WAIROA.
I korerotia e matou i tera nuipepa ko te Pcreiha raua ko Piki kua riro kite Wairoa; a i mahara ano hoki matou i reira ai hei to raua taenga atu ka hinga te parekura. Koia ano tenei kua tae mai tc rongo o te whawhai ki taua kainga. No te Ratapu, te 2D o Tihema, ka tae mai a te Piki ki Nepia na uta mai, nana nga korero i kawe mai. Ko te Ilatarei, te 23 o Tihema, ka whak:it.ika atu te taua Kuiui i te Vv'airoa ka anga atu ki nga kainga Ilau Ilau i te taha ki runga o te awa. Kutahi rau nga pakeha o taua taua, kotahi rau hoki nga maori. Ko te Pereiha, ko Piki, ko Ihaka Whanga, ko Kopu, kowai atu, kowai atu taugata, nga rangatira—kaore ano kia ata rongona e matou nga ingoa. Ko te Ilau Hau i tc Reinga e nolio ana ; no te Uri\>era ratou. no Turanga, no Opotiki, no liea atu —hui katoa ratou e 400, tae kite . r ;00 ranei. Ko te Waru to ratou rangatira. Ko A mini Matcte te rangatira o nga morehu o Turanga, he kai whakaako taua tangata na roto i te whakapono o te Karaiti i mua ai, a kitea ana pea e iate tika o te main a Rura rere ana ki reira pokepoke ai ona rin-a kite kohuiu. E rite ana taua taugata ki a liura Ikariote nana i kohuru i tona Ariki, a ko te matenga hoki pea apopo ka pcra ano, ka pakaru te whekau ki waho. IL'oi. haere tonu tc taua i te ra ano i vi-hakatik;i atu ai (te Hatarei), tata atu ana kite kainga o te Hau Ilau, katahi ka noho —noho t'inu Ratapu una, taea noatia te Manei. Katahi ka whakatika ka haere ano, tae ana kite pa tuatahi o te Hau Hau kua kore he tangata o roto, kua tahuti anake; ko te pa hoki kaore ano kia ata oti, he hohcro ake no te taha Kuini. Haere tonu te ope ra, ka taha rawa te ra ka tae kite pa Maruhakeke no te Hau Hau ano—he kino ra\va no te huarahi i roa ai te haerenga. Titiro rawa atu ki taua pa e tare ana te kara Hau Hau i runga. Katahi ka whakaaraia e te ope Kuini te kara ma, he me kia koiero marire. Kaore hoki i tahuri mai, tauuu'.ia mai ana taua kara. Katahi ka karan.gan'a kia tikina tonutia te pa. Nga taugaiu i roto i taua pa 150—i rnnga ake ranei. Nga tangata o te kai tiki 100 pakeha, 100 maori—ko Ihaka Whanga to ratou rangatira. Ko Kopu ia me ona tangata ano e whai ke atu ana ki etahi ope o te Hau Hau kua kitea atu e haere marara ke ana i runga i nga hiwi. Heoi ka mahi tenei te kai tiki pa i tana mahi. Ko te mea i mua tonu o te taua he Kapene no nga pakeha i kawea mai i Taranaki. Te rerenga tonutanga o taua tangata ki mua o tona nuinga tae tonu ki te ngutu awa o te pa; e tomokia toutanga ana ka tutakina e te mate, tu ana i te mata
i te polio puta tonu atu i te iwituara—ka mate rawa tena. Ko te pakeha ko Tukuru, no Tangoio, i te taha o taua pakeha i te matenga. Katahi ka reia te pa, he kawcnga hoki no te whakatakariri. Tomokia ana te pa e te taua, horo atu ana te Hau Hail ki waho, oma ana i roto i te tuparipari ote awa. Otira ki hai i puta katoa; te 12 nga tupapaku i mate. Ko te Piki me etahi atu tangata kua tae ki tetahi wahi i te taha ki uta o te pa noho ai, a no te omanga o te Hau Hau ka mate i a ratou etahi te pupuhi. Ko Kopu hoki me ona tangata i urn ano ki roto kite kai whai, a mate ana hoki i a ratou etahi. Ka mutu, ko te kaha tenei o te Hau Hau e ki nei he kaha to ratou ? Te tatanga atu o tetahi hoa riri mana, te tahuri mai, te aha! Tena ano e kataina; ko tona waha i nui, ko tona kaha i kore. Tokorua nga maori Kuini i mate rawa; tokorua nga pakeha no Taranaki mai i tu a kiko. No te aonga ake, i te mea kaore ano kia awatea, ka haere etahi pakeha me Kopu. me Ihaka Whanga, me o raua tangata, ki te whai i te Hau Hau me kore e mau; otira kaore i kitea. Ko Kopu anake i tupono ki runga ki etahi o ratou i ro ngahere; pupuhi ana, pupuhi ana—ka tu a kiko i konei tokorua o te ope o Kopu. No te liokinga mai ka korero mai kua tahuti te Hau Hau ki runga hiwi. Heoi nga korero kua tae mai ki a matou inaianei. Na, ka mate ano tenei te Hau Hau i te Wairoa; Ka pena me Turanga, me Waiapu, me hea atu —a, ko tona ahua tonu hoki ia apopo. Ahea ra tika ai tona whakaaro, ka whakarere i tona mai porangi? No muri i te tuhituhinga o nga korero i runga ake nei ka tae mai ki Nepia nei te tima o te Kawanatanga, i rere mai i te Wairoa. Kaore he tikanga korero i muri nei. Enguri 157 nga maori Kuini o Tuparoa kua kawea mai kite Wairoa i runga i nga tima, ko Ropata raua ko Hotene nga rangatira. E rima te kau hoki nga pakeha o Turanga kua kawea mai kite Wairoa ano. Katahi ka tokomaha te taha Kuini i taua kainga. E korerotia ana kua whati te Hau Hau ki ula kite roto ki Waikari. Ekore pea e roa ka riri ano. Tera ano hoki e whaia haeretia te Hau Hau—ekore e waiho kia ta te manawa. Tetahi mana e patu apopo ko te kore kai. Waiho, ma tatou e rongo marire.
Permanent link to this item
Hononga pūmau ki tēnei tūemi
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18660106.2.4
Bibliographic details
Ngā taipitopito pukapuka
Waka Maori, Volume III, Issue 67, 6 January 1866, Page 62
Word count
Tapeke kupu
999WAIROA. Waka Maori, Volume III, Issue 67, 6 January 1866, Page 62
Using this item
Te whakamahi i tēnei tūemi
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in