TE PIKINGA O KITINI.

Pipiwharauroa, Issue 32, 1 October 1900, Page 6

TE PIKINGA O KITINI.

E pouri ana matou kite ririki rawa o nga parirau o ta tatou manu, i kore ai e taea te whakarapopoto ki konei nga korero mo Rore Kitini, tetahi o nga toa e ban mai nei nga rongo i Awherika. No te tau 1850 i whanau ai a Hapata Horehio Kitini, te tamaiti tuarua a Kanara Kitini he Airihimana. Ahakca rawa-kore taua kaumatua, otira i whakapaua e ia tona kaha kite tuku i ona tamariki ki nga kura kia whiwhi ai ratou ki nga mahi nunui. Ko Hapata i hiahia kite mahi hoia, a, i ata whakaakona hoki ki nga mahi o te pakanga. Tera atu ano etahi mahi i akona e ia, he mahi piriti, he whakatakoto rori, he mahi huarahi rerewe ;i tu ano hoki ia hei kai-ruuri. Kite ki a ona hoa kura o mua he tino tangata mohio a Kitini kite whika. I tft tau 1870 ka puta ia i te tuunga Rewheteneti. [Kua ara te pakanga nui i waenganui i a Wiwi raua ko Tiamana i taua tau.] Kaore a Kitini i pai kite matauranga a-mahunga anake, kite matauranga i kuraia, engari te matauranga i akona ki roto kite pakanga ;no reira ka mahue i a ia a Ingarangi, ka whakawhiti kite whenua ote Wiwi, uru tonu atu ki te ope a te Wiwi. I tino hinga rawa te Wiwi i tenei whawhai,- otira i riro mai i a Kitini tana i hiahia ai, ara te kite a-tinana i te paka-

nga mete uru hoki ki roto ki ona kino katoa. I muri mai i tenei ka tonoa ia hei hoa mo Meiha Konara kite ruuri i te Whenua o Kanaana, he tokomaha ano a raua kai mahi. I kitea ki reira te toa o Kitini. He tangata kaha ia kite kau. I tetahi ra tino kaha te wera, i a ratou e kaukau ana, ka kawhakina a Meiha Konara e te ia o te moana. He mahi uaua te whakaoranga a Kitini i a ia, i u mate mai hoki raua ki uta; he roa te mahinga katahi ka ora ake. I muri tata iho i tenei ka whaka kea to latou puni e nga kai pahua o taua whenua, neke ake ite 200. Ko Meiha Konara tonu te tangata tuatahi i akina te upoko kite rakau, ka hinga ki raro ; e whakaheke ana ano te rakau tuarua e tino mate rawa ai, ka karohia e Kitini, a, i te mea kaore ana patu, na tona ringa matau tonu te hoa-riri i tuku ki raro, kotahi ano te meke kite kanohi, wharoro ana i te whenua. I muri i tenei aitua ka mea a Meiha Konara kia mutu ta ratou mahi kia hoki ki Ingarangi, otira kaore a Kitini i roa ki In£ arangi ka hoki ano kite whakaoti i te mahi i whakarerea atu ra. 1 te rironga mai o .te Motu o Ka : peru i te Ingarihi ka tonoa ia kite ruuri i taua Motu, a, tu tonu atu hei Kai-w hakahaere mo reira. I muri mai i tenei ka tere tonu tona piki haere i roto i nga ope taua o Ingarangi. Ite tau 1883 ka tu ia hei Kapene, i te tau 1884 ka tu hei Meiha. I Ihipa ia i aua tau. Tera kua ara atu te raruraru ki Ihipa kite tonga, i runga i te mahi a Kariwha, he poropiti no nga Arapi me nga Mangumangu, ( penei te mahi a ta- a poropiti me ta Te Ua raua ko Kereopa i nga wa o te hauhautanga, ara he whakaoho i nga iwi mangumangu kia kino kite pakeha). I kitea nuitia ki konei te tea o Kitini me tona mohio ano kite whakahaere riri, ko ia te apiha o nga hoia eke hoiho. I taotu ia i tenei wa, i tu tona kaki i te mataa a te hoariri. I whakaturia ia hei Kanara, i uru hoki kite ope i haere kite whakaora i a Tianara Korano. I whakataketoria ano eia he huarahi mo te haerenga o taua ope, otira kaore tana i whakaaetia e te Tianara whakahaere, e te Tari Whawhai hoki; te tukunga iho ka.ore rawa a Tianara Korano i taea te whakaora, engari i whakamatea e nga mangumangu i te 26 o nga ra o Hanuere, 1885. I muri i tenei ka whakaturia a Kitini hei Tianara, ka tukua hoki ki a ia te whakahaere o te ope katoa i Ihipa. E rua nga parekura nunui 0 nga mangumangu, i Atapara i Omutamana, 1 hinga ai tona tini, tona mano, o te mangumangu, i mate ai a Kariwha, i kore ai tona mana i te ao, i riro ai i te Ingarihi a ‘ Hutaana,’ ara te whenua nui katoa e takoto ra kite pito ki

te tonga o Ihipa, i ea ai hold te matenga o Tianara Korano. Mo runga i enei painga a Kitini kite kingitanga o Ingarangi, ka utaina e te Kuini nga tohu honore ki runga ki a ia, ka whakaturia hei “ Rore,” ka pootitia hoki e te Paremete o Ingarangi nga moni e hei aroha ki a ia. He tangata taikaha a Kitini, kaore e pai kia whati tana kupu, me tona kore ano e paingia e te hoia, engari e wehingia ana. E mea ana nga nupepa tera e riro i a Rore Kitini te whakahaere o te whawhai ki Taranawaara, mana e whakatutuki, e whakapai hoki te whenua. Titiro iho kite kaupapa, taikaha ana, tu-tama-taane ana, tan ana mo te man patu. Ko era atu mahi a Kitini, ana whakahaere me tona ahua, ana mahi toa me ona oranga noatanga, kei te mohio te ao katoa.