KUINI WIKITORIA.
No te 24 o nga ra o tenei marama ka eke nga tau o to tatou Kuini kite warn tekau ma tahi; i tino whakanuia tenei ra e nga wahi katoa i raro i tona mana. He mea tika pea kia mohio tatou ki nga whakapapa, ki nga korero, ki nga mahi, kite ahua o te hakui e kawana nei i a tatou, te upoko o te rangatiratanga whakaharahara atu i te ao, e whakataukitia nei, “ Kahore he toonga o te ra.” No te tau 1819 ka whanau a Kuini Wikitoria; ka tekau ma waru ano ona tau, i te matenga o tona papa keke, o Wiremu te Tuawha, i a Hune 20, 1837, ka tu ia hei Kuini. I te whakaaturanga atu ki a ia ko ia te kuini, i to te tamariki tu, ka tangi, a hangaia tonutia atu e Tenihana he waiata mana, “ Nga Roimata o te Kuini.” I te tau 1840 ka marenatia ki tona tungaane keke ki a Piriniha Arapeti no tetahi whenua o Tiamana; hei te tau 19 — ka mate, e tangi ai te tini te mano o tona iwi puta noa i te ao katoa. I te tau 1887 te Tiupiri tuatahi o te Kuini, i tae ai kite rima tekau nga tau i kuini ai ia; i te tau 1897 ko tona Taimana Tiupiri, i tae ai nga tau i kuini ai ia kite ono tekau, i hira ake ai i o Hori 111. O nga kingi me nga Kuini katoa o Ingarangi ko te Kuini te mea i nui ake ona tau i kuini ai, na reira i tino whakarahia ai a Hune 20, 1897 e nga wahi katoa o tona mana, te ra i tae nei nga hoia Maori ki Ingarangi. Kite timata mai i a Wiremu I. tae mai ki a Kuini Wikitoria ka toru tekau ma whitu katoa nga kingi, nga kuini o Ingarangi; tokorima nga kuini, ko Mere I, ko Irihapeti, ko Mere 11, ko Ane, ko Wikitoria. Tokorima nga tamariki a te Kuini: ko Wikitoria, i moe i a Pereriki HI. kingi o Puruhia, Emepara o Tiamana, papa o Wiremu 11. te Emepara o Tiamana inaianei; ko Arapeti Eruera, Piriniha o Weiri, te kingi mo muri iho i te Kuini, i moe ia i a Arehanara te tamahine a te kingi o Tenemaaka; ko Arihi, kua mate; ko Arawhe, te Tiuka o Erinipara, i tae mai ki Niu Tireni i te tau 1869; ko Herena; ko Ruihi; ko Aata, te Tiuka o Konoto, he hoia; ko Reoporo, kua mate; ko Piatirihi te whakamutunga ; tokowha nga taane, tokorima nga wahine. Ko te tama a te Piriniha o Weiri ko Wikita no te tau 1892 i mate ai, na reira ko Piriniha Hori, te Tiuka o loka, he heramana, hei kingi i muri iho i te Piriniha o Weiri. Nui atu nga mokopuna a te Kuini; kua whiwhi mokopuna tuarua rawa hoki ia. Kaore pea etahi tangata i te mohio
he tamaiti whangai Maori ta te Kuini, ko te tamaiti a Pomare, no Ngapuhi. I whanau tana tamaiti i te haerenga o nga matua kia kite i te Kuini, na reira ka huaina e te Kuini ko Arapeti. Te rongonga whakamutunga o taua tamaiti i eke ki runga manu-ao. No te tau 1861 ka mate te hoa o te Kuini, he tangata tino pai, kaha kite whakahaere tikanga e piki ai te mana o tana wahine. E karangatia ana ia ko Arapeti te Pai. He wahine paku noa iho te Kuini, he poto, engari he tetere ; he wahine mohio. He tino mohio ia kite whakairo ahua, he maha hoki nga reo ke e mohio ana i a ia. He wahine whakapono, o tona taitamarikitanga mai ra ano ; i whakaakona hoki e ia ana tamariki kia haere i ona turanga waewae. He nui nga korero pai mo te Kuini. Tetahi ona whare noho kei Kotarana, kei te tuawhenua. E tata ana ki tona whare ko te whare o tetahi tino hakui, he whare i ahua rite kite whare Maori. He mahi tonu na ta Kuini te haere kia kite i taua hakui; he maha o raua kainga tahi, 0 raua inoinga. I tetahi tangata e haere aria ka rongo ia kite reo wahine e inoi ana i roto i te whare o te hakui, a tino miharo atu ia i tona kitenga i te Kuini —te kuini nui atu i te ao katoa. Hei mea whakamoemiti rawa tenei ki a Ihowa: i ia ata, i ia ata, i ia ahiahi, iia ahiahi, e koropiko ana nga turi o te Kuini ki te “ Kingi o nga kingi, kite Ariki o nga ariki.” I nui noa, i kaha noa te mana o Ingarangi! “ Te rangatiratanga e kore nei e toongia ete ra.” Kite u a Ingarangi ki a Ihowa, ka u ano hoki a Ihowa ki Ingarangi, ka man tonu tona kaha, tona wehi tona mana, “ Ma te tika hoki ka kake ai te iwi,” e ki ana a Horomona. Tenei etahi tangata kei te whai ma te whakaparahako kite whakapono ka kake ai ratou. Ehara ite hanga, etama ! Hei tuatahi tonu pea mo te Atua te hinga i te tangata, ina hinga 1 a koutou. Me whakawhetai taua te iwi Maori mo to tatou waingohia kite tau ki raro ite mana o te Ingarihi, me he mea ko te Wiwi, ko Ruhia, ko te Paniora ranei to tatou ariki, kua tino rere ke noa atu te ahua o te iwi Maori i enei ra. Na konei ra ete iwi, kite inoi atu tatou ki te Runga-rawa, “ Kia tirohia atawhaitia mai to matou Rangatira pai, a Kuini Wikitoria,” kia a-ngakau te inoi, kia tumanako, no te mea kua whakamana mai a tatou inoi o enei tau maha kua pahure nei; kite waiata tatou mo te Kuini kia hamama te waha, kia tangatanga te poho:—
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/PIPIWH19000501.2.5
Bibliographic details
Pipiwharauroa, Issue 27, 1 May 1900, Page 4
Word Count
975KUINI WIKITORIA. Pipiwharauroa, Issue 27, 1 May 1900, Page 4
Using This Item
For material published 120 or more years ago, to the best of the National Library of New Zealand's knowledge, under New Zealand law, no copyright exists in that material.
For material published fewer than 120 years ago, copyright may still exist. Please see our copyright guide for information on how you may use this title.
In both cases, the National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.