PUKAPUKA III.

Pipiwharauroa, Issue 17, 1 July 1899, Page 6

PUKAPUKA 111.

Ki Nga Etita p Te Pipiwharauroa, Tena Korua, - Katahi ano au ka watea ki te tuku atu i enei kupu kia korua. No te 12 o Aperira ka tae au, te Pihopa me Te Manihera ki Te Rere, kei uta ake o Opotiki, e hui ana Te Whakatohea i reira. Ka mutu te Karakia me nga mihi ka whaikupu Te Pihopa mo Te Ropu Tono Mihinare o Te Hahi; muri iho ka ahu ona kupu mo whakapae ate Maori ki nga Mihinare, he mea tuku mai ratou e te pakeha hei whakawai i te iwi Maori, kia mahuo ai a ratou mahi Maori, kia iwikore, kia ngawari ai te whakaunga mai o nga tikanga pakeha. He roa nga whakamarama a Te Wiremu. Torutoru nei aku Kupu Apiti atu mo ana ; Ko te mea nui i kitea ean i roto i nga whakahaere a nga Mihinare, ko to ratou manawanui, ko te a ki a pfatoa tikanga i

kauwhau ai o mua iho, a e haere nei. Kaore au i whakahaere i to tatou kotahitanga i roto i nga rohe o te whabatohea, he maharahara mai nooku ki nga awa me nga huarahi kikino o Waiapu. Engari hei te raumati au hoki ai ki reira ata whakatutuki ai i era rohe. No te 12 o Aperira ka whiti mai au i Tarakeha ka haere mai i roto ite takiwa o Ngaitai, o te whanau a Apauui, tutuki noa ki Whangaparaoa i te 21 o Aperira. Ko nga take ano i kauwhautia ki nga marae o Ngatiawa, i korerotia e au ki enei rohe, a i kaha te tautoko a nga Rangatira. Ko nga mea enei i whakaaetia : 1. Ko enei whare ka pokapokaina:— Te Waranga Kei Maraenui Rongomaihuatahi ~ Omaio Te I kiwa oßehua ~ Whakaruru Te Ruamanawahonu,, Maruohine[maka. 2. E rua nga whare tera e whakaarahia, a kua whakaaetia kia pokaia : Torerenui a Rua Kei Torere He whare hou „ Te Kaha 3. Kua whahaaetia kia whakatapua te waipiro i runga i nga hui e tu ki enei marae ; Torere Whakaruru Te Kaha Raukokore. Ko Te Whanau a Apanui o Hawai tae mai ki Waiorore kei te whiriwhiri i ta ratou kupu mo tenei take. He take hou ano i timataia atu e au i tenei takiwa, 1. Kia hainatia te pitihana i tuhia ki Taumata- Mihi, Waiapu e Te Komiti o te Kotahitanga, kia whakaakoria nga karaipiture ki nga tamariki o nga kura Maori o te rohe o Ngatiporou, Turanganui ki Tarakeha. I whakaaetia tenei take e nga pa katoa a kua tata te tutuki o te haina i nga pukapuka. 2 Kia tonoa ki Te Kawanatanga kia tukua mai he mana ki nga komiti Maori ki te whiiu i te tangata haurangi e tomo ana ki nga whare runanga, e tukino ana ranei i nga marae o aua whare. I tautokona tenei take, a kua tae atu i Te Komiti o Te Aute kite aroaro ote Kawanatanga. No te taenga mai o Timi Kara ki Papawai, Wairarapa, i te 80 o Hune ka whakaatu ia i tona whakaaro, kia whakatuturia he komiti mo nga pa Maori hei tiaki, hei tohutohu, hei whakapai i nga kainga. Ka mea atu i reira, mehemea ka ara enei komiti, ko te main tuatahi tonu ma ratou ko te whalahaere i nga tikanga peehi i te waipiro.

Kei te whakaaro Te Whanau a Apanui ki te whakamahi i o ratou whenua. Kua noho he hipi ki Tunapahore. Kite whai moni i tenei tau ka whakanohia he hipi ki Te Houpoto Paraka. I takoto ta ratou tono moni iau kite aroaro o nga komiti o Ngatiporou : Kaore i taea e era, i te nui o nga raruraru hei whakapaunga mo nga toenga hereni. He iwi ora enei ki taku titiro, i to ratou ahu whenua, i te kaha kite tautoko i nga kura, i nga tikanga ote karakia. He hua te tamariki o tenei takiwa : i tirohia e maua ko Hakaraia Pahewa, Minita o Te Kaha, te pukapuka rehita o nga iriiringa tamariki o nga tanumanga tupapaku o te pariha o Te Kaha mo nga tau e wha ka pahure nei : 176 nga tamariki i iriiria, e 62 nga tupapaku. Kaati kite whakaaro e tata ana kite 120 te pikinga ake o te tokomaha o nga tangata o tenei takiwa, timata mai i Torere, whakamutu ki whangaparaoa, i roto i enei tau e wha. Kei te wehewehe nga karakia : ko Ngaitai, ko Te Whanau a Te Ehutu me Te Whanau a Maru, kei te Hahi Mihinare : Ko Te Whanau a Apanui kei te Eingatu. E whakauruuru ana ki roto i enei te Pikopo. Kanui toku whakamihi kia Hakaraia Pahewa mo tona kaha, mo tona ata whakahaere i tona tinana me to raua kainga ko tona hoa. Ko ia hei kaumatua hei whakamaunga atu pao nga mahara o ona taina, tuahine i hokihoki atu i nga kareti, i nga kura, hei taunga atu hoki mo nga tikanga a Te Kotahitanga ina toro he peka mona hi tera wahi. Tera e nui ake nga mihi mo nga manaaki a enei iwi : kaati me haere i roto i te ngakau. Ehara hoki i te kitenga kotahi, ka takataka tonu nga waewae o nga kaiwhakahaere o a tatou mahi i era takiwa, ka honu tonu te kite te mihi. Otira kite kite iho o ratou kanohi i enei kupu, ka mohio iho ratou kei te mau tonu atu nga whakaaro ki nga nohanga tahitanga, ki nga korero, me nga ahuareka o era ra i haere ai au i roto ia ratou. Kia hono mai hoki te whakaaro, kei tau te aroha. Heoi enei kupu, Na to korua hoa, Apirana T. Ngata. Greytown North, Hurae 1, 1899.