HE KORERO PATUNGA TANIWHA.

Waka Maori, Volume III, Issue 55, 15 July 1865, Page 6

HE KORERO PATUNGA TANIWHA.

[He mea tango mai tenei korero i te pukapuka a Kawaua Kerei mo nga "Mahinga a nga Tupuna Maori"—

he mea kohihohi mai nana i mua i tona nohohangatuatahii tenei. moutere.]

Ko te korero tenei o te toanga o etahi tangata o mua, ara o nga tupuna, o nga raugatira o Rotorua. Ko nga ingoa o enei tangata, ko Purahokura, ko Reretai, ko RongoHaua, ko Rongo-Hape, ko Pitaka. Ko te matua tane o enei tamarikr, ko Tamaihu-Toroa. Ka tupu enei tangata, ka kaumatuatia, ka rongo kite tokomaha o nga tangata kua mate i te haerenga i nga huarahi ma Tauhunui, maTuporo me Tikitapu hoki. Ko nga tangata e haere ana o Rotorua ki Taupo, ki nga maunga raxiei, kite whakatau i o ratou nei huanga, a, e hua ana te huuga kainga kite whaka roanga o aua tira haere nei, kei te kainga ano e noho ana ; kaore, kua ngaro noa iho kei te koraha e pukei ana. A ka whakatika mai o Taupo tira, ko te ara e haere mai ai, ma taua huarahi ano, i pau nei tera tira ra. A hua noa te hunga kainga, kua tae pea kei Rotorua iua te roa, kaore, kei taua wahi ano e pukei ana. Katahi ka whakatika tetahi tira haere o Rotorua, ka na Tarawera, a Roto-Mahana, ka tahi ano te tira i ata tae atu ki Taupo. Te taenia atu, ka tabi ka ui utu, ka ui mai hoki te hunga kaiiiga, ui atu ana, ui mai ana, heoi ka ngaro uoa iho. Ka mea mai te huuga kainga, " I ina'hea mai koia to koutau na ara i haere mai ai ?" Ka mea atu te hunga i haere atu ra, ' I haere mai ma te mania oKaingaroa, ma te ara ki Tauhuuui." Katahi koia ka whakaaroaro taua hunga nei, mete hunga kainga, ka mea, " Ara, kua tutaki pea i te taua haere, kaore hoki he tangata o te huarahi." Katahi ka haere kite tutu ope, ka tae ki nga wahi o Taupo, ka haere mai kite whakatau i reira. Ka tae kite ara, moe noa ;ka huaki te ata, ka wbakawhiti mai i te awa o Waikato. Ka haere i te mania o Kaiugaroa, ka tae kite tino wahi i noho ai te tupua nei a Hotupuku, ko te o lauu wahi ko Kapenga. Rougo kau ano te tupua raitehaunga ahua taugata, heoi ka puta kei waho o tona rua, haere ngaro atu te ope ra, haere ngaro mai te tupua nei : kite noa ake, ehara ! kuatata : hoki rawa ake te taua ra i te kitenga. atu e haere mai ana, ano ! me he puke-puke-whenua. Ka tahi ka pa te karanga ; "Ko •wai kei muri nei e ! he Taniwha !

he Taniwha ! e haere mai Dei." Heoi ka whati te ope ra, i te wehi ano ki uga tuaitara e tutu haere ana mai, auo he urutira Taniwha moana □ui ! Whati rawa ake ehara ! kua taki. maumau ; na te tokomaha koia i ora ai etahi, i mate ai etahi; he oi ano. Katahi ka kitea, aue! he Taniwha te mea e huna nei i te tangata o tenei huarahi. Ka tahi ka haere tenei rongo ki nga wahi o Rotorua, ka rongo rapea te tiui katoa nei; katahi ka karangatia te rau mawhitu, ka hapaiuga, noho rawa atu i te mania o Kapenga, ka noho ki raro, kei te muru whanake, kei te whiri taura, ka kitea i konei te whiri maha nei—te tari, te tamaka, te whiri paraharaha te rinorino ; ka rupeke te whiri. Ka tahi ka whakatika nga rangatira ki runga kite korero i te maia, i te ata whakahaere, i te ata ngarahu, i te ata torotoro. Ka tahi ka whakatika tetahi o nga raugatira ka mea, " Inana, —kia ata haere tatou, kaua e tino tutata atu kite taha o te Taniwha, engari kia tawhiti mai tatou i a ia, kia tika mai te bau i runga i a ia, ka tahi ka whakatata atu, kei tika atu te hau i runga i a tatou, kei tae atu te piro ki a ia, a kei kore e ata takoto a tatou nei niahi; kei wawe ia te puta ki waho." Heoi ka rite enei korero i a ratou katoa, ka whakaritea nga tangata mo tetahi taha, mo tetahi taha o te mahanga, hei kukume i nga taura. Ka whakaritea nga tangata hei pataritari atu i te ngutu o te ana, ka rite; ka whakaritea nga tangata mau kaheru, me nga tangata mau patu, taoroa, patu paraoa, meremere, ka rite. Ka whakaritea nga wahi katoa e ngaro ai te Taniwha ra ki roto ki ngaioromahangatanga o nga taura, ka rite touu. Ka tahi ka haere atu nga kai patari kite waha o te ana, kihai ano i taitata atu, ehara ! kua rongo rawa te Taniwha ra i te piro ahua tangata. Ka tahi ka whakatika mai i tona rua. Rongo kau atu ana nga kai patari i te harurutanga o te haerenga mai o te Tauiwha ra i roto i te rua, ano mete wheorotanga whatitiri ! Ka takitakiua kia pamaro ai te haerenga mai ki waho o te rua ; ka kite mai ki ana para-mauawa, hei oranga, hari ana. Ko te Taniwha kua hamamn haere mai te waha, kua whetero mai

te arero, kaore, kua tae rawa te hunga ra ki roto ki nga mahauga e tuwhera mai ra, kua puta kei waho, ko te takoto roa a te taura raka, i raro i te raorao. Tu iho ai ki raro i te raorao te hunga ra, kua eke iho te pane ki runga kite taumata, e pika ana nga tangata, e tuku iho ana ano te Nauwhea ra, eke ake ana nga taugata ki tetahi taumata, kua tu iho te pane, kua ngaro ki roto kite mahanga. He oi, ka tu tonu iho te hunga ra i te taumata, mete piki atu te Taniwha ra, ka eke ake te pane kite taumata, ka ngaro katoa hoki nga peke matamua ki roto ki nga koro. Ka tahi ka tautapa te whakahauhau a te hunga e tu iho ra i te taumata, " E ! kua ngaro kei roto : kumea !" ka rongo te hunga e pupuri tonu ra i nga taura ; ka tahi ka kumea, ehara ! kua mau i waenga nui tonu o te puku. Ka tahi ka kowheta te hiku, ka rongo hoki i te mamae o nga taura kua nouoti tonu ra i waenga nui o te puku. Katahi ka peke mai nga kai-hapai patu, ehara ! kua tu nga ko, me uga tao roa, me nga patu, kei te hiku, ka rongo katoa te pane i te mamae o nga taura kua mau kei waenga, o nga patu hoki kua u kei te hiku ; katahi ka kowheta te pane, ka whakatika mai nga kai-patari e haere ra i te manu-kawhaki ; ka hoki tata mai, ehara ! kua u a ratou nei patu kei te pane. Ara hoki ko te hunga e kukume ra i nga taura, kei te here i a ratou taura ki nga pou i poua ra ki o ratou taha tu ai; ka tahi ka tango tahi ki a ratou nei patu, ka -whakatika mai kite pane kite wahi i roa te okeokenga, ka pa nga patu, ka peke mai hoki nga tangata o tetahi taha a rite tonu te wahi i u ai uara patu, ka u a ratou nei patu katoa. He oi okeoke kau ana te Nauwhea ra, ka korengarenga uoa te hiku, me te pane, waenga nui i te ngaunga a te patu. Nawai, i kaha, i kaha, e tau ana rapea te patu a te rau mawhitu ra, tukua rawatia atu te Taniwha ra, maro tonu mete huhu kua mate. Heoi, ka po ; ka ao te ra, ka whakatika kite haehae i taua ika, ano ! e ka takoto, me he nui tohora! ko te ahua ia i rite kite ahua Tuatete j te pane, nga peke, te hiku, nga unahi, te peha, nga tuatara, i ahua

ngarara katoa enei. Ko te nui ano ia i rite kite paraoa. Katahi ka ata matakitakitia te maia e huna nei i te tangata, i nga ope, i nga tira haere, roa kau e miharo ana, ka tahi ka mea atu te tini rangatira ra. " Tena mahuetia nga kakahu, tahuri haehaea te ika nei, kia kitea tona puku e horo nei i nga uri o Tiki." Ka tahi ka haehaea kite matawhaiapu kite matatuhua, mete mira tuatini, te kukumoe-toka, te ngaeo, e whata ake aua e te ngako o taua Ngarara nei, haehae rawa iho ki roto i te puku nui, ehara ! e noho a tinana touu ana te wahine, te tamariki, te tane; ko etahi auo kua motu i waenga, i te pane, i nga riringa, i nga wae ranei, no te komenga pea o nga ngutu, no te whakatauukutanga o te korokoro ka awhea mai e te hau o roto o te riu. I haere katoa uga mere-pounamu, nga kotiate, nga patu-paraoa, nga maipi, nga tewhatewha, uga pouwhenua, nga tokotoko, uga paraoa roa, e pukai ana auo me he mea ko te whare huata a Maui te maha o te heitiki, o te kurupouuarau, o te raako, ote pekapeka, mete poria. Ko nga kakahu enei o roto o te puku—he kaitaka, he pukupuku-patea, he puku puku, he kahuvvaero, he kahtt toroa, he puahi, he kakahukura, he kahu-kiwi, he kahu-kekeno, he maiaorere, he kahakaha, he korirangi, he tatata, maugaeka tatara, he pureke, me era atu. Ka rukea nga tupapaku ki waho pukai ai, ka tauumia kite poka ;ka mutu tera mahi. Ka tahi ka haehaea te ika ra, ka titiro iho kite ngako, ka tahi ka tutua kite taha kite patua, heoi ka kainga e te iwi ra, pau ake ki roto ki nga puku to ratou ito hoki ana mai ki Rotorua noho ai.