TE AO HOU

Te Ao Hou, April 1955, Page 3

TE AO HOU He mea wharamiharo te noho tau a te Pakeha me te Maori, kore ana he komuhumuhu a tetahi ki tetahi, ahakoa ra, ara noa atu ke te tini o te hua o te iwi Maori. Kotahi tonu te mea whakataratara—otira, he tohu pai noaiho pea—ko nga kupu e rangona ana i roto i enei rangi mo te noho whakawehewehe i nga iwi, me te mea e kiia nei, ko te Maoritanga. Ko te tokomahatanga o te Pakeha e tuturu peehi ana i te noho whakawehewehe i nga iwi, ara, kaore ratou i te pirangi kia taki-tutu haere he ropu motuhake whakawehewehe ki tenei whenua. E marama ana tenei whakatupato. I roto i te kotahitanga o nga iwi hou, penei me o Niutireni nei, i te huhua o nga iwi ke kua eke mai no tawhiti, ko te paihere kia kotahi i runga i te rangimarie, te oti, mehemea kaore i kaha te torotoro haere i nga whakaaro pumau, me nga tipunatanga mai, o tena wahanga iwi, o tena wahanga iwi. Ko te tokomahatanga o te iwi Maori kei te manawapa tika, kei ngaro wawe nga taonga rangatira heke iho a nga tipuna, he mohio no ratou he kaha kei roto i era taonga, hei whakakorikori i tona wairua. Nana tenei mea i kii, ko te whakapumautanga o tona Maoritanga. I nga Pooti Paremata kua taha-tata ake nei, i korero whanuitia tenei taonga e nga whiriwhiri o nga ropu Maori katoa. Te kitea ranei he huarahi e kore ai e whakamarenatia nga whakaaro o te Pakeha me te Maori. Na te Tari mo nga Mea Maori, i te Ripoata a-tau ka mahue ake nei, i whakaputa nga whakaaro o te Kawanatanga, i penei tana kii: “Kia tu pakari ai te Maori i roto i nga mahi nunui kua whawhatia e ia, a te Pakeha, me whakaae pu ia ki te nuinga o nga tikanga noho-a-iwi, kimi-oranga hoki a te Pakeha. E tika ana kia riro ma te Tari mo nga Mea Maori e whakawatea nga huarahi kia whiwhi ai te Maori ki nga mahi e ngakau-nuitia ana e ratou, ma te Tari ano hoki e arahi, e awhina. Pena ka kitea he tikanga a te Maori, ahakoa he aha, hei whakatipu i tenei kaupapa a te Tari Maori, na, ka manaomia atu, a, ka poipoia.” Ko te whakaaro tuatahi, ko te paihere i te motu ki te topuranga kotahi, me te tu-a-rite o te noho, me te mahi tahi o nga iwi katoa. Whakapiria ki tenei, ko te tuturutanga o te whai-hua o nga mahi a te Maori, kua mohiotia nei ka puta he kaha ki a ia i roto i aua mea. Tera hoki kei te tipu te mohio ko te whiwhi tahi te Pakeha ina tahuri ia ki te ako i nga mahi a te Maori. Ka taea tonu e te Maori te pupuri i te nuianga o nga mahi a ona tipuna, me te hapai tahi i a te Pakeha tikanga. Ko te ngaki nui i roto i tenei korero ko te rapu i te taumata tika o nga mahi a te Maori, me te rohe hei Whakatunga i te pou o te noho whakawehewehe; ko te paunatanga o enei mea e rua ka waiho hei tauwhainga ma te kawanatanga me nga iwi, Maori, Pakeha.