G.—3

6

whakarite kia takirua nga inana hei whakahaere tikanga ma takahia nga paero. Ka ahei noa atu te Kaunihera i tana wa i pai ai kite whakakore i tana tukunga mana. ahakoa c pa ana baua tukunga ki katoa o ona paero kite paero kotahi anake ranei, ara kite hiahia i,i mana ano c whakawa c uiui te takahanga o aua paero o taua paero ranei. Xi te mangere kite warewareii to kore ranei te Koraiti c whakahaere tikanga mo te takahanga o tetahi pae-ro, ka ahei noa atu tetahi tangata kite hari atu i taua take kite aroaro ote Kaunihera Maori. Xi te whakaaro te Kaunihera he take tera c tika ana mana ake c whakahaere, hei reira me matua whakakore c ia tana tukunga mana ki te Komiti, katahi ka tahuri ai ia kite whakawa kite uiui ranei i taua take. Hikinqa. —Kiia iho kia hiki te Runanga kite 2 o nga liaova. kia whai takiwa ai te Komiti-raro i whakaturia ra hei whakaatu i nga tika o to kupu tuturu c mea ra c me mau tonu te mana o nga Tuie Kaunihera kite mahi i taana ripoata. Ka tv ano te Runanga i te 2.30, tae katoa ake nga mangai. Ripoata a te Komiti-raro. —Ka whakatakotoria mai te ripoata a te Komiti-raro i whakaturia ra hei whakaatu i nga tika kia mau tonu te mana o nga Tore me nga whakahaere Kaunihera Maori. Tenei te komiti i kowhiria c nga mangai " nga Kaunihera <> nga Mo hi c rua nei ka ripoata atu kite Tuinuaki me te hui toopu o nga Kaunihera, ara : — A. Heaha nga painga me nga ahua o nga ritenga o te Ture Kaunihera, L9OO. me ona whakatikatika, ara ko tona tikanga nei, he ture hei tuku i tetahi wahi mana whakahaere takiwa ki nga pononga a te Kingite iwi Maori c noho nei i tenei Tominiona. Heoi kua tirotirohia eto koutou komiti a, c tino marama ana kite katoa. 1 tino manaakitia c te iwi Maori nga tikanga o te Ture a c tino kalia ana hoki nga Kaunihera me o ratou komiti kite whakahaere i nga mana i tukua kia ratou c te ture. Ina hoki nga Tohu. 1. Ko nga whare Maori katoa o nga pa me nga kainga noho kua kore katoa atu, kua tv he whare papa katoa nga whare inaianei. 2. Ko nga pa noho me nga kainga me nga maiae o ana kainga hui atu ki nga whare paku kua whakapaia katoa tin. 3. Ko nga wai inu o nga pa me nga kainga kua whakapaia. -t. Ko nga kararehe kua aiaia i nga marae. 5. Ko nga wai c mahia ana hoi wai kaanga pirau c tata ana ki nga pa me nga kainga noho kua tino araia. 6. Ko te waipiro kua tino aiaia i nga pa me nga kainga noho a c whiua tonutia ana nga tangata c takahi ana i te ture. 7. Ko nga purei inoni purei kaari kua tino aiaia. 8. Ko nga mahi tohunga kua tino araia ara kua kore atu nga mahi tohunga <> mua. 9. Ko nga tikanga kino nga Tangihanga kua iti haere tona ahua o mua. 10. Ko nga raruraru Maori me nga tv Lara ririki kua iti haere i runga i te kaha o nga komiti marae me te Kaunihera kite peehi. 11. Ko nga urupa tanumanga me nga tikanga katoa mo nga tupapaku kei te tiakina paitia c nga Kaunihera ona tikanga. 12. Ko nga rehitatanga kuri Maori kei te haere tika i raro ote ture rehita. Kanui enei take hei tolni mo nga pai kua puta i raro i nga tikanga o te ture i tukua nei kite. iwi Maori. Me apiti atu hoki tenei, ara : — 13. Ko te kaute ote iwi Maori kua piki ake ito mua ahua. He tohu hui atu tena. 14. Ko nga kura Maori kei te piki haere ona painga me te piki haere o nga tamariki. 15. Ko nga mahi ahuwhenua a te iwi .Maori kei te piki haere i nga takiwa katoa o aua mahi. No roto i nga ra 0 te Ture Kaunihera Maori me nga Inu o Qga ropu c hapaj ana i nga mahi ahuwhenua. No konei i runga i enei tohu c tino kaha ana matou to koutou komiti kite ki atu kite Ilui Toopu o nga Kaunihera kia tohutohu atu ki te ffonore Ta Timi Kara, Minita Maori: Kia tiakina paitia te Ture Kaunihera Maori, 19(X). me ona whakatikatika hei tiaki i te ora nui mo te iwi Maori o Niu Tireni, a kia awhinatia hoki c ia ki nga tikanga c piki ake ai t<: kaha. Heoi. I runga i te motini o Taiawhio te Tau (Rongokako). whakaaetia ake ana c katoa taua ripoata. 1 konei lie niaha nga patai i hoake c te Honore A. I. Ngata, whiriwliiria ana a peneitia iho : — Rehitatanya Whanautanga, Matenga. (a.) Ko tehea te mea pai. kia ma nga kai-rehita a nga Kaunihera c rehita (i raro i o ratou rekureihana). me tauira atu ranei kite tikanga rehita a te pakeha ? (b.) Ko te hiahia ranei o te nuinga o nga Maori me tino whakatutuki te mahi rehita. a, me whaina rawa nga mea whakamangere kite rehita ? (Mo te (a.)). Kiia iho i runga i te motini a Tahua Watson (Arapawa), ko te whakaaro o tenei Runanga ko nga mana mo te rehita whanautanga, matenga, me kaati tonu mai ki nga Kaunihera. (Mo te (f , .)). Me tino whakatutuki rawa te mahi rehita ame whakahaere ki la te pakeha tikanga rehita, me whaina nga tangata whakamangere kite rehita i roto i te wa c whakaritea ana mo te pena. 2. Pooti-takiwa luraki waipiro. — (a.) He mea pai ranei kia mau tonu te tikanga o naianei. ara, kia ma aia Kaunihera niotuhake c tono pooti ? (b.) He mea pai ranei kia f)ooti a ia takiwa Kaunihera Maori ite wa tonu c pootitia ai nga mema mo te Paremata, hei ahea ranei ? (c.) Me riro ma wai ma c utu nga raruraru o te pooti ? Kiia iho i runga i te motini a Rere Neketini (Raukawa), (a.) Me waiho ano te tikanga mo te pooti ki ta te whakaaro oia o nga Kaunihera Maori ake. (6.) Me pooti anake nga takiwa Kaunihera i tuku tono mo te pena, a, ko te pooti me whakahaere a te wa tonu c pootitia ai nga mema Maori mo te Whare. (c.) Ma te Karauna tonu c utu nga raruraru ote pooti.