Ripoata O Te Taihauauru.

Puke ki Hikurangi, Issue 10, 5 July 1898, Page 3

Ripoata O Te Taihauauru.

Papawai Wairarapa. Hune 15th 1898. Te kupu whakamarama i nga take mete whakataunga a te Runanga o te Kotahitanga i raro i te mana o te "Tiriti 0 Waitangi," mete Tore nui o Nui Tireni rarangi 71 tau 1852. I runga i te whakaarohanga a tenei wehenga o te Kotahitanga, kia kaua ratau e tahuri kite tino whiriwhiri i te tinana katoa o te Pire whakatu Poari a te Pirimia o te Koroni o Nui Tireni, mo nga Whenua o te Iwi Maori. Na i runga i te tirohanga a tenei tana kua rua wild tuturu e tautohetia ana, ete Runanga nui o ts haih-iiagi o nji two hgi Hapu e rua ara, te whiriwhiri i te Pire katoa i tetahi wahi anake ranei o taua whakatu Poari. Na e mea ana te taha o taua Runang.i kia WiPere, MaHenare Tomoana, kia Tamahau. me Paratene Ngata, kia whiriwhiria te Pire katoa no te mea he Pire pai, ka orate Iwi Maori me o ratau Whenua, ka kaati hoki te hoko a te Karauna, me era atu tangata i waho o> te Karauna i taua Pire. Na runga i te whakaaturanga peneSangamaii a Henare Tomoana ko WiiPere i roto tonu i te Runangamui kacre i tino poto nga korero katoa o te whakaupoko o taua Pire whakatu Poari, ki runga bte Pfre emahia nei, e to tatawhui. Kite titiro a to mataufitaha, e arahina nei e Hamiora Mangakahia, mete Heuheu Tukino ko taua Pire e tino whakakcre ana i te manao te "Tiriti O Waitangi,, i runga i nga Whenua o to Iwi Maori, me nga mana tiaki mote Iwi Maori oroto o taua "Tiriti." Kaorete Kotahitanga i Inoikia Kuini.'Wi* kikitoria o> Ingarangi mete Koroni o Nui Tireni;. ki» geneitiai bfr tikanga here-moo ratam toeng* Wbemw, me nga tikanga e mau i roto i te Pire whakatu Poari a te Pirimia no te mea i mea kite Inoi a te Kotahitanga o nga Iwi kia te Kuini kia tino herea o ratau toenga Whenua hei wai u mo ratau me o ratau uri i muri ia ratau, a ma ratau ano e whakapai o ratau Whenua, ko nga waahi e kore e taea te whakapai, e pai ana au me reti atu i raro ano i nga msna, kua oti ke te homai e te "Tiriti O Waitangi" kia ratau. Ko te waahi tuaraa o taua Inoi, e kipenei ana kaora o Iwi Maori e hiahia a,na kia.riro atu o ratau niorehu Whenua i o matau ringaringfi na kaa whakahengia tenei kupu e te tekiona 18, mete tekiona 26ote Pire whakatu Poari apiti kite rironga o nga mana katoa i te ko'jiihana onga Whenua ote Karauna. Kote waahi tuatoaio taua Inoi i ki me paahi rawa he Ture hei tino kati hei tino arai, hoki i te hoko a te Pakeha, noiho mete Kara-

Una Ha kua whftkaheagia tenei kupu e aua kupu ario oto take toa 4 i runga ake nei. Nareira kola matau wkakaaro ttrtnnr tenei e kore matau e whiriwhirl i te nuinga onga rarangi o tenei Pire engari ka whakatau matau, ki nga take ote reta o te kupu mini me nga Inoi i tukua ra kia te Kuini ia Mei 1897 mete Ripoata ote whakaotinga onga take o te Hui i Waahi o te 28 o Maehe 1898, kua panuitiakite Pirimia. Kipa Te Whatanui Tiamana o te TaiHauauru. PAPAWAI HUNE 20 1898. Ko Nga Whakatikatinga 0 Te Pise, I Whibiwhibia E Te Hot Not 0 Te KoTABTTANGA. Notemea i tukua atu e etahi Tangata o te Iwi Maori ratau ko Wi Pere, he Mema nei ia no te Whare i raro, he Pitihana kia te Kuini, i te Tau o tona Tiamana Tiupiri,- he Inoi na ratau kia whakamutua te mahi hoko Whenua Maori, a notemea hoki he painga mo nga Iwi e rua kia whakaaetia tenai, tatemea e tau ana kia waiho te Whenua nei mo nga Tangata no ratau te whenua, WHAKATIKATIKA I TE PIRE.

Whakarapopototanga i nga tikanga o te Ture, hei Rahui, hei whakahaere hoki i nga Mana o te Kooti Whenua Maori, hei whakahaere hoki i nga Whenua Maori, mc te noho ora ote Iwi Maori, mete whakamahi ia ratau kinga mahi ahu Whenua, Mete whakakaha i nga tikanga mo nga Tamariki kura, A ka meinga tenei Ture, hei whakamahara mo te taenga kite rima tekau ma waru o nga tau o Kuini Wikitoria e Kawana ana mj tona Iwi Maori o Nui Tireni. 1. I runga i nga Tikanga ote Ture, me Roherohe a Takfwa te Koroni nei. 2. Me whakatu. he Poari Wheaua Miori, mo ia Takiwa, mo ia Takiwa, ko ng* Mem*, mo taua Poari, ko te Komihana onga Whanuu ote Kiwana, i runga i te Panuitanga ki roto ote Kahiti mete Kahiti 0 Niu Tireni. 3. Me utu nga Mema ote Poari ki nga utu Tau, me era atu utu hoki e whakaritea ana e te Kawana i ia wa, i roto i etahi Moni e whakaaetia ana e te Paremata. 4. Me tu ko te Kooiihani o ngi Wheaui o te Karauna hei Tiamana mo te Poari i runga i tona tuunga Komihana, engari me whai pooti whakatu anake ia; a kite ngirj afca ij. me whakatu e ia tetahi o nga Menu hai Teputi Tiamana. 5. Me whai paoti Whiriwhiri ta Tepafci Tiamana, pera me era atu Mema,-me te whai pooti whakatau hoki. 6; Ka whai Korama te Poari ina ka noho nga Mejaa e toru mo nga Hui Whakarite Tikanga. 7. Ka tau te mana o tenei- Tibevki runga ki nga Whenua Maori katoa i aha mai i te take Maori, hui atu ki nga Whenua Papatipu kaore ano i whak&taua Pg* Take, me nga Whenua hoki e mau ana i raro i etahi Riih', tuku Reti, ki nga hea ranei e toe ana i roto i etahi Whenua, hoko i etahi Whenua Riihi, kua whakahaerea i mua i te ra e paahi ai tenei Ture. 8/ A4e -wa etuai te Poari, ko te mahi tuatahlm&'te/P6ari, he whakatu fHai'Maorr, i runga i te- Tikanga Panui, ki roto ki ia Takiwa, ki ia Takiwa, o roto o nga rohe o te Poari, kia ahei ai te Poari te whakarite i nga Tikanga i raro nei. "1. Kite whakatu Komiti, mo taua Takiwa, me etahi Komiti, mo ia Whenua kotahi mo nga Whenua Huihui ranei o nga Hapu no ratau nga Whenua. 4t 2. Kite whakarite i nga Whenua me nga rohe e wehea ana e whakaritea nei e te raraagi Tekau Mawha o tenei Ture. "8 Kite whakarite i nga Whenua, wahi ranei o nga Whenua, e tukua i runga ano kia whakahaerea e te Poari i raro i tona mana, mete tango mai i nga Pukapuka whakaaetanga a te nuinga o nga Tangata no ratau i ia Whenua, o aua Whenua,

9. Up te whakaaetanga a te Tangata kotahi -mana atu ranei, o nga Tangata no ratau te Whenua mo etahi Whenua, mo tetahi warranter© te atu e te i tana Ripoata whakaatu i tefchua 6 te Whenoa me tona'take, : m% 1e hnaraht' hei-whakaftaereta-te'Kahitl o Niu Tirehi, mete tend kia whakasturia mai nga kupu whakahe me te*take o te%hakahe r i roto fnga ra e whakaritea e te Kawana i muri o te ra i puta ai te Panui. . 10. Kite puta ake he whakahe, fee' tuku atu e te Kawana kite Poari, kia uiuia' kia whakataua hold, i roto i etahi Hui o ngaJTangata o te Whenua, ka tuku atu ai- kite Kawana, kia Panuitia kite Kahifci, koi ana hei whakapumau i taua Whenua ki raro i te mana whakahaere o te Poari. 11. Ko nga Whenua e kapea ana ki waho o te mana o tenei Ture, ko nga Whenua i raro i nga Ture i raro nei. "Te Ture mo nga Takiwa Ngawha 1881. "Te Ture Rahui o Poutini me whakatu 1887. "Te Ture whakatu Rahui o te Taihauauru 1892. "Te Ture Taone Maori 1895. "Te Ture Rahui o Tuhoe 1896. Me nga Whenua i hokoa mai i te Karauna i te Pakeha ranei, haunga ia, mehemea e tukua ana e te Tangata whai take tona Whenua ki raro i te mana o tenei Ture. 12. Ka whai mana te Poari kite Riihi i nga Whenua Maori, mo te wa mo nga utu, i raro i nga tikanga o nga Huarahi whakahaere, i raro i tenei Ture i runga i nga Huarahi Mokete tanga ranei. 18. E kore e taea te hoko, he Whenua Maori, e murua ranei mo te nama mo te Mokete ranei, i roto i tetahi Takiwa, kua tau ki raro i te mana o tenei Ture, haunga ia te mahi whakaoti i te hoko mete Riihi, kua titnata ia te whakahaere i mua o te Paah'tanga o tenei Ture, a e kore hoki e pa ki ngi Whenua kua kapea ki waho o te mana o tenei Tnre. 14. E whaimanavana te Poarii i runga i te whakariterite tahi me nga Tangata Maori noratauinga Whenua, kite wehe i etahi Whenus hei wahi mahinga, hei vrahi nohoauga, hei Pa, i runga i nga tikanga me nga riten<*a e whakaarohia ana e ratau.e tika ana mete wehe hoki i etahi Wh*nua h»i Urupa, hei tuunga Kura, hei tuunga Whtre -Karakia, mo etahi tikanga ranei e pai ana m» te katoa i nga Whenua ranei e metia ana hei Paamu, kua mahia ransi hei Paamu i mua i te Mananga o tenei Ture. 15. J te tukunga Whenua Maori i runga i te Riihi me matua whakahaere te poari i te tikanga mo nga tono Riihi a nga Tangata Maori Whenua kore, me nga Maori ranei jio ratau te Whenua, e whakatuheratia ana ki te Riihi. 16. Ka ahei te Poari kite whakahaere tikanga mo te tuku Whenua Maori kia te Kuini mo te mahi maina i runga i nga tikanga o te Ture maina, 1891, ko nga moni e puta mai ana i nga Whenua, pera katoa. i runga i te mahi maina me uiu atu. evteskafr whakahaere o te Whenua mahi Kouia, kii te Poari hei painga mo nga Tangata Maori, no ratau te Whenua. 17. Ka ahei te Poari kite whakahaere moni, hei hanga, hei whakapai hoki i nga rori, me nga tiriti, mete mahi run. mete whakatuhera Whenua i runga i te ritehga whakanohonoho Tangata, mo era atu tikanga ranei e ahei ana kia whakahaerea i runga i nga tikanga o tenei Ture o nga huar&hi-wha-kahaere ranei. 18. Ka tau era atu mana ki runga kite Poari e whakataua ana ki runga ki a ratau e nga Huarahi-whakahaere, ko ana Huarahiwhakahaere me whakatakoto ki runga ki nga Teepu o nga Whare e rua i roto i nga ra te-kau-mawha o muri iho i te. Kahititanga, mehemea e noho huihui ana te Paremata i taua wa, a mehemea kaore i te noho huihui

kaati hei rofco i nga ra tekau mawha o muri tonu iho i te ra i huihui tuatahi ai te Pareremata i taua Tau, me tuku ano he tauira o huarahi-wha'cahaere ki nga Tangata o roto i te bakiwa o te Poari. 19. Ka pena ano te niana-whakahaere o te Poari ki runga ki nga Whenua Maori ka- , o£oai roto i tona taklwa, me nga mana 'whakahaere o te Koots Whenua Maori, mo i te mahi wehewehe, whakatu Kai-Ri-n'ihi, whakatau ite nui ote paanga o ia -Tangata oia Tangata, mete mahi whakatu jKai-tiaki mo nga Taugata no ratau te Whei:'nua e noho hapa ana ito te Ture ritenga, hui atu kite whakatau take mo nga Whenua ; li; Papatipu, mete whakauru i nga Tangata e j' tika ana ki nga take ki etahi Whenua i whaT»kataua i mua ki etahi Tangata kotahi, maha "'ake ranei, i runga i te tikanga Kai-tiaki mo u etahi Tangata, mo etahi Hapii ranei,no ratau ;te Whenua. 20. Ko nga moni e puta mai ana kite ■ Poari i runga i nga Whenua Maori, me wha- \ kahaere i runga i enei ritenga, ara:— "1. Hei utu ite mahi whakahaere. "2. Hei whakaea i nga Mokete, me nga riana e tika ana kia utua. "8. Hei utu i nga moni toenga ki nga Tangata Maori no ratau te Whenua i runga i te ritenga o te paanga o ia Tangata. 21. E kore e taea ete Tangata Maori nona te Whenua, te tuku i tona paanga ki , tetahi Whenua, i .muri i te mananga o tenei Ture, heoi kau te tuku e taea ko te tuku a Wira, ohaaki ranei kite Maori. 22. Ka mana te Poari kite uiui kite whakatau i nga Wira i m ahia i mua atu o te Paahitanga o tenei Ture, i roto i te takiwa e whakarite ai te Kawana. 23. Ka ahei te Poari kite nama i etahi moni i te Kawanatanga, kaua e neke ake i te £5, 000, i roto i te tau, mo te mahi hanga rori, mahi ruri mete whakatuhera Whenua i run<*a i te ritenga whakanohonoho tangata. 24. I runga i te tono a nga tangata no ratau te Whenua e whai tikanga ana, ka ahei te Poari kite nama i etahi moni i te Kawanatanga, kaua e neke ake i te £o, 000; i roto i te Tau, hei whakaea i nga Mokete i etahi atu taunaha ranei i tau ki runga ki nga Whenua i te wa i whakaaetia ai kia whakahaere te Ture nei ki roto, me etahi moni hei whakapai mo nga Whenua, e meatia ana hei Paamu. 25. Ko nga moni he mea pera te nama i te Kawanatanga me whakahoki mai i runga i te moni hui kia rima nga pauna i roto i te rau, i runga i te ritenga utu i etahi moni, he mea ata whakarite tenuiirotoia tau ia tau mote wa, kaua e neke ake i te 42 nga Tau, a ko aua utu Tau me tango mai i roto i nga moni e puta mai ana ma nga Tangata Maori no ratau nei te Whenua i nama nei aua moni ma ratau. 26. Ko nga hoko ate Karauna kaore i whakaotia me nga whakahaerenga a nga Tangata noa iho i timataria i runga i to te Ture ritenga, a e taea ana hoki te whakaoti i runga i to te Ture ritenga, mei kaua i pahitia tenei Ture, ka ahei te whakaoti atu ete Poari kite wehe atu i nga Hea kua hokoa kua Riihitia ranei, kite whaka-whiti ranei i runga i te utunga atu i nga moni, mete tono kia unuhia nga Panui, nga Tiwhikete ranei o aua hoko. 27. Ka ahei te Kawana iia wa kite hanga i nga whakaritenga e. meingatia ana e ia, e tika ana, kia taea ai te whakahaere nga tikanga o tenei... Ture, hei; tohutohu hoki i nga mahi me nga whakahaere a te Poari e mahi ana i raro i tenei Ture. 28. Ka whai mana te Kawana i roto i tona Kaunihera kite kape i tetahi Whenua Maori ki waho i nga tikanga o tenei Ture, kite mohio tuturu ia e tino matau ana te Tangata nona te Whenua, kite whakahaere i taua Whenua, mete mau ano te mana o te rarangi tekau-ma-toru ina puta he tono a nga Tangata ho ratau te Whenua, a he mea tautpko e te Poari.

29. Ko nga Whenua Maori, i roto i tetahi takiwa kua tau nei ki rato i te ruana o tenei Ture, e puritia ana e nga langata Pakeha, e nga Tangata Maori ranei, i runga i te Biihi-Beti, i raro i nga Ture e wha'i mana ana i mua o te mananga o tenei Ture, ka mau tonu i raro i te mana o aua Riihi, i te wa e mana ana, heoi kau nga tikanga o tenei Tore e pa atu ana ki aua Whenua, ko te rarangi tekau-nia-toru. 30. E kore e tonoa, ma nga Tangata Maori e utu nga Reiti me- nga Taake c pa ana ki nga Whenua Maori, e Riihitia ana i raro i te mana o tenei Ture. 31. I te wa e whakariterite ana te Poari i nga Whenua e whakaritea nei e te wahanga toru o te rarangi warn, mete rarangi tekau-ma-wha o tenei Ture, me uiui rawa te Poari, kia marama, mehemea e whai Whenua ana e ora ai ia Tangata, ia Wahine, Tamaiti ranei, e rite ana te nui kite Whenua e ora ai ia, me ona uri, hei Kainga-mahinga, kite mohio te Poari kei te iti, kei te kore ranei he panga o tetahi Tangata ki nga Whenua, ki nga waahi ranei o aua Whenua e wehea hei Kamga-mahinga. Me whakarite te Poari he Whenua i roto i te Whenua e pa ana taua Tangata, i 'unga ranei i te tikanga whakawhitiwhiti Whenua e marama ai kite whakaaro o te Poari me nga Tangata no ratau nga Whenua e whakaritea ana i runga i tenei tikanga. 32. E kore e tau he Reitijhe Taake ranei ki nga Whenna Maoii, e kore nei e taea te Riihi i runga i te kino i te tupuhi, i t3 wa e takoto noa ana. 33. Ka ahei te Poari kite tuku mana atu, ia wa, mote wa e pai ai te Poari, ki etahi Komiti Maori o etahi takiwa o roto i te takiwa o te Poari, mo etahi tikanga e whakaaro ai te Poari kia whakahaerea e te Komiti, ara. "1 Whakawa uiui, whakariterite ranei, i nga weheweheaga tika, i nga paanga ranei he whakatu Kai-Riiwhi, Kai-Tiaki, whakatau ran3i i nga Whenua papatipu. (i 2. He whakahaera rauei i etahi huarahi marama, hei tiaki, i te noho ora mete pai o nga Pa, Kainga noho, me nga Whare m?nga Wai me nga huarahi, rori ranei, o nga Kainga, o nga Tangata Maori, me nga Hapu o to ratau takiwa. "3. He whakarite tikanga, e taea ai te tiaki pai te oranga, kai nga moni ranei e kore ai e whakapaua kinotia. "-1. He whakarite tikanga ranei e kaha ai. e pumau ai nga Tamariki Kura, ki nga huarahi tika, i akonga ratau. 31. Ko nga whakatau, ko nga whakariteritenjra ranei a te Komiti mo etahi Whenua, mo etahi tikanga ranei, i tukua e te Poari kite Komiti me tuhituhi, me Ripoata atu kite Poari, ma te Poari, e whakatuturu, e whakatarewa ranei, e whakarereke ranei, ki tana i kite ai, i te tikanga tika. 35. E kore e tu he roia, he kai whakahaere ranei i te aroaro o te Poari, o te Kc miti ranei mo tetahi Tangata, i roto i etahi whakawa Whenua Maori, e hara nei : te Tangata e pa ana kite Whenua, ki nga take ranei e korerotia ana kite Whenua,i te Taane marena, i te kai tiaki ranei, engari ano mehemea e mate ana e ngaro ke ana ranei tetahi Tangata, hekuare ranei kite whakahaere i ona take kei te Poari, kei te Komiti ranei, mana e whakaao ka tika ai te tu o te kai whakahaere mo te wa anake i whakaaetia ai, ka mana ano kite whakakore atu- i taua whakaaetanga. 36. Ka tu tonu nga Tari Kooti Whenua Maori me ona Rehita me ona kai tuhituhi, mo ona kai whakamaori ano i whakaturia i raro i te mana o tenei Ture, me tu tonu ko te kai whakamaori o te Kooti, hei kai tuhi. tuhi mote Poari, mo te Komiti ranei, hei tiaki hoki i nga kaute moni me nga pukapuka o te Kooti i te wa e whakahaere ana i nga mahi o te Kooti Whenua Maori. 87. Kaua e pa te mana o te Ture Reiti

Whenua Maori mete Ture Taake ki n<j Whenua me ona mea o runga, i wehea h< Kainga mahinga, me nga wahi e korerotj nei i te rarangi te kau ma wna a, a puriti ana e nga Tangata Maori no ratau, 1 rung i te mahi Pamu. 38. E kore epa te Ture Pane Kuini I runga i nga Whenua, kua tau nei ki raro j te mana whakahaere o te Poari. 39. Ko te whakatuunga o nga Mema mo te Poari, ma te Kawana e whakaiu te Komihana, i to Komihana o nga Whenua, o te Karauna, me nga Tangata Maori tokowha, he mea ata whiriwhiri ratau e nga Tangata Maori, o ia takiwa, o ia takiwa, o roto i te takiwa ote Poari, me Panui i roto i ts Kahiti mete Kahiti o Niu Tireni, mate he, ma te whakainufcu ranei o tetahi o aua Mema i tona tuunga hei Mema mo te Poari, e mutn ai te tu o tetahi Mema o te Poari, i roto i te toru Tau. 40. Ko te whiriwhiringa i aua Mema Mao.i mete Poari, me wehe kia wha nga takiwa o roto ote takiwa o te Poari, kia kotahi fconu te Mema mo te takiwa no roto ake ano i taui takiwa me ona panga Whenua, kei r<sira ano, me ata whiriwhiri e nga Tangata katoa i Hui kite wahi i whakahuatia ai, otira kite kaha tonu te tautohe, me tiika atu ki ta Kawana nga lagoa o nga Tangata e tautohe tia ana, engari kaua ia e neke atu ite tokorua, ma te Kawana e whakatu ko tetahi o aua Tangata. 41. Me Panui ete Kawana i rofco ite Kahiti ta whakaurunga mai ki raro i te mana o tenei Ture me nga whakahaere a te Poari o te takiwa, tetahi Whenua e mau nei ki tetahi Tangata Maori, he mea hoko mai i te Karauna i te Pakeha ranei, i runga i te whakaae a te Tangata nona te Whenua pera, kia tukua ki raro i te mana o tenei Ture. 42. Ka ahei te Kawana kite wehe ki waho o nga mana o tenei whakahaere o te Poari i raiO i ts mana o tenei Ture i nga Whenua katoa i rofco i t3fcahi takiwa o te Poari, ka ahei hoki kit 3 Whakauru mai ano i tatahi Whenua, i katoa ranei o nga Whenua o taua takiwa, i runga inga tono a Pifcihana a nga Tangata no ratau te Whenua. 43. Ka ahei te Kawana kite whakauru mai ki raro o te mana o tenei Ture, tetahi Whenua i kapea ra ki waho o te mana rarangi tekau inatahi o tenei Ture i runga i nga tono Apitihana a nga Tangata nona te Whenua. 41. E ahei ana te Wahine whai take, i nauru kite Komiti mo ia Whenua. 45. Ka whaimana te Kawana, kite Panui i te tahi takiwa i te tahi Whenua ranei, bei Kahui mo nga Manu Maori, i nga Roto Tuna ranei, o nga Whenua Maori, hei painga mo nga Tangata Maori, no ratau aua Whenua', aua Roto ranei, ina tae atu he Pitihana a nga Tangata no ratau, mete mohio ote Kawana, he tika nga take i tonoa ai. Paratene Ngata. 20/6/98.

Papawai. Hune 20th 1898. Te inutunga o te hui, ko te mahi whakamutunga a te Runanga o te Kotahitanga ko te kowhiri i nga Rangatira hei whakamana i te Pire a te Pirimia, a pahitia ana te kohiritanga i aua Rangatira, koia tenei aua kai Hiiri i te Pire. Ko:— H. T. Mahupuku. Peni Te Uamairangi. Ru Reweti. Henare Tomoana. Enoka Te Taitea. Wi Pikai. Taniora Te Maria. Wiremu Kiriwehi. Hone Paerata.

PONEKE, PARAIRE, HUNE 24 1898. Ko te tuatoru o nga huihuinga o te tekau-ma-toru o nga Paremata o Niu Tireni, i whakatuwberatia ete Kawana i tenei ra, a pai ana ia kite whakapuaki i tenei WHAIKORERO. E kga Rakgatera Honore o te Kaunihera, HE NGA RaKGATIRA O TE WhaRE O RaRO, Kanui toku koa ino taku kitenga i a koutou i tenei ra, e ai ai taku whakamoemiti atu ki a koutou mo te man tonu o te tipu haere o te dm tonu, mete pai ote noho o nga hunga katoa o te Iwi. No muri tata ibo i toku tiinga hei Kawana toku kitenga tuatahi i a koutcu, a puta ana, i reira aku kupu whakapai mo nga mea i kitea ean i taku taenga mai ki tenei Koroni. A i runga i taku mahara he mea tika me torotoro e au nga wahi katoa o te Koroni kia mohio ai ahau ki ona tangata ki onatikanga whakatipu ora mo te Iwi, tae ana au ki ona tino Taone, a haerea ana e au nga wahi maha o nga motu e rua nei, a puta noa i aua wahi i tino whakakitea ete Iwi tona piri pono kite Torona, me tona aroha me tona whakaaro nui ki to tatau KuiniTino Atawhai, a nui atu hoki te powhiri o te Iwi i au i te tangata kua whakaturiaueiheireo mote Kuinikitenei Koroni. Ko aku mea i waia ai au i oku haereerenga i enei motu kua ata tupono ki ta te ngakau i wawata ai i taku unga tuatahi mai ki tenei Koroni, i te mea kua kite au he oneone inomona raw a tona, he Whenua atahua rawa ia, he nui rawa ona wahi whai Koura, Hiriwa, me era atu kohatu utu nui, a i te mea hoki kei te tipu haere tonu nga mahi-a-ringa a te tangata, apiti atu kite kaha m? te manawanui ote Iwi kite whai i nga mahi katoa e ora ai ia, ma enei e mohiotia ai tenei e takoto ake nei nga wa tino pai tino ora mo tenei Koroni atahua. Hei utu mai mo ta koutou karanga kite iuokopuna a te Kuini raua ko tona hoa \\ ahine, ara, kite (Duke mete Duchess of York.) kia haere mai raua ki Niu Tireui, kua whakahaua ahau e to tatau KuiniTino Atawhai kia whakaaturia atu e ahau ki a koutou he nui rawa tona whakapai mo te pntauga o tana whakaaro i aku Minita me nga W hare e rua o te Paremata, i mea nei kia haere mai iina mokopnna ki konei, a kua kia mai hoki kia korerolia atu e au ki a koutou he nui rawa tona pouri mo te korenga kaore i whakaaetia e ia tana karanga i te nunui rawa o nga take nana i pupuri tona whakaaro, otira tenei ake auo a tona ra ka ata whakatakotoria atu ki o koutou aroaro te pukapuka a te Kuini i tuku mai ai mo taua mea. I runga i nga karanga mai, i haere ahau ki te torotoro i etahi kaiuga o tj Iwi Mao.-i, a. whakakitea ana ki au e nga Raiigatira me o ratau Iwi te kaha o ta ratau tautoko i te Torona, mete pono ota ratau awhina ito tatau Kuini Tino Atawhai, me to ratau whakaatu mai hoki ite nui o to ratau koa. it) ratau kitenga i au, i te tangata i whakatnria hei reo mo te Kuini ki tenei Koroni. Kotahi te raruraru i puta kite takiwa o Kawene me Waima i etahi Maori pohehe, ara, i runga i to ratau mahara Kei te peehi kinotia ratau e te tikanga e tonoa nei ratau kia utu i te Taake kuri, man ana ratau kite pu, a whakatete ana kite Ture, nui atu te pouri o Hoone Heke, M. H. R. ratau ko etahi atu Rangatira Maori mo taua mahi pohehe a taua Iv:i, a tae ana ta ratou kupu ki taua hunga kia tukuna mai o ratau tinana kite Ture. I tere tonu te whakahaere tikanga aku Minita hei peehi i taua raruraru i mutu tata ai, heoi tukuna mai ana kite Ture nga tangata i tino mahi kino, a haria ana ratau kia whakawakia. ; Kanui taku koa kite ki atu ki a koutou kei te tino pai te noho tahi a nga Iwi e rua o nga uiotu nei, haunga ia te raruraru i puta nei ki Waima. Ko te Tiupiri o Otakou tctahi mea pai i puta i tenei wa hei tohu mo te nui o te tipu haere o te Koroni, a nui atu fce hari mete ngakaunui i whakakitea e nga mano tangata i huihui ki [Dunedin] i taua wa i mohiotia ai to ratau whakaaro nui ki nga tangata o Otakou na ratau i whakahaere i mua nga tikanga nunui i tino tipu ai nga mahi a te Koroni ki reira: I runga i taua Tmpiri whaturia ana he Whare whakakitekite mo nga mahi-a-ringa ate tangata, mo nga Koura Hiriwa, me era atu mea e puta mai ana ite Whenua, me nga mahi whakapaipai, a rawe ana te tirohanga a te kanohi i aua mea, tino whai tikanga ana hoki, notemea ko nga tohu

era i miharotia ai te tere o te tipu o taua pito o te Koroni i roto i nga tau e rima tekau kua pahemo ake nei. Mo te taha ki nga Hoia tiaki me nga pa tiaki i te Koroni, kanui toka ko& kite whakaatu ki a koutou kua whakaturia he Komiti tiaki hei whakahaere i aua mahi, ko te Rangatira o nga Hoia te Tiamana, a i runga i a ratau mahi e tumanako ana aku Minita kaore e roa ka whakatakotoria kite aroaro o te [lmperial Colonial Defence Committee,] he huarahi e taea ai te whakahaere he tikanga hei arai atu i te hoa riri. Na, i runga i te ahua kino o te noho o nga Iwi o te ao, kua maharaaku Kai-tohutohu me whakamaha ake nga ropu Waranatia o te Koroni, a me whakaenii kia nui nga pu raiwhara hou, ngapaura, nga runta, me era atu tu mea e tika ana mo te Whawhai. He nui atu nga tangata kua wha - kauru i a ratau ki nga Waranatia a he take nui tenei hei whakamoemititanga mo tatau. Ko tetahi, i runga i te whakahaerenga mo nga Waranatia tera e metia me maha ake hoki nga ropu Waranatia Tamariki i roto i nga Kura, ara, me whakahaere i runga i etahi tikanga pai ake, kei te whakaarohia i naianei. Mo te taha ki nga motu o Rarotonga, ka tata te mutunga o tera tau ka tae mai ki au te kupu a te [British Resident] o aua Whenua, mete kupu hoki a nga Ariki me etahi Pakeha e noho ana i reira, he whakaatu mai kua puta he raruraru ki roto i a ratau, a kua kore e taea te whakahaere o nga mahi a te I Resident,] ateKawanatanga, mete Pare mata o reira. Na [.Mr. JJossj itono kia uiuia taua ram ram. Na reira haere ana a [Sir James Prendergast,] te Timuaki o nga Tiati o te Hupirimi Kooti, ki aua motu, a uiuia ana e ia nga take o taua raruraru, a kua tukua mai e ia, tana ripoata mo taua mea. Ki fca tirohia taua ripoata ka kitea kei te raruraru nga whakahaere Kawanatanga o reira, a kua kore nga Maori o reira e whakapono ki nga mahi a te [Resident.] Na, ahakoa kei te mohiotia ano he nui nga mahi i oti i a [Mr. Moss,] i runga i tona tuunga hei [Resident,] otira i te mea kua ahua raruraru i naianei, ko ie mea tika me whakamutu ia, a me whakatu he tangata ke hei whakakapi i tona tuunga, ka ata whakatakotoria ano te ripoata a te Timuaki Kai-whakawa ki to koutou aroaro. Kua pootitia nga Menia mo te Kaunihera o Wikitoria Kareti, a kua oti nga m-hi tuatahi e tuwhera ai taua Kareti e ai ai he waabi i waenganui pu o te Koroni hei akonga i nga tine matauranga, kei te whakaritea he tuaga mo nga \\ hae mo taua Kareti, a e tika ana kia tmo tautokona te whakahaere o taua mahi, be mea tino pai kia paahitia etahi Ture, a kia whakaemia he moni hei whakahaere i nga Kura whakaako mahi-a-vinga, a he mea tino tika rawa enei hei ma koutou. I tenei tau ano ara i muri iho 1 taku kitenga whakamutunga i a koutou, he maha nga eka Whenua kua hokona i etahi wahi o te Koroni i raro i te mana o te Ture Whakanohonoho Whenua kite tangata, ara, ko te (Starborough Estate,) i te takiwa Porowinitanga o (Marlborough,) tetahi tino Whenua i riro mai, kei te pai te whakahaere i naianei i nga hoko mo etahi Whenua nunui i etahi wahi o Aotearoa mete Waipounaum, a 1 runga i te mea kanui te pai o te puta o nga mahi e whakanohonoho puputu nei i nga tangata ki runga ki nga Whenua e whakahaerea ana i raro i taua Ture, na reira ka whakaaro aku Kai-tohutohu he tika rawa te meatanga kia whakaritea he moni i tera tau hei hokohoko mai ano i etahi Whenua i raro i taua Ture, a tera e puta etahi painga tino pumau ki nga tangata o te Koroni i runga i taua mahi. Ka whakatakotoria ki o koutou aroaro nga korero katoa mo te wahanga atu o tetahi taha o te Whare Paremata, a mo te whakaarahanga mai i te Whare hou kaore nei ano i oti, a i te mea he poto te taima hei mahinga, i tino whakapaua te kaha o nga kaihanga kite whakaoti i tetahi taha o te Whare kia rite ai he ruma, a kia kore ai e raruraru nga mahi a te Paremata. E te Timuaki me nga Mema o te Whare Runanga:— Kna mahi a nga pukapuka rarangi moni, ara nga moni e puta mai ana kite Kawanatanga me nga moni e whakapaua ana, a mo runga mo nga moni e meingatia ana kia whakapaua mo nga mahi mo te katoa, kua ata whakaritea i runga i te ngakau tupato kia iti ai te pau o nga moni, mete mahara ano hoki kite nui haere o nga moni e hiahiatia ana i runga i te tipu haere o te Koroni, kua nui ake

nga moni i tenei tau i o te tau kua p'ahur) ake nei, i puta mai i nga Reriwe, i te Katimauta, i te Taake Waipiro, i mohiotia ai kn t, nui ake nga moni hei whakapaa ma te Iwi. I te haere tonu nga mahi mo nga Reriwo me era atu mahi mo te katoa kia a?, nga mea e hiahiatia ana, he mea pakek ; rawa te mahi whakahaere i nga Reriwe ki i. taea ai te piki haere o nga utanga mo ngi Reriwe, a ko nga putanga. ake o nga moni i runga i aua mahi, he ntri ke ake i nga pntanga ake i roto i nga taa tekau-ma-wha kua mahue ake nei, kei te kaha haere tonu nga tono Whenua hei nohonoho ma te Iwi, mo te hiahia moni hei mahi huanui hei whakapuare i nga Whenua kia taea ai te whakanohonoho he tangata ki runga, kia taea atu ai hoki nga Whenua kua oti nei te whakanohonoho, a kia tonoa atu kia whakaaetia o. koutou he moni hei whakaea i aua tu tono whaitikanga. E nga Rangatira Honors o te Kaunihera, ME NGA RaNGATIKA O TE RuNANGA Nui: E mahara ana aku Minita e whaitikanga ana te Koroni kia whakapono tera e puta mai te ngakau hari mete ora mo te katoa, mete kaha haere tonu o nga mahi, i runga i te tikanga a te Kawanatanga e tautoko nei i nga ins hie puta ai nga taonga o roto ake o tenei Koroni, e taea ai nga W r henua o takoto kau ana, mete hoko i nga Whenua rahi a ia tangata-, mete mahi huanui i runga i te whakakahanga atu o nga mana o nga hunga whakahaere i nga Kawanatanga takiwa, mo te whakaotinga i tenei wa tata nei i nga Reriwe hei whakapuare i nga, Whenua, hei whakanui i nga taonga e puta mai ana i te Whenua, e taea ai hoki nga wahi atahua o to tatau Tua-whenua, te mahi whakapuke i nga wai hei whakamomona i te Whenua, hei whakahaere hoki i nga'mahi kari Koura, hei tautoko hoki i nga mahi hanga taonga o enei wahi, hei whakakaha hoki i nga hunga e mahi ana i aua tu mahi. Ka tonoa atu ano kia tahuri koutou kite whiriwhiri tikanga, e taea ai tenei mea uaua, te whakarite Penihana mo nga tangata tika ano o roto o nga Kaumatua o roto o tenei Koroni, ka tukua atu te Pire hei mahi tikanga pera kia ata rapua ai e koutou te huarahi e taea ai. Ka tukuna atu ki a koutou he Pire hei whakarite huarahi e tino tika ai te whakahaere a nga pooti o nga tangata noho taone, kia whai reo ai hoki nga tangata o nga taone mo runga mo nga mahi e pa ana ki a ratau ake ano, tera atu ano etahi Pire hei whakatopu hei whakatika hoki i nga Ture mo nga Kawanatanga takiwa, hei whakakore atu hoki i nga tikanga e kore nei e taea paitia te whakahaere nga tono nama moni a nga Kawanatanga whakahaere takiwa, ka tukuna katoatia atu enei mea kite aroaro o te Paremata. E whaitikanga ana hoki kia tahuri koutou kite rapu tikanga e taea ai te ata titiro i nga Kararehe e patua ana hei tuku atu ki nga Whenua ke, me nga Kararehe ano hoki okonei, a kite kitea he mea tika kia patua he Kararehe, e mahara ana aku Kai-tohutohu he mea tika ano kia utua atu e te Kawanatanga etahi moni ki nga tangata na ratau aua Kararehe e patupataa ana, e maharatia ana hoki he mea tika kia ata tirotirohia nga Whare mahi pata, kia ata whiriwhiria nga tu ahua 0 nga pata me era atu hua o te nairaka Kau, kia tukuna atu hoki he moni hei tautoko i aua tu mahi i runga ano i te ngakau tupato, kua kitea ano te painga o te tirotirohanga a nga Apiha Kawanatanga i nga taonga e tukutukuna ana ki tawahi moana, ka tukuna ano ki a koutou etahi Pire hei whakarite tikanga mo aua mea. Ka tonoa atu hoki kia whiriwhiria e koutou tetahi Pire e taea ai e te Iwi te whakatau a pooti i a ratau whakaaro mo runga mo nga whakataunga a nga Whare e rua, mo runga hoki mo nga Pire e turakina ana i roto i te Paremata, kia kore ai e tarewa nga mahi pera me mua, i roa noaiho ai etahi tikanga te whakamana. Tenei ano etahi tinowhakatikatikanga i nga Ture e pa ana ki nga Whenua Maori, me nga 1 uarahi e whakahaerea ai aua mahi, ka tukuna atu kia whiriwhiria e koutou. Ka tukuna atu hoki ki. a koutou etahi Pire whakarioe tikanga e taea ai te tiaki nga Taitamariki, mo nga Inihua tangata kei mate, utu whakarite mo nga kaimahi, mo nga Rangatira whakahaere mahi me nga Tamariki e ako ana ki aua mahi, mo nga haora e mahi

ai nga kaimahi, mo nga utu mo nga kaimahi kia tiakina paitia, mo nga whakariteritenga i nga tautohe i waenganui i nga kaimahi me o ratau Rangatira, mo nga utu ki nga huri, me nga tikanga ano mo nga huri, mo nga Kara ako mahi, mo te whakapuke wai whakamakuku ite Whenua, mo te kari Kapia me etahi atu tikanga. E maharatia ana he mea tika kia whakaritea he tikanga hou mo te Kaunihera i te mea e ahua rereke ana te ahua inaianei, ka tonoa atu kia mahia e koutou he Ture kia rite tahi aite tu o nga Mema, ara kia whakakorea atu i runga ano i etahi tikanga i te tuuaga o etahi Mema e tu nei hei Mema a mate noa ratau, hei whakatikatika i te Ture kia kaua ai e taea e te hunga iti te whakatu Mema mo te Paremata, akatukuna atu kia atawhiriwhiria e koutou tetahi Pire hei whakatikatika pera i nga Ture pootitanga Mema. E ahua tika ana ano te amuamu a te hunga e ki nei e taimaha ana te taunga iho o te Ture Pane Kuini ki runga ki nga Kamupene kari Koura e hiahia ana kite mahi i era atu tu ahua o taua mahi, i te mea ahakoa a mahi kari Koura anake ana ratau, e meingatia ana kia utu ano ratau i aua utu Pane Kuini, ka tonoa atu kia whakarereketia te Ture kia taea te whakaputa atu taua oranga e tonoa mai nei. I te huihainga i tera tau o te Hekeretari o Ingarangi mo kga Korjni ratau tahi ko nga Pirimia o nga Koroni, i maharatia tera nga Pirimia e whai kupu ki o ratau hoa Minita kia whiriwhiria he tikanga e taea ai te whakangawari nga huarahi e puta mai ai nga taonga e hangaia mai ana i Ingarangi, kua oti te koreroaua tikanga, a e mahara, ana aku Minita he mea tika kia ahei te Paremata ki te whiriwhiri i aua take, i runga i to ratau mahara mehemea ka tae, he mea tika ano kia whakangawaritia nga utu Katiniauta mo runga mo aua tu taonga, a tera e puta he painga mo Ingarangi me tenei Koroni ano hoki. I te nui haere ton a ongv taonga e tukuna atu ana i konei ki nga wahi ke, a e maharatia ana ka tipu te oranga i runga i nga mahi katoa, i te tipu ano hoki to nui o nga taonga e hokona mai ana mo konei, na te kore ua i tenei tau i iti iho ai te hua ote oti mete witi i te Waipounamu, engari hoki na te nui ake o te utu mo aua huai ahua ora ake ai ano. E mohio ana ahau tera e ata whirihiria e koutou enei mahi ka tukuna atu n3i ki a koutou, ka kaha tonu taku mahi whakahoa me taku tautoko i a koutou mahi, a ma te Atua koutou e atawhai, kia puCa ai he painga mo tenei Whenua i runga i a koutou mahi, kia ora ai kia hari ai hoki nga Iwi katoa o enei moutere.

Kia Purakau. Etita "0 Te Puke Ki Hikurangi.'' Teaa koe, kite pai koe tukua atu enei kupu hei titiro iho ma nga iwi maori katoa, o nga niotu e rua nei. E nga Iwi, e nga Hapu, e nga Rangatira, e nga Tangata mohio, tena koutou katoa, tenei taku kai ma nga taringa whakarongo, ahakoa mo a tenei wa, ahakoa mo a mua aHe whakahe naku mo te take nui e whakahaerea nei e te Kotabitanga, i roto i nga tau ka waru nei, timata mai i te tau 1892, ara, te tono mana motuhake, ara, Kawanatanga motuhake mo te iwi maori, a, e mea ana nga kai-whakahau o taua tikanga, he mana ano i homai etc "Tiriti 0 Waitangi," mete rarangi 71 o te Ture nui o Niu Tireni 1852. E rua nga taha o taku whakahe, kaore he Mana-motu-hake i homai kite Iwi Maori i roto i te Tiriti 0 Waitangi, na, mo te rarangi 71 o te Ture 1852 e tik* ana, mo roto anake i nga waahi tino Maori, e wehea atu i roto i Niu Tireni, mo nga tikanga Maori o nga Tipuna, e hara ite Kawanatanga te whakahaere ino nga Iwi Maori katoa i waho o aua waahi \ wehea ra hei takiwa tino Maori, tenei tetahl, kua pahure tona wa e rite ai tera Ture, kaa kore he waahi tino Maori i Niu Tireni, kote Rohe potae, ara, ko tona Ingoa i mua ko te whenua Kiingi, i wehea i mua hei takiwa tino Maori, e mahi ai te Maori i ona tikanga Maori, e kore ai e ahatia atu e nga Ture ote Koroni, no reira i kore ai e caea te tiki atu i roto i taua takiwa nga Tangata. Kohura, tahae ranei, no te Tau 1884 kf te Tau 1836, ka taka tena Whenua katoa ki caro i tamana- o te Ture, ka huaina ko te

Bohe potae, na, ko te Whenua o Tuhos kua Rahuitia, i raro i tetahi Tare o te Tau 1896, hei Whenua Maori juturu, mo Tuhoe ano, kaore he ruri, he Whenua Pakeha ranei i rofco i te Whenua katoa o Tuhoe, tena kei whea tetahi takiwa tino Maori i Niu Tirani, hei taungi iho mo te mana o te rarangi 71, kore rawa. Mo te "Tiriti 0 Waitangi," ko te mana Rangatira o te Maori ki oaa Whenua me ona taonga, i whakaputnautia ano kite Iwi Maori, o tira ko te mana Kawanatanga i tino mau kia te Kuini mo ake tonu atu, a ko te Maori ka uru tahi ki nga mahi me nga tikanga ote Kawanatanga, kaore rawa he Mana-motu-hake i tau mai kite Iwi Maori, kore, kora rawa atu, t3ni oii tirohia, a, whakaarohia iho te waahi tuarua o t9 rarangi 71, o te Ture nui 1852, e penei ana, ka ahei te Kuini i runga i tana reta tapu (Peitana) kite whakamana Kawanatanga atu mo taua takiwa; na meheniea he mana Kawanatanga i tau mai mo te Maori i te "Tiriti 0 Waitangi," he aha ikiai te rarangi 71. ma te Kuini rawa e tuku mai i runga i iana rata tapu, koi ana tetahi tohu, hei tautoko i tiku e mea atu nei, kaore he mana Kawanatang i i homai kite Maori e te "Tiriti 0 Waitangi," engari to tatou Rangatiratanga i pumau kia tatou ano, a ia tatou ano taua mana a tie noa ki tenei ra, ma tatou e ton} he Ruri, he Kooti, ka peratia, a ma ano e hoko atu e Riihi ranei, ka rir j ai ko ta mana tiaki o te Kuini, i whakaritea ra e te rarangi toru o te "Tiriti 0 Waitangi." i mau tonu tana kia te Kuini, a ko ta Kawanatanga te kai tiaki, a ma ana Kooti komihana e whakaman i nga hoko, nga Riihi, ka mana ai, ko ia tuaru i o aku whakahe, hid te Kawanatanga maori, meheniea ka tu ha Kawanatanga, ka tino mate kino rawa atu te nvaori, ara kaore he nioni hei awhiua e kaha ai te Kawanafcang i maori, otira, kamahia he ture hei whakatau oakoha, e tonoa ai nga inoni Reiti taake kia utua kite Kawanatanga maori, me nga ture hu pupuri i nga mana o nga whenua kia ratou, ka rua nga moni takoha e utu ai tj maori, kite Kawanatanga maori kite Kawanatanga Pakeha hoki, mo anaßorima nga Rariwe, ma nga Waaa, nga Maera, ng i Kura, nga Piriti, nga Waapu, nga Hohipera, me nga tfoia tiaki i Niu Tii-eni, ma ona in ihi katoa e kitea nei e tatou, tena ko ta aha e ora ka puta kite iwi nviori, i to rato i Kawanatanga maori, kaora rawa he taigata hai utumaiiteii patai, e kora hoki e ta whakaatu mai, ina ti ora, he mea, he mea, engari ka taea te ki maie koafcoi, ko nga kai whakahaere anake ote Kawanatang i maori, me ana kai mahi e ora i nga moni takoha, hei utu mo ratou, tenei ano tetahi, mawai e homai taua mana Kawanatanga kite maori, otira i rongo au kua kohia he moni hei haere ki Ingarangi kia te Kuini, kaati, e panei ana, ma te Kuini e komai taua mana, kaati, me ki atu ano au, kore rawa he mana pena ia te Kuini, notemea kua homai taua mana Kawanatanga e te Kuini, kite Kawanatanga o Nui Tireni, ko te Paremata te upoko o te Kawanatanga, ko te mana tiaki anake mo ona Koroni katoa, tenei ano tetahi, he Ture e kore e tae noa atu tetahi kupu ahakoa reta; waea ranei, tangata ranei, kia te Kuini, mehemea ka haere noa atu, engari ma te Kawana anake o Nui Tireni e tuku atu, ka tahi ka tae atu kite aroaro o te Kuini, a ka whakaarohia hoki, otira mo te mana Kawanatanga, kaore he mana pera ia te Kuini. Henare Tomoana: Tena, kite whiua tenei Pire ete Paremata, ka taea ranei te tuku atu ki Ingarangi, ma to reira Paremata e paahi. Te Pirimia: Ko te Paremata o konei te tino mana mo nga mahi katoa e pa ana ki tenei koroni. Kaore a Te Kuini, te Kawanatanga ranei a te Kuini i Ingarangi e pa mai kinga Ture e whakahaerea aria ete Paremata o Niu Tireni Heoi ta Te Kuini he whakakore, he whakaae ranei i te Pire ina tukua atir ki a ia. Kei aia te mana nui, no te mea ka taeae ia te whakakore tetahi Tcre i roto i nga tau e rua i muri iho ite ra i paahiti ai taua Ture. Na. mo te Kiingi maori, ehara i te mea e tu ana i runga i tona tikanga o taua Ingoa Kiingi, e whakatete ana kite mana ote Kuini, kaore, engari he Ingoa Rangatira anake, mo te Tangata i meatia e te Iwi hei upoko mo te Iwi Maori i raro »no i te mana o te Kuini, he noho Rangimarie tana he aroha, whakahoatahi ki nga Iwi e rua, mehemea ia i ahu ki runga i te tikanga ote Kiingi,

ka whakatete atu ki nga Ture ote kuini, H totoro atu nga ringa ote Ture kite peelfl tana, Heoi ano i hua-koce ai tena tikangaH noho moiu ke atu ki waho o nga tikangaS Kawanatanga, ano naianei kua kite tail kua uru taua memame taua Pire kei rotoiH Paremata, ahu rawa ake kite huarahi mail ma kua tureiti, ara, kua puta nga WhenJ Raupatu, mete nuinga o nga Whenua oHi Tireni, kua kore hoki nga Whenua o Waikal i whakahokia ra e nga Kawanatanga o in s kite Kiingi me on a Iwi, a kaore i paingia ratou, heoi ra ko te mea pai mo te Kiinj Maori, me noho ia kite Kaunihera ote Koto ni, ki reira tono ai i ana i pai ai mo ton Iwi, otira mo te Pire kua takoto atu n; kite Whare ia Henare Kaihau, ehara i j Pire pai mo nga Iwi o nga motu nei, engai ano msi rohea mo te takiwa o Waikato, ten peae ruiramaeagari e mohio ana tatou, b takoto taua Pire kite Whare a ngaro atu la reira, pera ano m 3 te Pire tono i t2 manamo. tuhake, Heai enei kupu, na e nga Rangatin o te Kotahitanga whakahaerea te Iwi ki ngj huarahi marama. ara, kite ata titiro i ngi mate tika o te Iwi Maori, me tono aio kite Pareaiafcao NiuTireni mete mahi whiriw'aiiri whakafcikatika i nga Ture e pa ana kit bato'% a me korero ki nga Minita, me Pitihana kite Whare Paremata, a tera e taea ha on mDngimatee mohiotia ana he mate tika, kaati te whai i te mana motuhake, i te Kawanatanga mo te maori, he mate torn tukunga iha o tena taha, ko nga moni kua kohia mo te haere ki Ingarangi, puritia hei awhina ia koutou mo te rapu i nga mate tika ki kon?i an >, kei maumauria aua moni ma nga Tangata haere kite matakitaki kau i tjra taha ote ao, me ona Wahine o reira. Heoi ano. Paratene Ngata. 0 Ngatiporou. 1/7/98.

Makarika Waipiro Bay. Ki tj Etita O "Te Puke Ki Hikurangi." Tena koutou te Komiti Honora, e mea atu ana an kia tukua mai e koutou tetahi nupepa ki au kia tas mai niaku e tuku atu te 10 • kia koutou ara kite Eiita o "Te Puke Ki Hikurangi." Hooi ano na ta koutou hoa aroha pDno. Na Hori Te Mataku. Papawai. Hurae 6th 189 3. Kia Hori Te Mataku e hoa tena koe mo tva whare katoa, heoi te mihi, teneito tono kua tae mai kia tukua atu he pap.i kia ko.'. no, e pai ana ka tukua atu. Heoi ano. Purakau Maika Etita. Makarika Waipiro Bav. Mei 28th 1898. Kite Etita 0 "Te Puke Ki Hikurangi." E hoa utaina atu enei kupu fcoru torn ki runga kite Puke na, tenei tetahi Mihini pokai Waea taiapa kua oti ia maua ko Harry Hascet kaore hoki taua mea i kitea i mua atu katahi ano ka kitea taua tu mihini pokai waea taiapa kati -kanui te koa o taua Rangatira mo taua mihini ko te Ingoa o to maua Rangatira. 1". E. Sherewood. Esq TAUIRA POTO. ONGA TURE 0 TENEI PEPA. (Ture 1.) Ko te utu mo te Pepa, o "Te Puke Ki Hikurangi." i te tau 10/- hereni, mo te ono marama e 5/6, mo te torumarama e 3/- herem. (Ture 2.) Kite tono mai ite Nupepa, me penei te ahua, o te Ingoa ki waho o te kawa. Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi." (Ture 8.) Kite tuku moni mai koutou, ko te Tauira ano tena i runga ake nei, kei nga moni oota Poutapeta anake. Na te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi. He mea atu tenei keipouri mai koutou mo te korenga o koutou Ingoa e puta atu i tenei Pepa, ara o nga mea i kohi nei, me nga mea i tono tae atu ki nga rongo korero.