TE RETA MAI A A. T. NGATA, M.A., LL.B.
PUKAPUKA iv. NgATIPOROU. No te 21 o Aperira ka timata taku korero haere i roto i te rohe whaiti o Ngatiporou, e takoto mai ra i Potikirua ki Tawhiti. Kauaka e waiho hei te makariri ka haere ai te tauhou i tenei takiwa, kei poharu ki Pakiakanui, kei mania ki Orutua, ki runga ranei i te Kautuku, kei kore ranei e whiti i nga taheke rere kino o Waiapu. Ma te iwi .kainga ano, tangata, hoiho, e haere ona huarahi whakarihariha, kia ata titaha ai i nga pari horo, Ida ata whakatataha ai i nga papaki o te takutai. I whaikorero an i Wharekahika, Te Kawakawa Horoera, Komakowhaiti, Te Horo, Mangahanea me Whareponga, i hui mai hoki nga Pariha o Ngatiporou ki reira, kanui te tangata. Kaore i roa aku whakamarama mo te ahua o to tatau Kotahitanga, kua matatau atu hoki a Ngatiporou i te hui i tu ki Taumata-o-mihi i te raumati nei. Ko nga take enei i whakahaerea a i whakaaetia i roto i nga hui:— i. Ko te pokapoka i nga whare. Ko nga whare enei i whakaaetia kia pokapokaia nga tuarongo—
Ko Hinetapora kei Mangahanea i ahua uaua: i whai mai a Wi Haereroa i au ki Whareponga whakaae ai mo taua whare. No te Pepuere nei ano i takoto ai te whakaae a Ngatiporou mo Porourangi, e toe ana ma Ngatiporou i naianei ko te whakatutuki i a ratau whakaaetanga: otira he iwi whakaaro tenei ki ana mahi, a e kore e waiho roa te kupu kia tarewa ana. 2. Mo te Waipiro. Kua panuitia eTe Puke ki Hikurangi te kupu whakaoti a Ngatiporou i ata tuhia ai e nga rangatira kite pukapuka, ara, kia whakakorea te Waipiro i roto i nga hui katoa a Ngatiporou, ahakoa he aha te take o te hui, kia whakamutua hoki te tuku Waipiro ki nga whakararu, ki nga kawe mate ranei: a kia whakapumautia, kia whakapakaritia hoki nga tikanga e pa ana ki nga whare hui, kei uru.mai te waipiro ki roto, kei takatakahia hoki nga marae. Mehemea ka pumau tenei hei tikanga ma Ngatiporou kanui te had ote ngakau, ka tapu hoki nga hui o Te Hahi, nga Taite me nga Kawanga WhareKarakia, ka haere nga tupapaku i runga i te tangi i te ngakau pouri, te kawa te roimata te aha i te whakananunga kite pia raua ko te wehike.
3. Mo kura : (a). Ko nga Komiti o nga kura kia whakakahangia. (b). Ko nga Karaipiture kia whakaakona ki nga tamariki kura. (c) Me huihui nga tamariki o nga kura e tutata ana, kia kotahi kia rua ranei huinga i roto i te tau, hei mea hoki e marama ai nga matua ki nga painga e puta ana mai i roto i nga kura. 4. Mo nga whenua Kawanatanga. E tata ana ki te 30,000 eka nga whenua o te Karauna kei te takiwa o Waiapu. I whakaatuau kia Ngatiporou i toku hiahia ki a whiwhi nga tamariki taane ki etahi o enei whenua, a i whakamaramatia e ahau nga huarahi e taea atu ai, me tono ano i raro i nga ture e pa ana ki nga whenua o Te Karauna. Kei au te rarangi ingoa o nga tangata e hiahia ana kite tono whenua, hei hoko, hei reti ranei. Kei te whakahaerea hoki he pitihana ma nga tangata whenua kore o roto ia Ngatiporou, hei huarahi e hoki mai ai etahi o enei whenua kite iwi Maori. Tera e pakari rawa nga mahi ahu whenua a Ngatiporou mehemea ka waingohia enei tono whenua kite Kawanatanga. Ko nga korero mo nga teihana hipi o Waiapu me nga tini whakahaere a Ngatiporou me ata waiho ake mo tetahi takiwa ka tuhituhi ai, tera hoki e roa nga whakamarama. Kaati nei he kupu ake maku ko tenei; kei te takoto mai nga tau taikaha mo tenei iwi, otira kua timata atu inaianei ka ngaro nei nga kaumatua, ka wehewehe nga rangatira tamariki; mea ake pea ka wareware a Ngatiporou na te whakaaro kotahi i enei ra ka hori nei i tutuki ai ana mahi nunui. E te iwi, whakahokia mai te wairua o tatau kaumatua kua ngaro kite po, hei whakatupato ia Ngatiporou kia ata haere, kia mau kia kotahi te whakaaro mo nga whakahaere nunui a te iwi. “Ae ahakoa i hara tatou i mawehe atu 0 tatou kai arahi ite tika, Ahakoa i toia o tatou kakahu i roto i te paru, Kei ngakau kore tatou, Ahakoa tatou i poharu, i kotiti, Kei te pohehe o tatou kai arahi; Ma te Atua ratou e whakawa.” Kei waiho tenei hei inoi, hei tangi ma te iwi a mud ake nei, ka whakairi i te he ki runga anake i nga rangatira, i nga kai arahi o te iwi. Kaati ake enei kupu. Apirana T. Ngata. Te Rau, Gisborne , Aug. 3rd. 1899.
Tumoana kei Wharekahika Hinerupe „ Te Kawakawa Tairawhiti ... „ Komakowhaiti Rakaitemania „ Te Horo POROURANGI ... „ Waiomatatini Rakaihoea „ Kakariki Ruataupare ... „ Tuparoa Materoa „ Whareponga Hau „ Houhoupounamu Iritekura „ Waipiro Te Huinga Pani „ „ Koruru „ „ Kapohanga „ Waitakaro
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/PIPIWH18990801.2.13
Bibliographic details
Pipiwharauroa, Issue 18, 1 August 1899, Page 8
Word Count
844TE RETA MAI A A. T. NGATA, M.A., LL.B. Pipiwharauroa, Issue 18, 1 August 1899, Page 8
Using This Item
For material published 120 or more years ago, to the best of the National Library of New Zealand's knowledge, under New Zealand law, no copyright exists in that material.
For material published fewer than 120 years ago, copyright may still exist. Please see our copyright guide for information on how you may use this title.
In both cases, the National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in