TE RIMA TEKAU TAU O ORAKAU.

Kopara, Issue 7, 1 April 1914, Page 1

TE RIMA TEKAU TAU O ORAKAU.

NO te tahi o Aperira ka tu tetahi hui nui ki Orakau e rua tekau ma rima maero te tawhiti atu i Hamutana (Hamilton) wahi o Waikato, he whakamaharatanga i te rima tekau tau o te whawhai nui i tu ki Orakau i waenganui o te Pakeha raua ko te Maori. Kua whakaarahia ete Kawanatanga he kohatu whakamaharatanga mo nga tangata toa i uru ki tenei pakanga, kite tiinga ote pa. No tenei ra i hurahia ai e te Minita mo te whawhai te kohatu i waenganui o te mano ote Pakeha raua ko te Maori. Ko etahi enei o nga tangata i reira ko te Tianara o Niu Tirani (General Godley) me tona ropu, W. H. Herehi mema, Takuta Pomare, Pihopa Awerere, e rima nga mema o te Paremata, e rua nga mema o te Whare Ariki, me nga hoia kaumatua hoki o te Tominiana i raro ia Kanara Marrow. Ko nga whaikorero i ahu mo te kaha mete manawanui o nga Maori kite pupuri i te pa mete kaha hoki o te taha Pakeha kite whawhai, a ka ai tenei hei tauira mo tenei whakatupuranga mo era hoki e haere ake nei. Ko tetahi mea i pa mai ai te aroha mete hari kite ngakau ko te hoatutanga a Hari Wahanui mo te taha Maori kia Arena (Mr. Allen) mo te taha Kawanatanga i te hoari, i etahi pu whawhai o mua, me tetahi kara-whawhai i runga e mau ana enei kupu “ Taranaki Military Settlers, No. 6 Company,” ara ko Nga Tangata Hoia e noho ana i Taranaki, nama ono Kamupene, i riro mai i te wa e whawhai ana tenei kara. Ko enei, eki ana a Arena, i whakahokia mai ai hei tino whakapumau rawa i te rongomau i waenganui i nga iwi e rua. Ko te whawhai i Orakau i timata atu i te 31 o Maehe kite rua o Aperira ite tau 1864. Kaore he mea penei i roto i nga pukapuka o naianei e tino nui ana kia maumaharatia. Ko tenei tetahi o nga whawhai whakamutunga i roto o Waikato. Tumeke ana nga Maori i te kitenga e karapotia

ana ratou e nga turupa 1600 he patu hou katoa a ratou. He tino ruarua nga Maori, he kotahi Maori ki nga Pakeha e ono. Ko nga patu a nga Maori ko nga pu tawhito, a he tino iti a ratou mata, a he hira pititi e tahi a ratou mata, he rakau maro, a wawahia iho nga kohua rino hei mata. Kaore he wai, a ota riwai ai hei whakangata i te mate kai i te hiahia wai hoki. I noho penei ratou mo nga po e rua mo nga ra e toru, me te hinga ano o etahi o nga Pakeha i a ratou. I te taenga mai o Tianara Kamerona (Cameron) i te ahiahi o te ra tuatoru, he tino miharo i pa mai ki a ia mo te kaha o nga Maori ki te pupuri ite pa, ka tahi ka tonoa eia a Meiha Meea (Mair) kia tono atu ki nga Maori kia houhia te rongo a kia ora ai te nuinga o nga tangata toa. Ka tahi a Meiha Meea ka tu atu ki runga ka karanga, “ E tino miharo ana te Tianara mo to koutou toa, engari kei te karapotia koutou, kaore e puta. Na reira e tono atu ana ia, kia whakamutua ta koutou riri ki ora ai koutou.” Kore rawa he turituri mo etahi meneti ruarua, i te mea e whiriwhiri ana ratou. Katahi ka tu mai tetahi o nga Maori i waho o nga parepare o roto ka karanga mai, “ E hoa, ko te tikanga tenei— Ka whawhai tonu kia koe, Ake ! Ake ! Ake ! ” Ka whakahokia e te Meiha, “He pai tena mo nga tane, engari tukua nga wahine me nga tarnariki ki waho. He aha te pai i na mate ratou ? ” Ka tahi ka patai tetahi tangata, “ He aha i mohio ai koe he wahine he tamariki kei reira?” .Ka whakahokia e te Meiha, “ I rongo ahau i tera po e tangi ana ratou mo nga tupapaku.” Ka tu mai tetahi wahine roa ka karanga, “ Ki te mea e hiahia ana nga tane kite mate, ka mate tahi nga wahine me nga tamariki.” Ka umere nga turupa i to ratou rongonga i te whakahoki, ka tahi ka nekehia atu te kaha o te whawhai. I te ahiahi o te ra tuatoru ka whakararangitia te toenga o nga tangata ko nga wahine me nga tamariki i meatia ki waenganui ka tahi ka para haere mai i to ratou huarahi i tetahi pito o te pa te putanga ki waho he roto tonu kei reira a e kaia ana e te ahi nga taha katoa i to ratou hokinga kua aukatia to ratou huarahi e nga tangata eke hoiho, na hinga ana e 200 a ko nga morehu i whakawhiti tonu atu ki tera tahi o Punui awa a oma atu ana. I muri mai ka tuhia e Tianara Kamerona tana reta i ki ia: — He mea uaua rawa te kore e whakamihi te ngakau mo te kaha o nga Maori kite whawhai mo tenei wa roa kite hoa riri tokomaha noa atu nei nga tangata. A i karapotia nei nga taha katoa, a kaore e taea he wai, he awhina ranei i waho, a e toru nga ra i whawhai ai ratou a no to matou taenga ki roto o te parepare i roto rawa ka tahi ano ka whakarerea to ratou pa, 150 o ratou i mate ko to ratou tokomaha e 300.”