WAIHORA.
Ki te Etita o Te PiPiwHARAURoa, E manu, tena koe. Mau e whakaatu ki nga Maori me ngapakeha 0 nga motu e rua nei, o Ao-tea-roa me Te Waipounamu, tenei tetahi roto kei Waihora, e tata ana ki Taumutu, i te takiwa o Kanatipere. Ko taua roto he mea taunaha mai 1 nga ra o mua na Te Ruahikihiki, i te takiwa i a Ngati-mamoe te mana o te moutere o Te Waipounamu. I whakamatea hoki a Ngatimamoe e Ngaitahu mo runga i te kohuru a Ngatimamoe i a Manawa, te matua tane o Te Ruahikihiki. Ko te take tena i tino whakangaromia ai te iwi o Ngatimamoe, a tae noa atu ki Tarere, ki Whenua-uta ara ki Murihiku. Ko te putanga o nga uri mokopuna a Te Ruahikihiki ko te Honore H. K. Taiaroa. Kei te maharatia ka iwa nga whakatupuranga i a Te Ruahikihiki ki a Hori K. Taiaroa. Ko te rahi o te roto o Waihora e 30 macro te roa, e 25 maero te whanui, nui atu ranei. He ika te kai o tenei roto. He mano, he mano te patiki, te tuna, te inanga me era atu ika, e kore rawa e taea te mahi. He mano tini te manu ki tenei roto, ara te parera, te putakitaki, te pakura, me era atu manu. Ko nga kai e tipu ana i te takutai, he aruhe, he raupo, he rehia, he kauru ara he ti, me era atu kai. Ko nga kai e tipu ana i nga maara 0 mua, ara nga kai e mahia ana e te tangata, he pora, he taewa, he taro, he kumara. Ko enei nga wahi momona atu inaianei mo nga mahi a te pakeha, ara mo te mahi witi, parei, oti me nga kai katoa a te pakeha. Ko Waihora anake te roto e mahia ana e te pakeha te ika i nga tau katoa hei tuku ki nga taone katoa o Niu Tireni. Ko te whakatauki a nga tangata o te iwi o Ngaitahu o mua mo te nui o te kai o Waihora koia tenei: “ Ko nga hau ki nga whenua, ko nga kai ki Orariki.” E matauria ana tenei whakatauki puta noa 1 nga wahi katoa o Te Waipounamu. Kite kite te tangata i nga tuna, i nga patiki, me era atu kai i haere atu i Taumutu ka whakatauki ratou i te whakatauki e mau i runga ake nei. Ka mutu aku kupu mo te taha kite rangatiratanga o Waihora, me ona kai e pai ana ki te Iwi Maori. Tenei ano etahi painga o Waihora kua kitea inaianei. I enei tau e rua kua taha ake nei ka kitea te koura i roto i nga oneone i te tahatai, i nga tahataha moana, e go maero takutai ka tae mai ki Taumutu. Otira i te kore wai e rere iho ana i runga i te fuawhenua
hei horoi, kihai rawa i taea te mahi, ara i te kore e ea o te mahi. No te 4 o nga ra o Mei ka taha nei ka tino kitea nuitia te koura ite roto 0 Waihora. Ko nga pakeha kua rere-porangi kite omaoma haere kite patu pou kereeme ma ratou, a pau ana nga taha o Waihora i a ratou pou, mete pou hoki i roto i te moana o Waihora mo nga mahi a nga kaipuke keri koura. Ko nga Maori o Taumutu kihai i mahara kite whakatu pou ma ratou, no te tuunga tonutanga o nga pou a te pakeha ki nga roro o nga whare, ki roto ki nga patiki, katahi nga Maori ka tu kite whakatete, hei aha ma te pakeha ka takoto tonu mai. Mau mai ana i tona pou me tona raihana ano ki tona ringa. Kei te haku noa iho te Maori kei te ki 1 Ka kino te pakeha.’ Tenei ake te ra e tu ai nga kamupene hokohoko i nga hea mo te mahi koura, a e maharatia ana tera e tokomaha nga Maori e tango hea mo ratou. Tena ra e nga tangata Maori me nga taitamariki Maori o nga kareti nunui, kia rawe ki a koutou, whakaputaina to koutou kaha! Na to hoa, na Tini Kerki Taiaroa. Taumutu, Te Waipounamu.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/PIPIWH19000901.2.14
Bibliographic details
Pipiwharauroa, Issue 31, 1 September 1900, Page 10
Word Count
705WAIHORA. Pipiwharauroa, Issue 31, 1 September 1900, Page 10
Using This Item
For material published 120 or more years ago, to the best of the National Library of New Zealand's knowledge, under New Zealand law, no copyright exists in that material.
For material published fewer than 120 years ago, copyright may still exist. Please see our copyright guide for information on how you may use this title.
In both cases, the National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in