TE POOTITANGA.

Puke ki Hikurangi, Issue 20, 15 December 1899, Page 5

TE POOTITANGA.

Kua taha atu te ra pooti i nga Mema Pakeha mo te Paremata o te Koroni, a kua tu ano ko te Kawanatanga o te Hunga-iti, e toru nga mea nui i tino whakakitea i tenei pootitanga. Tuatahi ko te tino hinganga o te taha Apitihana. Tuarua, ko te hinganga o te hunga whakakore i te Waipiro, ara te Iwi Porohipihana, mete korenga o nga Mema takawaenga, e kiia nei he Rewhi Wingi ki tenei Paremata, me whai kupu atu au i te tuatahi mo to tatau Kawanatanga kua tu nei ano, kua puta noa atu te kupu a "Te Puke Ki Hikurangi," e kore tenei Kawanatanga e hinga i te pootitanga kua hori nei, engari i mahara lho ano tera e ahua tatata atu te maha o nga Mema o ce Apitihana ki to te Hunga-iti, ina hoki i te tuunga o te Wbare Eunanga o tenei tau tonu, he tokoiti nei te putanga ake o nga Mema o te Kawanatanga i to te Apitihana, no reira hoki i puta ai te kupu tawai nei a nga Mema o te Apitihana, ara, (mei kore nga Mema Maori i tu ai koutou,) mo te piri pono o nga Mema Maori e torn ki tenei Kawanatanga, te take o taua kupu, kaati ko tenei me ki ake kua kore rawa he Apitihana i naianei. He ahua hou tenei, i roto i nga korero o te Koroni, te tu roa peneio tetahi Kawanatanga, kaore 1 mua atu i Niu Tireni nei, i tetahi atu ranei o nga Koroni o te Kuini, ko te 9

tenei o nga tau e tu ana to tatau Kawanatanga, kaati kaore i te heke iho te kaha, engari kai te piki haere tonu te kaha, he mea miharo tenei ahua ina titiro whakamuri tatau, ki nga Poropititanga a nga Nupepa e tautoko nei i nga tikanga a te Apitihana, ka hinga tenei Kawanatanga i tenei pootitanga, tae atu hoki. ki nga mahi a te Apitihana i te Paremata kua hori nei, me era atu tuunga Paremata, ara, nga tawai nga korero whakapae hara, kite Kawanatanga o tenei Koroni, me a ratau-tono i nga Komihana, nei uiuinga i aua whakapae a ratau, me nga whakataunga a aua Komihana i te kore hara o te Kawanatanga, hoki ana tenei hei mate nui mo te Apitihana, tetahi take i mate ai te Apitihana, he wehewehe no ta ratau whakahaere pooti Mema, ara, he kore e kotahi no to ratau whakaaro, he ngoikore tetahi, he hoha tetahi no te Iwi kite wbakarongo ki nga tawai mo te Kawanatanga, i tawaitia hoki tatau te Iwi Maori e etahi o ratau, tetahi take nui he kore kaupapa whakahaere na ratau mo runga i enei take, i puta te whakatau a te Iwi nui tonu i te ono o nga ra o Tihema, ite ra ote pootitanga, kia hoki ano te Pirimia me tona Kawanatanga, ki to ratau turanga, hei whakahaere i ta ratau kaupapa e takoto marama nei kite aroaro o nga Iwi a tutuki noa. E koa ana matau te Iwi Maori, ara, te taha ano kite hunga iti, mo te whakahokinga ano a te Iwi i to tatau Kawanatanga, ki to ratau turanga hei ora mo te Iwi Maori, notemea kua kore he awangawanga o te ngakau mo te taha kite "Pire Kaunihera," tera e puta i naianei te hiahia ate Iwi, kia whakahaerea te "Pire Kaunihera" i tenei Paremata etu mai nei, me era atu mea e pa ana kite Iwi, ina kua tae atu nga kape ote Pire ate Hetana kia koutou ko te wa tenei hei tirohanga ma nga Eangatira me nga Hapu i te tika ite he ranei, mete whakatikatika haere hoki i taua Pire, i mua atu o te Paremata e heke iho nei, heoi me huri ake ano ki nga korero pooti. Kua ki ake au kua kore rawa he Apitihana, ina hoki tekau ma toru tonu nga tangata kai raro i te Apitihana, hui atu ki nga Mema tokowha ote Eewhi Wiingi, ka 18 ai ratau ko o ratau tangata kaha kite whakahaere ko te Rorihana a Kopt Mekenebi me era afcu Mema kaha o te Apitihana kua kore i te Paremata, ko te nuinga o nga tangata o te Apitihana, ehara noaiho, no konei au iki ai kua kore he Apitihana, he ahua hou tenei, ka puta mai ranei he painga kite Iwi, he pewhea ranei, kai te titiro tupato atu te ngakau i te wa e tu taha rua ana te Paremata, ara, e kaha ana te Apitihana, kaati ko tenei kua kore he Apitihana i naianei, kowai hei whakatikatika i nga Pire e kokiritia ana kite aroaro ote Paremata, no konei ka awangawanga te ngakau mo tenei ahua o te Paremata, i era Pootitanga Mema mo te Paremata he maha nga Mema o te Kawanatanga i rere atu kite taha Apitihana, engari kite whakaaro iho e kore rawa tetahi o nga Mema h&u nei e pera, otira kai te matakitaki atu te Iwi nui tonu ki tenei Kawanatanga, kua whakahokia nei e ratau ko to ratau ranga, mete hoatu kia ratau fce kaha kite whakarite i nga ritenga o to ratau kaupapa a tutuki noa, kite pai ta ratau whakahaere hei painga mo tatau, ka tika ano te whakahokinga a te Iwi i a ratau, kanui te kaha o te Iwi kite tautoko ito tatau Pirimia, ko nga Mema katoa kai te tautoko i a ia i naianei, haunga nga Mema tokoiti kai waho i tona whakahaere, ko te mea hei patu i a ia ko nga Mema tonu e tautoko ana i a ia, i te mea he tokomaha ratau, kite hee tetahi, ka iri tena hee ki runga i to ratau Upoko i a te Hetana. tetahi kai ngakau whakakake te Pirimia ite kaha o nga Iwi kite Hapai i a ia, a, ka hee tona hikoi, otira kai a ia te wnakaaro mo tena. Me prnui ake i konei nga whakaaro o nga Nupepa mo te Paremata hoou. "No te Takanaki Herora." E kore e kitea i roto i nga korero o te Paremata o tenei Koroni, te tu roa o te Pirimia mete nui hoki o nga Mema hei tautoko i a ia i te Paremata hoou, he mea uaua kia au te ki aKe i te take i tino mate ai te Apitihana, he kaha tonu pea no te Pirimia. Ko etahi o nga tino tangata o te Paremata kua hori nei kua kore i to ratau turanga. "No Te Poßosmi Katuna." Kua panuitia te wiinitanga ote hunga iti me to ratau Kawanatanga, puta noa i nga waahi katoa ote Koroni, i te kaha hoki o te

Iwi kite pooti ki tenei Kawanatanga, e kore hoki tetahi tangata i naianei e kaha kite ki, kaore te Iwi o Niu Tireni i te tautoko i nga ritenga whakahaere o te hungaiti, kua tukua mai nei he painga kit 9 Iwi i nga tau e 9 kua hori ake nei. "Koronehe Nupepa o te Takiwa o Nerehana. Kua tino mate rawa te Apitihana. ahakoa ka 9 nga'tau o tenei Kawanatanga e whakahaere ana i nga mahi nui o tenei Koroni, kua kitea iho kua kaha rawa te Iwi kite hapai i a ratau, kua kaha rawa hoki ta catau ahua i jiaianei i to mua, ahakoa ko te haora tenei o te Wikitoria; me mahara tonu iho ki nga inahi taimaha kai runga ia ratau, otira e tuv manako atu ana matau e kore rawa te taha kite hunga iti e wareware ki a ana mahi nui hei painga mo te Koroni. Me whakamarama ake i konei ko nga whakaaro tenei o nga Nupepa e tautoko ana i tenei Kawanatanga, kai tc korero ano nga Nupepa a te Apitihana i ona whakaaro, ara. i o ratau whakaaro o muri iho i te pootitanga, kai te kite "Opahawa (Observer,) Nupepa" te take i hinga ai te Apitihana he kaha rawa no nga Tai-tamariki taane Wahine Roro-kore kite pooti ki nga Mema ote Kawanatanga. Koronikera. : ' He alia te whakamaramatanga o tenei mea whakamibaro epa nei kite Paremata, era e kitea i roto i tenei take, ara, kua kapotia nga kanohi o te Iwi, he wa ora hoki tenei no te kanohi, kai te kite Kawanatanga na ratau te take o te ahua ora o te "Whenua. TE WHAI-KORERO A TE PIRIMIA. No waenganui poo te ra o te pootitanga, a.ra, no te taenga ake o nga whakaatu o nga takiwa pooti ki Poneke, no te mohiotanga hoki kua tu tenei Kawanatanga ka puta mai te Pirimia ki runga i te Wharau o te Niu Tireni Taima. No te kitenga ote Iwi i aia ka timata te umere, mete Waiata i nga Waiata whakanui mona. Na, ka mea te Pirimia ite tuatahi. E hiahia ana au kite whakapai atu kia koutou, mo ta koutou whakanuitanga i a au, i runga hoki i nga korero kua puta i nga Nupepa a te Apitihana tenei kupu (hei muri iho i tenei pome haere ahau kite huna, me puta ahau ki waho ote pa o Poneke.) Kia kaua rawa hoki ahau e kitea mai ano ki konei, engari kua tino whakakitea e te Iwi o tenei Koroni ka piri pono ratau*ki nga mea e mahi pono ana kia ratau, kua tahuri te Iwi i naianei kite takahi i nga kupu he a nga Nupepa -a te Apitihana, e marama ana kite Iwi, me to ratau tino mohio hoki, ko te mahi e mahi nei matau hei painga anake mo te Koroni. Ehara 1 te mea mo nga tangata .anake o tenei wa, engari mo nga maha e heke iho nei. E ui ana au. "E pewhea ana te hunga e whakakino nei ia matau? me etahi hoki i tahuri nei kite takahi ia koutou?" E tumanako atu ana ahau ki a ratau, kia unuhia e ratau a ratau kupu wnakapehapeha i runga i te tikanga Honore, 43fe'*taku tumanako hoki kia mau te tohu Aitua ki etahi o aua Nupepa apopo, kua mea mai hoki ratau kia koutou i enei wa maha kai te he taka whakahaere, he aha te take kia mahi kino au, ehara i te mea na koutou ahau i whakatu ki tenei turanga teitei, kaore ano ahau kia mahi kino, a, kia takahi ranei.ia koutou, engari me.whakaa&u atu ahau kia koutou e hoa ma. Ko taku ritenga whakahaere mo te katoa, e whakahetia nei e te hunga hao taonga, e te hunga whai moni, engari kaore ratau e kaha kite whakahamama i o ratau mangai, ara kite whakahe i te Kaupapa -vyhakahaere a tenei Kawanatanga, i tahuri ai ratau kite whakakino i toku Ingoa, engari i haere aura waenganui o nga Iwi, puta noa te Koroni, me taku/whakamarama i nga mea e pa ana kite Iwi, he tangata kaha au tika hoki e mahi ana i-te tika mo te Iwi, e tumanako ana hoki. au kia mau taku ora, kia taea ai e au te whakakatutuki tenei mahi nui, kia whawhaitia hoki eau me oku hoa, a koutou kakari, a,,kia tu ra ano a Niu Tireni hei Parsraihi mo te katoa, kia tukua mai he wa, kia whakatakototia e matau tetahi kaupapa mo tetahi Iwi nui, na i te mea kua mutu te whawhai i naianei, me muru atu nga kino kua hori ake nei, me mahi tahi tatau hei painga mo te Koroni, i runga i te whakaaro kotahi. [Kaati iho i konei te kauwhau a te Pirimia

tera atu ano te roanga, engari ka mutu tonu nei te waahi momona.] Ka huri ake tenei te korero ki nga Mema Maori, ara, ki ngaporopititangaangaNupepa Pakeha, notemea kua tats i naianei kite takiwa pooti mo ngaMema Maori, kua whakaarohia e nga Nupepa Pakeha, ka tu a Hone Heke mo te Tai-tokerau, ko Wi Pere mo te Tdi-Rawhiti, ko Kaihau ano mo te Tai-Hau-auru, engari kanui te kaha o te pooti o Taituha Hape, era e raruraru te pooti o Tame "Parata, otira kite tu ano nga Mcma tawhito e toru kai te tautoko i tenei Kawanatanga, kotahi kai te taha Apitihana, ara ko Hone Heke to te Tai-tokerau, otira kite tu enei Mema Maori, ka tae te kaute o nga Mema e tautoko ana i tenei Kawanatanga kite 52, mo te taha Apitihana e 20. He Ngakau Pouri. E 3 nga Mema Honore o te Paremata kua wehe atu, i roto tonu i nga ra pootitanga, e rua i mua tonu atu i te ra pootitanga, ko tetahi e toru nga ra i muri mai ite ra pooti ka hemo, ko te tangata tuatahi i mate ko Hoani Tioihe (John Joyce,) i mate ia ki Riritana (Lyttleton,) no muri iho i a ia ka mate ohorere ko te Teira o te takiwa o Rangitikei, no nanahi ka tae mai te rongo kua mate a te Whiira te Mema mo Otaki, tokotoru enei tangata he kai tautoko anake i te Kawanatanga, i mate hoki ratau i to ratau kaha ki te ka»ve haere, mete kauwhau i nga ritenga 0 te Hunga iti, otira i mate ratau mo te Iwi, nui rawa te pouri o te ngakau o nga Iwi e rua o tenei Koroni, Maori Pakeha, i te matcnga o aua tangata, he toa he maia nei ratau, kite whakapuaki i a ratau tikanga tae noa ki to ratau matenga. NGA MAKETE WUURU. He mea tango mai ite Wikiri Perehi. Ko te ripoata tenei a H. Matihana Kamupene kite takiwa. o Kanatipere Waipounamu, ko nga Peere W»uru i maketetia neke atu i te 9,000 mano nga Peere, kua riro katoa i nga kai boko, nui atu te.pai o te utu o te Wuuru i naianei, kai te tumanako hoki matau era e piki ano te utu i nga maketetanga o Tihema, ko te Wuuru Marina e hiahiatia ana e nga kai hoko, engari kaore ano kia nui nga Wuuru Marina kia tae mai kite makete, ko te Wuuru tuarua e hiahiatia ana, he Hawhe Purere kua pai rawa te utu mo tenei ahua Wuuru, kua piki ano te utu mo te Korohe Purere pai, ko nga Wuuru Ringikana kai raro rawa te utu i o era atu Wuuru, engari ahua pai ake ano te utu i nga Wuuru o tera tau, kaore ano i tae mai nga Wuuru Marina tino pai o tenei tau kite Makeiie, ka hoatu 1 raro iho nei nga utu o nga Wuuru o tera tau, ka whakaritea hoki ki nga utu o tenei tau.

Ina ata. tirohia e tatau te ahua o te utu mo nga Wuuru mo tera tau, ka whakaritea kite utu o tenei tau, ka kitea iho kua piki rawa te utu mo nga Wuuru i naianei, ka puta mai hoki he painga ki tenei Koroni, ara ki nga kai whakatipu Wuuru, ko nga Peere Wuuru i tukua atu ote cau kua hori ake nei, e 888 kite 84 nga Peere, ki nga makete o era atu Whenua, kite penei ano iie maha o nga Peere e tukua i tenei tau era e tae kite 1,000,000 miriona paunp, te nekenga ote utu mo nga Wuuru o tenei tau. Te makete c nga Whitau o Niu Tireni. Kua nui rawa te utu mo te Whitau.i naianei, ko te take i piki ai te utu o te Whitau i kaore e puta ana nga Whitau o Piripaina, ara nga Harakeke o Manira, i raruraru ote Iwi kite Whawhai, koia nei nga uittmo te Whitau.. Nama 1 e J640 mo te tana. Nama 2 e £B9 mo te tana. Nama 8 e £BB mo te tana. Nama 4 e £B7 10s mo te tana.

He Makete Hoiho. He nui rawa te utu mo nga Hoiho mahi, timata atu i te£2s"ki te £3O pyuria, ara mo nga Hoiho tino pai, mo nga tekena karaiha ,timata atu ite £lB kite £22 pauna, mo nga Hoiho haereere timata atu ite £lO kite £l'4 pauna. HE KORERO MO NGA "POA." He korero tenei na tetahi tangata ko Taare Anara te Ingoa, mo tons haerenga me tona K&mupene purei Tiata, kite Whenua ote Poa i mua tata atu ote Whawhai, i haere atu matau kite Pa o Teohanipaaka, engari kaore matau i purei i reira, he nui no te raruraru o taua Pa ki etahi atu Whenua, ara he manomano tangata e haere ana i teua ra' i tena ra, kua hoki te kupu a nga Poa, kua tata te whakatungia te Ture Hoia hei whakahaere i nga ritenga o taua Pa, ka haere matau i konei ka .tae atu kite Pa o Pitoii#, ka tae matau ki tenei Pa e .ata noho ana te Iwi, kaore he pawerawera, kaore he wehi e noho ana te Iwi i runga ite rangimarie, ka mutu tonu te mea i whakaatutia kia matau kua tata te Whawhai, kai te maumau pu katoa nga Taane. I noho matau i konei e toru 4 nga po me.te purei ano, ahe nui nga moni i riro mai ia matau, te mea miharo ki au, ko te nui o te manaaki a taua Iwi ia matau, kore rawa tenei Iwi i mauanara kia matau, ahakoa e matau ana ratau no te Ingarihi matau, engari he aroha anake to ratau ki au, na tetahi o ratau tino taugata Rangatira au i arahi haere ki nga Karapu o nga Rangatira, mete whakamohio i au ki etahi o nga tino tangata o te Pa, no te ata o tetahi rangi ka tae mai ano te Wahine a taua Rangatira kite tono mai i taku Wahine, rae te mau mai ano i tetahi kete putiputi me nga heeki e rima tekau ma taku Wahine. Na, ka rongo tetahi Poa kua paangia taku Tamahine iti ete mate, tona mahi he kawe mai he Miraka hou hei inu ma taku Tamahine i nga ra katoa, na ka tuhera oku kanohi ki tenei mea nui,, (ko te pango ote Poa kaore e rite ki nga peita £ pania nei kia ratau,) e ai kite Whakatauki mo nga Poa, ara he huhua noa atu nga korero kino mo tenei Iwi pai, hei whakakino ito ratau Ingoa, kaore he hiahia o tenei Iwi kia Whawhai, engari na runga i nga whakaatu a nga kai whakahaere me whawhai ratau mo to ratau mana, mo to ratau Whenua, Ivainga, Wahine, Tamariki, no konei i.ngakau nui ai nga Poa kite hapai pu,'"hei Whawhai ki Ingarangi, ina timata te Whawhai, i au i konei ma ratau au e tiaki a tae noa ki toku Iwi. Ka mutu i konei. He mea tuhituhi na Taare Anara.^ HE KORERO MO ETAHI TU MATE NA NGA TAKUTA. Kua kitea i naianei ko nga Rango tetahi take i mate ai te tangata, notemea ko nga Rango hei mau haere i te mate o te Turoro ki nga mea ora, na mo nga mate Piwa e kiia nei ko te Taipo Pi\ya ina pa mai kite tangata no nga wai no te miraka ranei e inumia ana te take o taua mate, engari kua tino kitea i naianei ko tetahi mea e hoatu ana i tenei mate kite tangata ko nga Rango, no te wa i Whawhai ai a Merika me nga Paniora neke atu nga Hoia o Merika i mate i te Taipo Piwa i nga Hoia i mate i te mat&a nga Hoia 0 Paniora i era atu tu mate ranei, iei take i nui ai tenei mate na nga Rango, kai te mohiotia te ahua o nga Rango ka haere ki runga ki nga mea kino mui ai„ a, ka mau te mate ki runga ki nga waewae, a ka haere nga Ran<*o ki roto i nga Kitini, a ka -tau ki runga ki nga kai haere ai, na ka mau te Ngarara (Germs) o te mate Taipo Piwa, ki nga kai e mahia ana ma nga Hoia. I te paanga tuatahi mai o tenei mate Piwa 1 waenganui i nga Hoia e noho ana i runga i n»a Hiwi i nga Whenua maroke pai ora, ka kimihia e nga Takuta te take i pa 'mai ai te mate Piwa ki aua Hoia, tino kitea ana na nga Rango i kawe mai taua mate. Ko te Whenua o Inia i tino kitea ko nga Rango kai te kawe haere i te mate Korera me etahi tu mate o taua Whenua, ko tetahi tu Ngarara kino kai te kawe haere i nga mate, he Waeroa, engari kite ki a etahi Takuta ko to mate e kawea ana e tenei Ngarara ko te Piwa Mararia me tetahi tu ahua ano o te Pi-

wa, ehara i te tnea no ona waewae, engan no roto tonu i a ia no runga ranei i tona Dm ara, no runga ranei i tona wero i pa ai te mate kite tangata, notemea kite werohia e te Waeroate Turoro na ka ngongo i te.toto o te Turoro ki roto i a ia, ka noho te mate ki roto i taua Waeroa, na kite haere ia ki tetahi tangata ora ka werohia e tona wero ka uru tana mate ki roto i taua tangata ora, ara, ka pa ki ona toto ka mate i taua mate. He maha ano nga tu Ngarara e kawe haere ana i te mate, ara, te Kutu Pakeha, e kiia nei he Paka (Bug) he Puruhi tetahi, .otira nga tu Ngarara penei, na kaati iho i konei te wbakamaramatanga mo tenei take. HE KORERO MO TE KINGI .0 AWHIKANATANA. Kua puta mai nga whakaatu o Ruhia mo te ahua o te Amia o Awhikanatana, kua ahua porangitia kua nui nga raruraru e tipu ake ana i tona Ivingitanga; ko tenei Whenaa ko Awhikanatana kaitepitowhakararoolnia, e tata ana ki Ahia Iti. Ko te Rangatira o tenei Whenua o Awhikanatana he Amia, e rite ana tenei Ingoa kite Ingoa Kingi; Ko tone) rnnr.a kei raro i to hiirar&wgi, kai to u; u urtiu to iagarihi he moni ki a Apaoaramana, ara te Amia o taua Whenua. Kaati kua puta mai nga rongo kino mo taua tangata kua puta tona hiahia kia huri atu ia kite taha o Ruhia, engari me homai e te Ha o Ruhia he utu nui ki a ia, tera hoki e puta mai he raruraru i waenganai i nga mana nui o Ingarangi me Ruhia ; i runga i nga mahi a taua tangata, i oti tona whakaaro kia haere atu ia i Kapuia i tona Pa nui ki tetabi atu Pa e tata ana ki nga takiwa o Ruhia, kia pai ai ia kite korero whakariterite ki nga Apiha o Ruhia, otira mau ana ia, kaore i puta tona hiahia, no konei i puta ai te tino riri nui o Apaturamana, ka timata tona mahi kino he maha nga tangata i whiua ki roto i te herehere, te take i rongona ratau e korero ana i te hiahia oto ratau Rangatira kite rere atu, amo ratau i korero pena i whakahaoa kia tapahia o ratau arero, otira kaore i ngata tona riri i konei. Ko nga korero whakaatu mai o Ruhia nui atu nga tangata kua whakamatea, kua tae mai ano te rongo koa whakamatea tetahi tangata nui o tona ilangatiratanga, i hotikitia ona waewae ki nga rakau e rua he mea whakapiko, no te maiinga ona waewae te here tukua ana aua rakau, haea ana te tinana o taua tangata mate tonu atu. E rua ano nga tino Apiha nui i hotikitia kia raua ano, a ka tahuna kite ahi. Ko tetahi tangata no Pabia, i kohuatia hei whangai i nga kuri a te Amia, he maha hoki nga tangata e whakamatea ana i tena ra i tena ra; Kua pa te wehi ki taua Iwi, he maha kua rere atu ki nga Maunga e patata ana kite takiwa o Ruhia ;he maha nga Hoia o Ruhia kua tae mai hei tiaki i to ratau rohe, kia kore ai taua Iwi e haere ki nga takiwa o Ruhia; kai te mamae nga ngakau o nga Iwi mete pouri hoki mo nga mahi a Apaturamana ki tona Iwi. Otira kai te kiia kua porangitia a ia. HE KORERO MO PIRIPAINA. [I tangohia mai ite Hakipei Herora.] Kua tae mai he pukapuka ki tetahi Rangatira o Poneke, na tona Taina e noho mai nei i Manira, mete whakaatu hoki ite ahua 0 nga Moutere o Piripaina, i mea. ia i tetahi waahi o tona pukapuka, kua hoki mai au i Marakuina ki konei, he maha nga waiputanga a te hoa riri i au e haere* mai ana, kc waenganui tenei o te takiwa Ua o konei, he Ua tonu te mahi i te ra i te ra, ko nga Mania katoa kua ngaro kai raro i te wai, no konei no te nui o te Ua kaore be Whawhai, otira nui atu nga Hoia o Merika e takoto mate ana 1 te mate Pi wai nga mate Uruta, kai te Atua anake e mohio ana te wa hei hinganga mo nga Piripino i nga Hoia o Merika, kua nui rawa hoki to matau hoha ki tenei Pakanga, me to matau hiahia aho kia whakamutua, uotemea kai te takoto mate nga mahi katoa, kua neke atu i naianei ite 3,000 nga Hoia o Merika kai konei e nehu ana, kanui hoki nga Apiha rae nga Hoia o Merika kai te hoa riri e herehere ana.

1898. 1899. Marina No 1. 7*d k 8d Kaore tahi. 2. 6£dk 7*d lOi ki 121 3. 5d k 6|-d 8i ki lOd iPurere No 1. n k 7fd 11 ki 13£d 2. 6d k 7d 8d ki lOd !!! 3. 4d k 6d 6d ki 7*d X Pfrere No 1. 6£ k 7±d 9d ki 10£d 2. 6a k 6id 7d ki 8fd 8. 4d k 6|d 5£ ki 6£d Bragikana 4d k 6£d 5£ ki 7*4