Kei runga noa atu

Muka, Volume 13, Issue 2, 1 December 2000, Page 5

Kei runga noa atu

IRuatorea te whakataetae Manu Korero i te marama o Mahuru. Ko Hinurewa Poutu tetahi o nga taitamawahine i whakauru atu. No Te Kura Kaupapa Maori o Mana Tamariki i Te Papa-i-oea tenei kohine a Hinurewa Poutu. Ko tona whakataetae tuatahi tenei. Ko te reo Maori te reo i to ratou kainga. I rumakina ano hoki kite reo i te kohanga, i te kura. E whai ake nei aku patai me nga whakautu a Hinurewa: He aha nga painga ki a koe, i te whakataetae manu korero i Ruatorea? Ko te tutaki atu ko te whakawhanaunga ki nga taiohi Maori o te motu mete whakarongo ki 6 ratou whakaaro e pa ana ki nga take Maori. He miharo nga korero i puta i taua hui. I mua o to tu, i pehea koe? I ihiihi, i mataku, i awangawanga, i amaimai - i pa mai era ahuatanga. Na wai koe i awhina kite tuhi, kite whakarite i au korero? Naku ano i rangahau, i tuhi. Na oku matua i awhina. Ka haere maua ko toku papa kite rohe o Ngati Rangi, i Ohakune, ki reira uiui ai ki toku kuia me pehea te tu, oku ringa, oku whatu. I ata wananga matou. I whakaahua

mai toku kuia me penei toku tu, toku ahua. He aha to kaupapa korero? Te mea Maori - “Kotahi tonu te hiringa i kake ai a Tane ki Tikitiki-o-rangi. Ko te hiringa i te mahara. Ka taea ranei e matou?” Ko te tahuhu he mea tango mai i te pukapuka (te tino pukapuka) Nga Moteatea. I muri i taku mahi rangahau, i whakatau ahau. Ko toku nei whakaaro ko te hunga taiohi tera, ara, ko matou. I roto i te whaikorero i kimi ahau i etahi tauira hei whakamarama atu, me pehea te eke o te hunga taiohi. Tekau ma rua miniti te roa o tena whaikorero. Te mea Pakeha: “Are we so busy resolving Treaty Claims of the past that we are not looking to the future?” Ko nga ahuatanga o Te Tiriti. E ono miniti te roanga o tera korero. Te kaupapa o te korero tene ko tenei, “Me pehea te whakaki i nga wharuarua o te reo. He aha te reo Maori ki a koe? Ko te reo Maori te waka e kawe ana i te iwi Maori. Kaore i 6 tatou tipuna he tikanga tuhituhi. Na reira, ko te reo te waka hei kawe i nga ahuatanga katoa o te ao Maori, ara, a tatou tikanga, to tatou hitori, he aha atu he aha atu.

He aha 6 wawata? Kei te pirangi au kia riro i au taku tohu whakaako kite noho hei kaiako mete aro kite Matauranga, wetewete reo (linguistics). E whakamau atu ana ki nga kura wananga apopo tonu nei! Kua riro i a ia nga taonga e rima, ara: 1. Ko Pei Te Hurinui mo te whaikorero Maori. 2. Ko Nga Kete o te Matauranga, mo te taumata matua. 3. Ko te Tohu Stirling mo te korero tene Maori. 4. Ko te Korimako mo te wahanga reo Pakeha. 5. Ko Ta Apiriana Ngata mo nga reo e rua. Ko te kaupapa o te korero tene: “Mepehea te whakaki i nga wharuarua o te reo. ”