41

I.—B

tana panui, katahi ano te tangata i penei tona matauranga me te Atua kia kitea mai ano ia i nga he o te tangata i nga rau macro maha o te moana whanui o Niu Tireni. Mo te kupu tuarua a Penetana, —Kua ki nga Maori na Te Keepa ano ratou i whakawehiwehi ki enei kupu : " Ki te kore koutou e whakaae ka hoatu nga moni o to koutou whenua ma Ngatitoa ; ki te tohe tonu koutou ki te pupuri i to koutou whenua ka tonoa mai he Hoia, hei patu i a koutou. He pono enei kupu he nui hoki nga tangata hei whakapono i ana kupu. E kore hoki ahau e huna, me korero rangatira ahau. He manuao hoki te kaipuke oTe Keepa i haere ai ki Akarana Aireni i te taha tonga. No tona hokinga mai i taua motu i Akarana ka rere mai ki Otakou ka tono ia ki toku matua ki a Taiaroa mo etahi atu Rangatira kia haere mai ki Kaiapoi ki Akaroa ranei ki te hoko whenua. Ka haere mai aua Rangatira ia Te Keepa ma runga i tona manuao, a Taiaroa, a Karetai, a Haereroa, a Horomona, a Tare Te Kahu, a Wi Potiki, me etahi atu. I a ratou e rere ana mai i te tahataha o te whenua, ka mea Te Keepa ki nga Rangatira: " Kei whea he rohe mo te whenua hei tuku mai ki au ? " Ka mea ratou, "Ko te whenua i te tahataha moana nei, kaua e huri atu ki tua o nga maunga etu mai ra." Ka mutu ano te taima i tohutohu atu ai nga Rangatira ra ki aTe Keepa. Ko nga mahi i runga i te manuao he kai waipiro, he haurangi, he aha he aha. Ka tu ki Akaroa te manuao ka haere ki uta ki te whare o nga Wiwi i Akaroa aTe Keepa me ona hoa me nga rangatira i haere atu nei ratou. Kua tae mai ki reira etahi o nga rangatira o Kaiapoi, ka tu taua runanga o Te Keepa, ka whakakahoretia taua hoko a Te Keepa e taua runanga. Ka hoki a Te Keepa me ona hoa ki runga i tona kaipuke, ka whakaaro ritenga mana mo te korenga o nga Maori e whakaae. Katahi a Te Keepa ka tono kia tikina nga Maori kia haere mai ki te kaipuke, ka tohe tonu ia kia whakaae nga Maori ki te tako i aua moni ki te kore ratou e whakaae ki aua moni, ka hoatu e ia aua moni ki a Ngatitoa. Ehara taua manuao nei i te whenua maroke ; ekari he kaipuke, i waho i te moana. Ka tohe ano nga Maori kia nui rawa atu te utu mo taua whenua. Kaore rawa atu nga Maori i pai no reira i puta ai enei kupu a Te Keepa ki aua Rangatira : " Me whakaae ano koutou ki te moni e rua mano Pauna (£2,000), hei moni taunaha ito koutou whenua :" Ka mea nga nga Maori ki aTe Keepa : " Ka riro katoa to matou whenua i tena ritenga au, engari me haere kia roherohea te tuawhenua kia wehewehe hongi nga whenua mo te whakatapu ki a matou." Katahi aTe Keepa ka mahara ko te mea pai ano tenei ko te kaipuke nei akuanei ka haere ahau ki uta ki te titiro i nga whenua e wehea e au ka kore ano te whenua e riro mai ki au. Ka puta ano he kupu aTe Keepa, penei: '■' Me waiho kia hoki mai ahau ; engari me whakaae koutou kia tuhia te pukapuka tuku whenua. Kaua koutou e wehi ki to koutou whenua e kore hoki to koutou whenua e riro, engari ka waiho ma te Kawanatanga o koutou whenua e tiaki, ko a koutou kainga nohoanga me a koutou mahinga kai ka waiho mo koutou me o koutou uri i muri i a koutou, i muri ma te Kawanatanga e whakarite etahi whenua mo koutou, ana ruritia te whenua." Katahi a Te Keepa ka tuhiiuhi kau i tana tiiti, ka tuhituhia ano e Te Keepa ana kupu i pai ai hei whakamate ite iwi Maori, me nga Maori e haurangi ana ite waipiro i runga ite kaipuke. I whakaae ano nga Maori ki te tako i taua moni taunaha a Te Keepa, kia riro mai ki a ratou te £2,000. Te otinga ote titi te tuhi ka panuitia mai hoki e £500 hei homai, ki nga Maori. Ka rongo etahi o nga rangatira o Kaiapoi e rima ano £500 pauna te moni e tukua mai, ka mahue taua hoko ka hoki te nuinga ki uta, ka mahue ko nga mea i te kaipuke nana aua moni i mau ka tuhi hoki ratou i o ratou ingoa ki tana titi. Eki ana etahi o nga Maori kahore rawa atu ratou ite mahara i rongo ratou i nga korero o taua pukapuka a Te Keepa, i te nui o te waipiro a nga heramana o te kaipuke ma ratou. Muri mai ko Matara te Komihana ka tonoa ano ete Kawana kia haere ia ki te whakariterite i nga hoko a Ngaitahu. Ka tohe i reira nga Maori kia wehea rawatia te tuawhenua ki waho. Ka mea atu a Matara e kore e pai kua mau ki roto ote pukapuka aTe Keepa. Ka mea nga Maori ki a Matara, kahore ratou i pera, ka whakahokia mai a Matara e nga Maori, ka mea kua oti matou te tinihanga eTe Keepa kua tuhia ano te tuawhenua. Ka mea a Matara akuanei kore ai nga Maori e whakaae akuanei kore ai e riro te whenua nei akuanei hoki kore ai he mana o te pukapuka tuku aTe Keepa, ka puta ano enei kupu waniwani a Te Matara: Ko te tuawhenua e tohe nei koutou me wehe ki waho ki taku titiro iho kua mau rawa ki te titi aTe Keepa. Ka mea nga Maori he mea tahae noa, he mea kukume noa na Te Keepa ana korero ki taua pukapuka. Ka puta enei kupu a Matara: "Me tako ano e koutou nga toenga o nga moni a Te Keepa: (1.) Mate Kawanatanga to koutou whenua e utu a muri ake nei: (2.) Ka whakaturia he kura mo ia kaika o koutou, puta noa te iwi o Ngaitahu; (3.) He hohipera mo koutou mo o koutou mate kia ora ai koutou kei mate; (4.) Ma te Kawanatanga koutou e tiaki tonu e whakai tonu kia ora ai koutou." Katahi ano nga Maori nga kawari mai ki te tuhi i o ratou ingoa ki te pukapuka tuku moni a Matara. Ko aua moni a Matara no roto ano ite rua mano aTe Keepa i korerotia ki Akaroa. Kua mohio te ao katoa he pono ano te tinihangatanga a Te Kawanatanga i a Ngaitahu me etahi atu o te Koroni o Niu Tireni. Me whakahoki ano e au nga kupu a Penetana e kiia nei he mataku no Ngaitahu i nga taua a Te Rauparaha. Iki a Penetana kahore aTe Keepa i whakahua i a Ngaititoa ki a Ngaitahu. E tika ana te kupu na Te Keepa i whakawehiwehi ki a Ngaitahu ki tenei kupu tonu: —Ki te kore koutou e tango i nga koutou moni, ka kawea e au nga moni ma Ngatitoa ki te uaua koutou ka tonoa mai he hoia hei tako ito koutou whenua. Inahoki kua puta i roto ito panui te ingoa ote Rauparaha e rongo ana ahau i taua kupu mo Ngaitahu e puta ana i nga tau katoa i nga Komihana i nga Minita ote Paremata i a koe ano hoki e Penetana, he iwi mate a Ngaitahu. Kahore rawa to kupu e whakaponohia e au a kore ano hoki e whakaponohia e nga tangata matau ki nga ture o to te whawhai tikanga. Mau tonu eki nui nga whawhai i riro ia Te Eauparaha, me nga whawhai i kaha ai nga taua aTe Eauparaha. Ki toku mahara kahore rawa nga whawhai whakamutunga aTe Eauparaha i kaha, kahore hoki i riro iaia te mutunga. Kia tupato koe ; nau i whakahou ena mea, ka waiho tonu tau panui hei timatanga korero ma taua enei wa e haere ake nei. Me to kupu e mea nei mo te rangamarie i homai ete Pakeha. Te utu mo tena kupu, pai atu ahau kia mate ite mea e ora nei ahau e rongo nei i te pouri me te mamae o toku iwi i nga kupu tinihanga waniwani a to iwi korero teka a te Pakeha. 6—l. 8.