Tena pea, i roto i te takiwa o te whawhai ki Taranaki, tena e titiro awangawanga noa te ngakau o te tangata ki te korero puta mai. E tika ana; engari Ida tupato tatou kei kapohia noatia e tatou te korero rere noa, hei korero ma tatou. E tika ana ano kia whai ngakau te tangata ki nga rongo korero o nga whenua; otira, kaua tatou, nga tangata o Heretaunga nei, e tuku i o tatou whakaaro kia eke kirunga ki enei mea. Me waiho o tatou whakaaro ki konei, ki to tatou kainga nei ano. He manawarekatanga mo te ngakau to tatou noho ora nei i roto i nga he o etahi atu wahi; me penei touu he whakaaro mo tatou ; ina hoki, ehaere noa atu anate tangata i tana haere—ki te hauhake i tana kete taewa i waenga, kite aha noa atu —kaore he wehi ote kohuru, ote aha. Kaore e turi te taringa i te harurutanga o te pu, mete moe kaore e oho ite umere ote taua patu. E hanga ake ana te tangata i tona whare, i tona mira, i tona aha, i runga i te ngakau ora. E mohiotia ana ekore e pau i te ahi, me ka oti, i te hoa riri te tahu; engari mana tonu ake ano tona taonga, te hua o tona uaua. Na hei kahanga tenei mo te ngakau ki runga ki nga mahi. Ma tatou tahi hoki e titiro, e tupato (te maori mete pakeha ano) koi puta he koha hei whakansaro i tenei ritenga pai. Huri ake tenei. I roto ite kapua, ite pouritanga, e taiawhio nei i te whenua me tahuri tatou, i tetahi wahi iti nei, kite titiro ki etahi mea manawarekatangci mo te ngakau—nga ritenga waimarie e pai ai te tangata. Kua kitea e matou nga korero i roto ite Karere Maoei o Mei 15, mo te rerenga o te iramutu o Apihai te Kawau, ko Paora Tuhaere, ki Earotonga. Kua taia nei aua korero ki tetahi 'wahi o tenei nupepa hei korero ma nga hoa maori. Ko tena motu, ko Karotonga, he motu tangata maori ano. Ko te reo, whano rite ki to konei—he reo maori ano. Tena pea kotahi ano take o koutou tahi. Ko te tu o tona tangata e ahua rite ana ki to konei tangata —otira, e nunui ake ana to konei tangata i a raton. Ko te whenua,
he whenua ra ia. Ko nga kai, he huhua noaiho; he mea tupu noa ake i runga i te rakau. Tena pea e korcrotia e matou etahi korero mo nga tangata, mo nga Atua, mo nga aha atu o ena motu a tetahi takiwa atu nei—waiho marire. Ko te haere a Paora Tuhaere i haere ai ki kona, he tikanga pakeha—are, he hokohoko. Puta ana te aroha nui,me te atawhai nui, o nga tangata o reira kia Paora; inahoki, wehea ana tetahi wahi whenua ki a ia hei kainga mona, me ona tangata tonu o runga hei hoa noho mona, hei kai mahi mana. Heoi—kitea ana tena tangata i te nui mona i roto i tona whakaaro rangatira. Mea kau ia, kua huhua ona kua nui tona whenua, kua whai Tenaranei epenamehemea i takahi ke ia i te ara o te ngarahutaua ? Kaore pea. He pono ano ia, ekore e tika kia whakaaro nga tangata katoa tena e peratia rawatia me ta Paora he painga ma ratou; ekore e kitea noatia he Rarotongo i nga rangi katoa—kotahi ano ia Paora, kotahi" ano Rarotonga. Engari e taea ano nga tangata katoa te whai i te tauira whakawhairawa kua oti te whakatakoto nei e Paora —e taea ano te whakamamahi i a ratou, kia kiia, tena tangata me tena tangata, hei nui ia mo te iwi katoa. E tuwhera tona ana te huarahi kite katoa—a, ki te u tonu te haere o te tangata irunga ka taea marire te tutukitanga o tona hiahia. E pai ana matou ki nga tangata o Pawhakairo e tahuri nei ratou ki nga mahi whakawhairawa. He tohu pai tenei; he mea e whakakite ana ita ratou whakaaro tika kia whai era i o ratou hoa pakeha kia haere tahi ai hoki raua i runga i nga mahi whakarangatira ite tangata. He mira pai rawa, hei huri paraoa, katahi ka oti i taua kainga—a, hei taonga nui ano ia mo konei me ka ata timatatia tona mahi huri. E rahi ana te whenua momona i kona tata atu ano hei whakatupu witi; me nga kau a nga maori, me nga parau hei ngaki i te whenua, e huhua noa ana. Heoi, kite taea e ratou te mahi i te paraoa kia rite ki ta te pakeha, te ahua pai, heoi hoki, tena e kitea e ratou he makete pai ki Nepia nei—ara, he rironga mo nga paraoa i te hoko.
Me ki matou i tenei kupu whakaotinga; a,ra, he painga kite pakeha, o mua iho ano, te tahuri ki ona hoa maori whakaako ai, whakakite ai i tona matauranga, ki runga ki nga mahi tika a te Pakeha e tangohia ana e te tangata maori hei mahi mana. Mete Kawanatanga hoki o te motu nei, kaore ano kia ngoikore noa kite whakapiki i nga maori, kite whakatutuki i o ratou whakaaro ki runga ki nga mahi e whakaarotia ana hei painga, hei nui mo ratou.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18630627.2.2
Bibliographic details
Waka Maori, Volume I, Issue 2, 27 June 1863, Page 1
Word Count
887Untitled Waka Maori, Volume I, Issue 2, 27 June 1863, Page 1
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.