TE HAHI MOMONA.
I taku korero tuatahi i ahu aku kupu mo runga i te whakahe a te Momona mo te kohikohi. Na ratou te whakahe mete whakapehapeha, heoi taku ko te whakaatu i te tika o te Hahi e tawaingia nei, e raupatungia nei e ratou. Ehara ite mea maku e tika ai te Hahi engari ma tona tika ano. Ehara ahau ite
minita, i te pihopa, heoi ano he kohugahunga kau, a kaore hoki au i te mea ko ahau te mangai o te Hahi o Ingarangi. Kaore aku hiahia kite tautohe engari he hoha i nga mahi whakapehapeha, i nga mahi tawai a te Momona. Kua kite ahau i tetahi korero roa, i roto i ‘Te Tiupiri’ na tetahi tangata no Ngapuhi, ko Wiremu Heremaia te ingoa, he whakanui nana i te Hahi Momona. Kei te whai pea ia kia tahuri nga kai-korero o ‘ Te Tiupiri ’ kite Momona. E tuhi ana ahau ki nga tangata kei te titakataka nga whakaaro hei whakatau i o ratou ngakau. Whakaarohia e hoa ma te wehi o te Momona kite kauwhau ki a ratou na pakeha a te kore hoki e aro atu o te pakeha kite karakia Momona. Mehemea kei a ratou te rongopai o te oranga, he aha te take i kore ai ratou e kaha kite whakaora i nga wairu'a' o nga pakeha o tenei koroni, a i tonoa ai e rua ano kite kauwhau kite 700,000 pakeha, a i toru tekau rawa ai ki a tatou Maori ruarua nfei? E nga Momona, he aha te take ? Kite ki a Wiremu Heremaia he iriiri hou te, rumaki, na te Momona pea i kite. Ki taku whakaaro heoi ano nga mea hou o te Hahi Momona ko te Pukapuka a Moromona, mete moe tokomaha i te wahine. Ko te ngahuru o te wahine, he tikanga pai ki nga tangata e hiahia ana kia maha a ratou wahine, otira kua kiia e etahi minita Momona pakeha kua whakakahoretia taua tikanga i to ratou hahi. Ka mutu hoki! Ka hoki ake ano aku kupu mo te iriiri rumaki. Ehara tenei tikanga i te mea hou, ehara i nga Momona. Ko enei hahi i te ao he rumaki ta ratou iriiri: ko te Baptist, Plymouth Brethren, mete Hahi o Ingarangi ae, mete Hahi o Ingarangi! No muri noa nei te Momona, kua rumaki noa atu enei hahi katoa, a kei te rumaki i enei ra. He korero hou tenei kite Momona, ki etahi Maori hoki. Ko te Maori anake kei te kuare ko te Momona anake te hahi rumaki. E rua nga tikanga iriiri a te Hahi o Ingarangi, ko te tauhiuhi, mete rumaki. Tirohia “ Te tikanga
mo te Iriiri Kaumatua.” “ Hei konei te Piriti pupuri ai i te ringaringa matau o te tangata ka iriiria, ka whakatu ai ia ia kite taha o te Takotoranga Wai, me ui hoki e ia te Ingoa, ki nga Matuaatua, ka tuku ai i a ia ki roto kite wai, ka riringi ai ranei iaiaki te wai.” He penei ano te tikanga mo te iriiri tamariki me tuku (ara me rumaki) kite wai me riringi ranei. Kua oti te tuhituhi kite “Rawiri”. Ka mohio pea nga Momona inaianei e hara i a ratou anake te rumaki. Otira ko enei hahi kua whakaaturia ake nei e au, kaore e ki penei me te Momona, ma te rumaki rawa ka ora ai te tangata. E hara ite mea ma te rumaki ma te riringi ranei e tika ai te iriiri, engari ma “te mahi wairua i roto.” Ehara ite mea he rumaki anake te tikanga o te iriiri i roto o te Paipera, he riringi ano tetahi tikanga. Taihoa ra au korero ai mo te iriiri, taku korero hoki inaianei mo te Pukapuka a Moromona, otira i te iriiringa o te Whanau a Iharaira i te Moana Whero, kahore ratou i rumakina, engari i tauhiuhia e te rehutai, ko nga Ihipiana anake i rumakina. Tirohia i Koriniti 10, i2. Mo te Pukapuka a Moromona tetino take o taku korero. Eki ana nga Momona kei te whakahuatia ano ta ratou paipera i roto i ta tatou Paipera. E hoa ma, kaore ano kia kitea e au. Iki a Wiremu Heremaia mete nuinga o nga Momona kei Ehekiere 37, 18 19 te poropititanga mo ta ratou pukapuka, ara mo te korero o te whakakotahitanga ote “rakau a Hura,”me te ‘rakau a Eparaima.’ Ka kino te haere a nga Momona kite whakaparori ke i nga Karaipiture. He tika tonu te whakakotahitanga i aua rakau, engari kaore he kupu whakamarama a te Paipera hei whakaatu ko te Paipera Tapu te “rakau a Hura, ” a ko te Pukapuka a Moromona te “rakau a Eparaima.” I runga i tena whakamaoritanga i nga Karaipiture ka ahei hoki ahau kite ki: ko te Paipera Tapu “te rakau a Hura,”ko “Te Pipiwharauroa” “te rakau a Eparaima.” Na te takiruatanga pea i parau ai te Momona. Kaati ite meatanga i a Arama raua ko Iwi “hei kikokiko kotahi,” me ki nga Momona ko te Paipera a Arama, ako te Pukapuka a Moromona a Iwi, te wahine nana i hara ai te ao katoa. E marama tiahoaho ana te whakamaoritanga o enei rakau: na te Paipera tonu i whakamarama. Tirohia nga rarangi o raro iho Ehekiere 37, 21 22, ara mo te huihuinga mai a Ihowa i tona iwi i nga Hurai e tohatoha haere nei i te ao. E mohio ana tatou e rua nga wehenga o te Kingitanga o nga Hurai, ko te Kingitanga o Hura, mete Kingitanga o Iharaira. Kua panuitia e Te Kerehi i te ‘ Kupu Whakamarama ’ nga korero mo te Pukapuka a Mo-
romona, ara ko taua pukapuka he korero-tara na te pakeha. Mehemea ana na te heenga o te Hahi i homai ai e te anahera te pukapuka ki a Hohepa Mete he aha te take i hunaia ai i te tuatahi, te homai tonu ai kia wawe te Hahi te kite i tona he ? I tino rite rawa kite korerotara te korero o te kitenga i te pukapuka a Moromona kaore i pera te homaitanga ite tino Paipera. I te homaitanga ate Atua i nga Ture kaore i hunaia, engari i hiahia te Atua kite korero mai kite Whanau a Iharaira. No to ratou wehinga i homai ai ki a Mohi. Ko te pukapuka a Hohepa Mete i rereke te homaitanga, i hunaia, he whakama pea no te anahera kite homai itera e whiti ana. R. T. Mokena Kohere.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/PIPIWH18990901.2.4
Bibliographic details
Pipiwharauroa, Issue 19, 1 September 1899, Page 2
Word Count
1,078TE HAHI MOMONA. Pipiwharauroa, Issue 19, 1 September 1899, Page 2
Using This Item
For material published 120 or more years ago, to the best of the National Library of New Zealand's knowledge, under New Zealand law, no copyright exists in that material.
For material published fewer than 120 years ago, copyright may still exist. Please see our copyright guide for information on how you may use this title.
In both cases, the National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.