Untitled

Puke ki Hikurangi, Issue 5, 29 April 1899, Page 4

He maha nga Whenua o te Karauna kua whakatuheratia kite hoko, kite riihi ranei, ko te nuinga o aua Whenua kai te Tai-Hau-auru, me Waikato. Nga rongokorero o Hawera. He mea tango mai no roto i te "Ta" (Star) Nupepa Pakeha. I puta he kupu whakane na nga Kai-wha-kawa o te takiwa ki Hawera, mo runga i te kaha o nga Maori o reira kite kai "Waipiro, I mea boki ia, kite kore u mutu te tuku nui ite Waipiro a nga tangata o nga Hotera o reira ki nga Maori, ka tukna be Pitibana ki te Ka >vanatanga kia whakamutua rawatia te tnku Waipiro, ki nga Maori o reira i te Mea, kai te whakapau nga Maori i a ratau moni, riihi kite Waipiro, kaore nei e puta mai he painga kia ratau i taua kai i te Waipiro. TKaati etautoko ana te "Puke," i te whakaaro o te Ivai-whakawa nei. mo runga i ana kupu tohutohu.l Rongo Korero. Ko te Komibana, whakahnere i nga Rahui Wlienua ote Urewera, kua hoki mai. He maha nga ra e whakahaere ana i nga mahi ote Komibana, e uiui ana hoki ki nga tangata o Tuhoe e tika ana kia uru ki taua liahui. He Rahui nui tenei, ara 656,000. Eka. He Tangata Puihi. Kua tae mai nga panui mo tctahi tangita mohoao, no te takiwa o Karahia, e tata ana hoki lei te Pa nui oPiaraka, o Ruhia, te mahi a te tangata nei. he haramai ki nga kainga. o nga tangata whanako kai ai mana i nga po he nui ano nga kitenga o te Iwi ra i te tangata Puihi nei, engari he wehi no ratau i a ia. kaati nawai ra i manawanui te Iwi ra mo to ngaronga o a ratau kai i te tahae nei, katahi ratau ka whakarite me haere katoa ratau ki te hopu i te tangata ra, katahi ka haere to ratau taua kite whai i te tangata ra, na ka mau ia l'atau ka kawea. kite taone, ka heungia nga pahau, ka katikatingia nga niakawe. no te otinga o te mahi a te Paapa, ka mohio te Iwi ra no ratau ano taua tangata, ko Hoani Hamana te Ingoa, he Karaka no taua Pa. engari i tahaetia e ia nga moni 5,000 pauna, aoma ana, na runga i tona wehi kei mau ia i nga Pirihimana, nobo tonu atu i roto i te ngahere, ko nga tau i noho ai ia i roto i te ngahere, 12 tau. He Mihi Mo Tetahi Minita. He rongo-korero tenei no te mate Uruta i pa ki Waiti Raitinga (White Riding,) wahi o ingarangi, e penei ana taua korero, i pangia tetahi Hapu e te mate kino nei, ara e te mate Uruta, kaati no te mohiotanga o nga tangata kite ahua o taua mate, Kore rawa he tangata i haere kite tiaki i taua Hapu, he matakuno nga tangata i taua matekeipa mai" ki o ratau, heoi ka rongo te Minita o taua Pariha i te mate o taua Hapu, ka haere koia hei tiaki, tona taenga kite Whare o nga Turoro, ka kite ia, e rima nga Tamariki me ..to ratau Hakoro e takotoana, ka tahuri hoki ia kite mahi ia ratau, no tetahi rangi, ka mate tetahi o nga Tamariki, heoi kahore he tan°ata hei mahi Kawhena, kaati tabuii tonu °ko te Minita ra hei mahi i to Kawhena, no te ahiahi o taua ra ano, ka mate te Hakoro o nga Tamariki ra, heoi ka mahia e te Minita ra he Kawhena mona i taua po ano, no te ata, ka karia he rua i te Pari Karauna, ka mahia hoki e ia he Koneke hei mau i nga Kawhena kite wahi hei tanumanga, na ka toia e ia nga Kawhena," ka nehua hoki nga tinana, na i temutunga o te nehunga, kaho-

ki :ino ia kite tiaki i nga Tamariki tokowha, a i ora enei i te mate nei. Heoi kanai te mihi o nga uangata kite Mmifca nei, mo tona ngakaa nui kite tiaki, mete whangai i nga Tnroro nei. No te Turei te 18 o nga ni, o tenci marama i mate ai ate Whaitiri Pontuku, kite Hauke waahi o Heretaunga, ko te pouaru tenei ate llapuku, ho mokopuna lioki te Wahine nei, na te Huki.

Kua tono mai te lunvanatanga o "\\ ikitoi'ia waahi o Ahitereiria. I etahi o nga menia ote whare o reira, ki a haere mai ki tenei Xoroni hei matakit;:ki ki nga mahi ate Kawanatanga o konei, he uiui ki nga tikanga whakauohonoho tangata kite whenua, hei titiro hold kite whakahacre mo te Penihana mo nga Kaumatua. te ra e maha nga ra o ana tangata ki tenei Koroni, ka ata tirohia e ratan nga mahi katoa a te Kawanatanga o tenei Koroni, ka Uipoata ai ki to ratau Kawanatanga.

Morjhu o Te Iwi Maori. I kii to tatau Ivawana i roto i tetahi o alia whaikorero, ka nui tona pouri mo te kupu nei, nga morehu o te Iwi Maori, ta te mea i ana haeretanga katoatanga ki nga kamga Maori, heoi ce mea nui i naiauei he kimi ara e ora ai nga morehu o te Iwi Maori. Te Pirimia me nga Maori Whenna kore. Ki ta te Pirimia korero ki Kaiapoi. e 2,000 nga tangata Maori o te Waipounanm i whakawhiwliia kite Whenua, ko to _ rahi ote Whenua i riro i nga Maori o ri:na tekau niano eka» ki ta te Pirimia korero, an:) lioki kai te 1, -100 :u;o nga tangata, Maori o te Waipounamu kai te noho kvre Whemia, i naianei, engari kua pai te tikanga ate Kaw.inatanga mo ratau, ki a whakawhiwhia kite Whenua, a, te ra e neke ake i te 80,000' oka, c hoatutia ete Kiwam'tanga ki a ratau, eng iri he tika ki a aroha te Kawanatanga ki nga Maori ote Waipounamu, no t: 1 mea ko to ratau Moutere katoa i riro i te hoko, mo te 20,000. ki nga Pakeha o m;ia.

He tono na lvouiana P:ripi (Mr Coleman Phillies) He kupu whakaatu tenei i to tono a koinu:);i Piripi, ki to "Puke," ki :l panuilia ki ng i Kaumatu-.i Mangatira o rue. > o t;.' it) if Potae o Wairarapa nei. me to Iwi nui hoxi ki a whakawateatia tetahi Po. hei I\> kauwhautanga mana ki Papawai, i nga, ra e tu mai nei, ki a whakapuakjna e ia ana. whakaaro mo nga Tuve epa aiia kite Iwi Maori. Kaati ko tenei tangata a (Koniana Piripi.) tetahi o nga tangata e tono pooti ana ki nga Pakeha o Wairarapa nei, a, ki a tn hoki koia he inema mo tenei takiwa, kite \\ hare Paremata, ko te ahaa o taana whakahaere kai te haere ia i runga i te tika i topeneti (Independant.) inatu ia kite Paremata, he tangata kaha hoki kite hapai i nga ritenga Kahili Whenua Maori, i oti ano i a ia tetahi Tare iiahui i nga AVhenna Maori i lima, ara (fhe Native Public Trust Bill) he tiaki inga Whenua onga Maori koia ano hoki tetahi o kga ianguta tautoko, ite Kara nnhi a ringa ki a tu ki Papawai, hei ako i nga Taniariki Maori, i na puta mai ratau i nga Kara whakaako matauranga.

Waata Hipongo. Kua panuitia e nga panui Pakeha, te ra a te Waata Hipango e tono pooti, ki a pootitia ko ia he meina mo te Tai-Hauauru. No te 12 o nga ra o tenei Mamma. I tu he ra whakaharinga o te hahi puta noa i nga waahi katoa o te Ao, mo te horinga o nga tau kotahi rau o te ropu tono Mihinare a tana ropu, no te tekau ma rua o nga ra o Aperira o te 1799, a, na tenei ropu hold i tone mai nga Mihmare hei kauwhau i te Rongo Pai ki nga Maori. E korerotia ana e nga panui Pakeha. Te kauwhau a Ata Wiremu, Minita ki Karaihitiati, ite hui i reira mo taua ra, a, nui rawa te pai o fcona kauwhau, kaati e pe-

nci :in:i telahi o una kupu, 1 ui*k tiiai etahi Maori ki le whakapono, no te hauhau, a, he nui rawa to kaha o te Maori kite hapai i tona wbakapono, kaati te ra kr.a kite i te kaha o te titngafca r.ci ki ie wbakapono, ka pokanoa to I'akeha tsoi kite tawai kite Maovi ra mo ta. ar,a Svhakapo.no, ka mea hoki ki a la lie aha te p.u o to wi:ak;;pono te ra. pea koe e pi ki kite rangi, kafcain ka whakahokia e te Maori r.i ka mea. r. hoa Pakeha me mutu r.iwa to tawai luai ki toku haahi i te mea, iiieheniea kaore te haa'n; e tawaitia noi e kr.e kua pan tonit xoo hei tiua maku, a, mate ana te Pakeha, ra.

Ilni iv:A kai Tauvhare. K:ii te tu teLahi hui uui ki Tanwhare takiwa o te lwi o Ngati Pa').;. a e tata ana ki to kotahi mano tangala, kai t 1 hui nei, hei whak-itakoto hi:i whakaalu hoki i nga kujm a. te Hawaii;'., i;;e te Pirhnia ki lc aroaro o te lwi, mo nga take hoki o te hui a Le Kiingi Mahuta ki Akarana. He whakatakoto tikanga hoki mo te im: kim karangatia nei, kia tu ki Waiiii i nga va o Mu, kua powhirit.a te Kawaria mete Piriinia kia tae atu ki taua hui.

Ilii I ka. Ku;i paimitia o liga Nu i op i to kaha. o tetahi Maori o to Waipounama ki to iiii Ika, o rua nga i':i o liii ana to Maori, ka mau i a ia e nga Manga, o NO i:l,m Ilapuku, i ki alio Lc 2supopa noi, kua \vha;;amarokotia nga Ika o t-.' Maori noi, hoi kar uia ua mo to liotoko. £2,000 mo to Ilaahi. Kua pata to kupu a Lo Atirikuna Ilamuera Wuvuiu o to Auto IloivtaiiugJ, ka h.miai o ia o £2,001) pauna ma to liaalii o nga Maori, ong.iri mo k.jhikjli; luki o to Ilaani kia £l, 000 pauna hoi tapiri in > to £2,000, ko to rite;iL, r a o toiu'i moiii, hoi i -'-i------liita o to ilaahi Maori.

Kaipuko Pakaru. K'.ia puta to whakaatu 1110 to pu«;anitan<*a_ 0 to kaipuko Mamparo, i rore nui tonoi kaipuko i lli\vap»ru, e aim ana ki liirini Nil Panto \Yoora,i.pakaru ki to Tai-llauauru o Niu Ivini (Now (riiiiioa,) otira i u katoa lijja tangata ki uta, ongari i horohorotia nga tangata o ugi o tana Whomui, a ka horoliero o t,> Iwi ra ki toiahi o rata a pa i uca, ka whakaturia o to Iwi ra ho hakari nui mo to ratau Iwi, ka tu taua hui ho whakiuiamao i a rat.iu horoiioro, ko otahi 1 tailrina oratia, ka otahi i hikarohia ng.i kanohi, kolaiii rawa to in j roll a o taua Iwi i ora k;> iiouii Karini, i oraai i oaia ia 1 oua kai tiaki, no i;otahi rauiji ka tao ma: totahi Kaipuko ki rcira ek.; aai an i i i k: ruuga.

Rongo I-.or.'iM. No ng i ra o waengnui o te mamma nei, i tu te 'mi a nji o Akarana kite whare Tiata. I t.ie te Kawana, me nga tangata rangasira katoa o A kawana ki taua hui, ko tc take o tc hui nei. kia rj.igo ai nga tangata ki te kupu, i koreroaa e la Hori Kerei, kite Pjno-K u-awhi, ara te mihini korero a te Pakeha. Xo te cau 1891, i tono nga tangata o Akarana kia Ta Mori Kerei, kia korero ia ki roto ki taua mihini, he kupu tohutohu ki nga tangata mo Akarana, a i whakanianaia taua tono e Ta Iljri Kerei, a kai nga Pakeha o Akarana, taua mihini me nga korero a Ta Hori Kerei e tiaki ana, a na runga i te hiahia nui o nga Pakeha o reira, kia rongo ratau ki ana kupu, i karangatia ai taua hui kite whre Tiata. Ko tetahi ano o nga take o taua hui, he kohikohi moni mo tc lvohatu whakamaharatanga kia Ta Hori Kerei. He nui ano nga ngahau o te hui nei, ara, nga waiata, me nga whakatangitangi. Kaati no -\vaenganui o nga ngahau, i korero ai te mihini korero i nga korero tohutohu a Ta Hori Kerei, a e penei ana aua kupu. E te Iwi o Akarana, ko koutou nga Karere, he whakaatu, (nga kai-whakahaere hoki he arahi, he tohutohu,) e tenei whakatupuranga hou, nia koutou hoki e whakau i tenei Iwi ngaro o naianei, i te mca ka titiro whakamuri kiakouuounga whakatupuranga hou, me nga miriona o te tangata, ko te mahi he whakahaere ma koutou. he nui rawa, engari

ma hi,', i i to Jiifjikan mahaki, rue • maia bnki, k;in:i o poiia.na, haere tonu i roiiga ito kalu. Amo m-iu h.;ki ko te tika, 1110 to pono o totalii talia., o tetabi taha o koai-ou, ako te ar..>ha lioki ki nga tangata katc.ii he »Y Ik-hi :;:\i;.ai<i ia koutou, ko to malii ki to ka;!iooou ho v\.,:.\a\vhirinakitan»a at, a ;11;» k.nio::.i. a !;o :vi.\i ti Atua manaaki ai i.i kiuiioa, a K,:U'..) i he manaakima mra v/h.ikatiip!i:-aii-;a e hae:o a!-:-: ::oi. Na i.t-roi.

Xaraponia.. Kaa tat- m.ii ii.jt.l rongokoivo mo toiahi Ilakari maiena i Akua. 110 Karaponia, van: 0 Morika, e penei ana nga korcro, no nga ra v/bakamutuiiga o Mac bo kua bori a.ke nei. i ba.ere nga povbiri a totalii tangata, ko ilenaro Parakj to Ingoa kia baere mai ona boa ki ton;', marenatanga kit eta hi Yv abme. na i tae katoa nga tangata ki tc* waabi i v. bakaritea ai 1110 te Ilakari, me nga wbanauiiga lioki o te V. abine, i to ra i wbakaritea mo to marena, beoi kotahi ar.ako te tangata kaboro 1 tae. ki tar.a liakari, ko te Taane bei manna kilo \\abine ia na l.a wbanga to Iwi. mo aTaane, Ua nica elabi l:e take nui i kore ai o taj mai tana tangata, a no te abiabitanga o to ra, ka bokiboki nga tangata l-.i o raiau kainga, a ka talmr; to U abine ra me ona tangaane. ki Le aim baero ki tona taane. a. na totabi i wbakaatu kia ratau. kua kore to taane ra e pirangi kia ma;v:ia kite Wabino ne;, ko ce baere atu tenei a, te Yvabiiie, me ona tuangaano, kite kimi baere i te taane, no to ratau kitenga i a i;;, ka tahuri ratau katoa kite wbiu i a ia. ano muri 1110 ka. puputia ona ringaringa, me ona waewae, katabi ratau ka kcri i tetabi rua, no to olinga oto rua, ka Vnaongia o ratau te taane i;i role, a nebua oralia aua e ratau, kaati no lo ngaro roatanga o t:uia tangata., ka taluiri ona, -wbaiiaunga kite kiiui i a ia, nolo ton: o nga ra i muri mai ka kiiea o ratau te rua. Ilooi ko to \\ abine me ona kua nam ki te he rein re. Y\'aitai:gi.

Kua p:i he raruraru ki waengauui o ng.i Maori, me nga Pakeha o to l:ik:\v;i o Waitangi, ko tv putako o te vaniraru, 1110 to raihana kari Kapia. lie tono na te kauto Kaunihera, o to takiwa o Po-Whairangi, kia utua o nga Maori o :'at!iu raihana Uari Kapia. Kaati kua whai-kupu nga Maori, kue kai kohikohi moiii 1110 te Kaunihera, kaoiv ratau o pai kia utu ratau, engari kia kite rano ratau la lloone Lieke M. 11. 11, a ma ana hoki te knpu kia ratau, kia utu, kia kore rauei, kaati kai te ki nga Maori, ko te knpu a liooae Ifeke kia ratau e penoi ana, kia kaua ratau a utu, kia kicea nuio te Avhaimanatanga ote tautohe ate Kaunihera, kia utu nga Maori, kaati kua tuhia e lioone Hoke he pukapuka kite kai kohikohi moni ote Kaunihera, (Hanger,) mo runga i aua knpu Johutohu ki nga Maori. Heoi kua moa te Kaunihera kia uhakawatia kite Tun?. Te ahna o te Apitihana.

E torn nga mangai o te taha o te Apitihana kite Kawanatanga, kua whakapuakina o ratau tikanga whakahaere, hei painga ki ta ratau whakaaro iho mo te Koroni, kaati ko te niiharo nui o taku ngakau, me to te Iwi Pakeha hoki, e penoi ana, ko enei tangata tokotoru, ara a Taati Mema o Poneke, ko te Hatihana, ko te llorehana Mema o Kikataone, he mangai anake, e whaimana ana kite kauhou i te tauira o te tikanga whakahaere o te taha Apitihana, kaati ka haere au i te mamma, ko te hea te mea tika o ratau, ina hoki he rereke te kauhou o tetahi, he rei-eke hoki te kauhou o tetahi, kaati ko tenei, kua kore te Iwi Pakeha e mohio kowai o enoi mangai te mangai e korero tika ana, i te ritenga whakahaere mo te Apitihana. Otjra kua ki etahi o nga Nupepa a te Pakeha, ko nga tangata tokotoru nei, nga mangai iti ara nga Apihri i raro iho i te Kapene, a kuanti kai to ratau Kapene te ara tuawha mo te Apitihana, a kai reira hoki pea te ara tika mo te Apitihana. Ina hoki kua puta te whakaatu o Kapene Kata te Riira o te Apitihana, ka kauhau ia ki nga tangata o Heretaunga, ite rua o nga ra o Mei. Heoi kai tana ra tatau mohio ai, kite tino ahua ote Apitihana, ka wHakakotahitia ranei e ia nga wha-

kaaro o riga Meraa [.okotoru nei ote Apitihana, hei tikanga whakahaere ma ratau, ka haere ranei i runga i tetabi ara hou. Heoi kai te whanga atu nga tangata Maori, Pakeha, Kawanatanga. mete Apitihana. kia rongo ki ona whakaaro. mo te Ipitihana. Te "Whawhai ki Hamoa.

Kua xvhakaturia e nga niana kai tiaki o nga Moutere o Hamoa, tetahi Komihana, Hei vhakawa i te raruraru o Hamoa, kua tae atu hoki te kupu o Ingarangi, k: ana kaiwhakahaere o reira. kia niiitii to Whawhai, ongari me noho tonu nga Manuao ki roira. hr\ tiaki i nga Pakoha. i te taone, ongari kaua vatau e Whawhai ki nga Maori, kia mntu rawa te whakawa a te Komihana, a ma tana Komihana e whakaputa lie tikanga hei paingi mo nga tangata. o aua Moutere. Heoi no nga ra ote Wiki kua hori aka nei, i rere mai nga tangata o te Komihana i Merikajaa ' rano nga Wiki ka tae mai ki Hamoa. Kua rere a Tutaanekai ki Hamoa, he kawe atu l pr.kapuka mai ote Kawanatangi o I-nu-arangiJ<i te kai-whakaha'uv o ingarangi ki Hamoa. P ; :etumokai. 24 4.5)1).

I haero nuii totnlii tangata no Poneke ki konoi ki to haoreore, no tainahi i lwre ki to pupnlri Tia, ki nuiga i nga iliwi o konoi. Xa i a in. i haero ai i r<"> ngahero, ka rongo ia ki tet:ihi Tia o tangi ana, 11:1 ka owhiti haere to tangata nei, me to whakarongo hoki ki to Tia, na kua tata haere mai to tangi oto Tia,, katahi to tangita ra ka whakahangai i t-»:i:i p.' ki to waahi o ohe ana nga rakan. kaati ka ngooki haere to tangata ra, na ka kitoaoia to tinaiKi. oto Tia o whero mai ana i roto i to ran rakan. Ileo; kua maro tona pii, ako to pakutang i hoki, i tona kiiouga kua tu to Tia. kua hingi ai.u hoki, ka haere atu to langata ho nialakitaki i tana Tia, mo to wawata ano tona ngakau, mo to matonga oto Tia i a ia, me to kauto haere ano, o m.-a pea nga poka o to haona o taku Tia, i to taenia uto tangata ki tana Tia. Heoi ka kitoa o ia ho kuao kail ko to iik'.i i mute i a ia, o tangi haere ana to kuao kau, mo to kirni i tona k;Uua, kaati kua whakamn. to tangata noi ki to holci ki Poneke, he mahai rongo ki tana kupu penei: Kaoro o kore to mate ho Tia i a ia. Mahitaoi:e. 211.0:).

I tarowa a \\ -.p-!ta "Wiivmu i a i:i am> 1 tonei ra. ko to lako i t:'Jiin'i ;ii ia ki Solium am) i a ia, In." nui no ana nama, a lie koro hu:iralii niarama hoi whakaoatanira i ana nama. kaati ko tonoi tancjata ho lii-a i mun. enjjari n.i i tana hiahia nui ki to kai waiph'o. kin;) fliin tona ko to tuatahi hoki tonoi i tu hoi Moa mo Mahitaono, kanni to pouri o nga me tana W'ahino. mo ana tamavikh ko to pukapuka tonoi i tuhia o to taiiirata 1 mua <itu o tona Kaore an i tu i to tauniaha o pohi noi ia an, mo ata koro/.'O atu ki taku Wahino, m > aku tamariki. Ma to Atua au e tohu, ko wj.i tanpita, mo kororo ko n< r a kup'.i aroha anako maku. it. C W. E to Atua awhimitia mai aliau, muninyia hoki ahau. WoohiPota. Waoa mai; 2(5 1 !):).

] kueatetahi Patara i lont-i rangi i nmga One, lie niea aki mai no te Aioana, i roto i te Patara noi, he pukapuka, he mea tuhituhi a nmga kits pene vakan, ku nga'korero e penei ana" no nmga i te Maivi, tata ana matau ki Aketina (waahi o Merika.) kai te totohu haere niatau, kua ngavo katoa ng.i Poti, e vhitu pntu te wai i vote i te Kaipuke, kaha rawa te aki mai o te tupuhi, ko te maahe o mua kua riro i te hau, maa te Atua niar.au e awhina. lianaKerihiti. Mete tuatahi. he oika nga korero ote pukapuka. kotahi anake te Kaipuke o to nioana a Khva e penei ana te Ingoa, i rere atu te Ma-rt-i i Aifci-t-nv (Adelaide,) taone o Ahitereiria Li Ranaua, i to tahi o nga ra o Maelie. Aterera (Adelaide,) 20/1/90.

I Porangi tetahi i konei i tenei ra, a tahuri anaki tepatu tangata, kamau to Pora-

ngi ki tetahi hama, ka tahuri ona Whanaunga kite hopu i aia .kore rawa i mau, ka tata atu he tangata ki a ia, ka patua kite hama, he mea pupuhi na tetahi ona Whanaunga kite waewae i mau ai, ko tetahi i mate i te Porangi nei, e kore e ora, ko Haehi tc Ingoa, ko te Tieipi o konoi. He Waea mai i tawhiti. " Hirini (Sydney,) 25/4/99.

Kna tac niai nga rongo korero ki konei no Nn Karaponia, mo te kitenga i tetahi waahi Koura i reira, kotahi tana Kohatu i inabia, e warn ran nga Aunihi Koura. K kia ana na totahi herehere i kite tuatahi, ko tenei herehere, he men ata tnku e te Kawanatanga, kaore i roa i inuri ilio i te tukunga a te Kawanatanga i a ia, k-i llangatira, kaore nga tangata e niohio no hea ra ana nioni. ka whakapa.u i ona nioni ki nga niahi Ngahau, pena tana mahi, a i tctahi ona haerenga. ngaro tonu atu te tangata ra, heoi no mnri ka rongo nira tangata, ko te main ate herehere nei. he haere kite Kaki o tana Whenua, ara ki Onepia, ko Tend waahi no Nu Karaponia. he mea Avhakatapu e nga MangnuKingu o reira. kia koreT.e Pakeba e tukna ki reira, kaati ko tenei Iwi. he Iwi kino, mohoao iioki. na rat-in i patn v t-iripi-ta ra, niina i poka noa. kite h:te:v l.i to ratau Whenua.. Ak::rana.

K;i.i to npiro totahi Tamaiti \Y:iiii:'.<> o konoi. ka torn nga mm,'i o ngaro ami. otir.i koi to kimihia, kaaii i kitoa tetalii W'ahino lie pom mo iii t: 1 ahaa ki N<>;a Tioa, i !i >ko:;a o tana W'ahino totahi P.atara Paiiini. am ho ho Patam liananuiim (Laudanum) i to Komihi i) konoi. liooi kua, i.ao mai to Papa kai to kimi ;inj i taiia T.iina:ti. Waoa m:ii o niiiri.

Kua kitoa to tinana o Wini Ana.ru, to Tamahiiio a Anaru o tfokian-m. ko to Tamairi Wall ino tonci i n<r iro uei ito Taito, aok mi noi vigil taui;.it;i, na totahi Tauiaiii Imam' i kito i to wharua o aim atu a:ia ki Jsota Tina, a i haom to Tamaiti Taano noi ki to koivro ki Pirihimana, kua ahua kino haoro to tinana. kua pan hoki totahi vmahi o to tinan:i i njrji Kioro to kai, hooi kua ki noa atu to Kotiro noi, kahoro ho paim/a oto ora, no;a tan o to Wahino noi IS. Waoa mai no tawhiti, M o'op.'in.

lld tea te tinana o totahi Kaumatua ko Patara tc lngoa. i roto i totahi peeke rakau, ki to takiwa o Mauawhira, kua lnotumolu to tinana, ko te Wharo o te-Kaumatua neii tahuna. engari kaoroi pan to Wharo i to alii, kai to kio.iihia nga kai kohura. mai no Akarana.

1 matt; totahi tamaiti kohnngahunga o kjaoi i to waipiro, a kua noi i haoro to Tupuna ki to tiki kai in:) to parakuihi, ka kito to tamaiti i te patara waipiro, na ka tahuri kite inn, kaati ko nga tan oto tamaiti noi o wha. Ileoi hold rawa mai to Tupuna ki to tiki mai i to tamaiti ki to kai maana ka ki to iho o takoto ana. kua tata to mato, ka' tono atu to liakui ra Ida haore ho Takuta,_ engari tae rawa mai to Takuta, kua tureiti, kua hemo ko to tamaiti. Ponoke. 2-1/4 OD. Kai te tono etahi hunga o Poiieke ara to (Cremation Society,) kiawhakaturia hewharo tahu i nga tinana o nga tupapaku, a me whakatnutu rawa te nehu i nga tnpapaku ki to kopa o te Whenua, kaati ko ta ratau whakamarama mai tenei, ho maha nga pahiga Id te tahungia nga tinana ara, kaore te tinana o kite i te pirau, tuarua he tikanga whakakino Wb.enua, tuatoru ko nga mate piwa me era atu tu mate e rere haere ana ki etahi atu_ ka mate, ni3heuiea ka tahuna nga tinana kite ahi he painga hoki mo te wai, ina hold ko nga awa e tata ana ki nga taone, me nga wai e inumia ana e uga tangata o ngi puna, kai te kino i te wai heke iho no nga waahi nehunga tnpapaku, he ritenga pai kito ratau whakaaro iho, Ida whakaturia he whare penei ki nga taone nunui katoa oroto i Niu Tireni.

Ko te tikanga tahu i nga tinana o nga tupapaku kua nui haere te mahi nei ki efcahi Iwi, ka tahuna nga tinana ki nga whare mahi pera, a ko nga pungarehu ka kohikohia, a ka whaongia ki roto i tetahi kapu koura, hirnva ranei, he mea whakapaipai rawa, na ko tenei kapu me nga pungarehu ote tupapaku, ka kawea ki roto ite whare nohoanga tangata takoto ai. Otira ko nga Ture o Ingarangi mo tenei mahi e penei ana, mehemea ka wirangia e tetahi kia tahuna tona tinana ina mate ia ka whakaaetia, mehemea kua tae ona tau kite 15, engari mehemea kaore ano ona tau i rite kite 1~) nga tau ma nga Matna e whakaae atu, heoi ko nga kai whakaheo tenei tu nehu tupapaku, ko nga Minita o nga Haahi, i te mea e vhakahe ana i ta te Karaipiture, mete nehu tupapaku. Te Matcnga o Karehan'a Tuangan. Kua tae mai kite '*Puke" te pukapuka, he vhakaatu ite matenga o te Karehana Tuahe Kaumatua Rangatira no Ngaati Kahungunu ki Petane ahu atu kite Wairoa. he tangita matau ki nga whakapipi, me nga k-ircro o Xeh", i mate ate Karehana i te 20 ;> nga r.i o Apevira nei. ki Petane Haaki Peu h:;:>i he imi t - tangi o -igi ta-ngita o Wairar:i!)a ki ;i ia.