawanatanga i etahi wa i nga Kaunihera o nga taone nunui penei i to Akarana, i to Poneke. ito Karaitiati (Otautahi, ito Dunedin, Otepoti) . I wehi ai, he nui no nga tangata o aua taone, he kaha no o ratau mana pooti mema Paremete. Otira ko te Paremata ano hei whaikupu ma kitea kei te taimaha nga whakahaere a te Kaunihera kite taea e te Paremata te whakarereke te ture, te whawhati mai tetahi peka o nga mana o te Kaunihera, kia rite ai kite hiahia o nga iwi e noho ana i taua taone. Na, ko nga awa, ko nga waapu, ko nga taha moana o nga awa nunui o enei motu kei raro i etahi Poari, e kiia nei he

Haibour Board, lera e pohehe te tangata ina kite i nga waapu i Poneke, i Akarana ranei, na te Kawanatanga nui era hanga. Kaore, na aua Poari. Na te Paremata i tuku atu kia ratau te mana kite hanga waapu, kite whakahohonu ite moana, kite tanu haere ite taha moana, kite whakaara whare nunui, hei putunga mo nga taonga o te tuawhenua, mo nga taonga haere mai ranei o tawahi. Ko nga moni i taea ai enei mahi nunui, e tae ana ki nga miriona maha, he mea narna na te Poari. Ko te punga o ena moni ko nga rawa a te Poari, ko nga reiti hoki e kohia ana eiai te tau. Kite whakaaro ia, he pai ke ano mehemea i puritia e te Kawanatanga nui mana e mahi enei mahi nunui. Otira kua kitea ete pakeha i ona whenua i heke mai ai ia, he pai ke te ata wehe i tetahi ropu motuhake i waho atu i te Kawanatanga hei whakahaere i tenei wahanga o ana mahi nunui. Ko nga Kaute Kaunihera e whakahaere nei i nga rori kei te mohio tatau, he mea enei e tutata mai ana kia tatau kite iwi Maori. He mana nunui ano o ena ropu, e rite ana ki nga mana o nga Kaunihera o nga taone. Ko te kaupapa ia o enei ropu katoa he kotahi tonu, ara ko te iwi nui ano hei pooti i nga mema mo aua ropu, ka kiia ai ko te Iwi Nui ano kei te whakahaere i a ratau tikanga. ma roto i o ratau mangai i whakatu ai ki roto ki aua ropu. Kei tena kaupapa etahi o nga tautohe i roto i te Paremata. Ko te kaupapa pooti hoki mo nga Kaunihera o nga taone e penei ana ano i te pooti mo nga Mema Paremata, ara, ka pooti nga tangata katoa i eke nga tau ki te 21, ahakoa he tangata whai rawa, he tangata rawa kore ranei. Ko te take i peratia ai, ko te numga o nga mahi a nga Kaunihera o nga taone e pa ana ki nga tangata katoa e noho ana i aua taone, ko te mahi i nga tinti, ko te whakahaere i nga mea hei hari atu i nga paru, ko te whakatakoto wai pai hei kai ma nga tangata katoa, ko te whakahaere i nga raid, i nga taramu, i nga hohipera, i era atu mea e pa ana ki nga tangata katoa. Na, kei nga rohe Kaute Kaunihera nei ko nga tangata utu reiti anake, e whaimana ana ki te pooti i nga mema ote Kaunihera, a ko te maha o nga pooti o te tangata kotahi e whakantea ana i runga ite nui o nga reiti e utua ana e ia. He maha nga mema o te Paremata kei te tohe kia whakawhanuitia te mana pooti mo nga Kaute Kaunihera, kia whaimana tangata katoa e noho ana » roto i taua rohe kua eke nei nga tau ki te 21. He tika ko nga whenua anake kei te reititia, te homai ite kaha mom ki te Kaunihera. Otira ko nga rori e hangaia ana, ko nga pinti, e manaakitia ana e nga tangata katoa. Na te tokomaha ote tangata kite rohe noho ai ka whai wariu tenei hanga te whehua, ka manaakitia nga ahua o nga paamu. Ko nga tautohe ena a tetahi wahanga o te Paremata. A, kite whakaaro ake taihoa ano ka tutuki ki ta ratau, ka waiho ko te tangata hei mea nui, ko nga rawa hei mea iti.