Whangapoua, Mei 10 1898.

Puke ki Hikurangi, Issue 8, 7 June 1898, Page 1

Whangapoua, Mei 10 1898.

Kite Kotahitanga o te Iwi Maori, te Iwi nga Rangatiratanga, tou nui, tou roa, tou hohonu, tou tiketike, tou mana, tou Rangatiratanga, kua whakatokia nei e koe tupu hei rakau nui, hei xikau katia ki jninga'i .ngtv motu e roa, tou pakiaka, kiakaifra, i£e &oa & raro ou kakano kia pakari, 6a peka nunuikia pingofae i te pehanga a i>u haa, kia rere nga. inanu o te rangi kite inu i nga Wai o na ptiiiwai Whakauiiharo. Te Iwi 37,451. Me nga Iwi e uru mai & muri ake nei, Taa£e, Waiune, Tamariki, tena ra koutou kafcoa, i raiiga i te manawanui, i te kaha mete mau tonu o te wbakaaro pumau ki nga take timatanga o te mahi, taenoa ki texiei ra, kauaka te whakaaro e ruarua, e hopu noa ki nga tikanga maha, e h&u koti ana mai i mua i te aroaro o taua tikanga i mahia ai e koe, i roto i nga tau ta 8, i huaina ai tmi Ingoa, he mea kotahi koe i roto i nga mea katoa. Aku Bangatira, e Kui ma, e Koro ma te whanau, tena ta tatau Tamaiti, ta tatau mokopuna, to tatau nei Karangatanga te haere atu na kia kite ia koutou, i rungai te ngakau ngawari, i runga hoki i te hiahia kia kite a tinana ia Jkoutoa, kia noho tahi, kiamoe tahi kiakai tahi, kia inu tahi, kia korerorero, tahi mo nga mea katoa e nte ana, mo te Iwi nui tonu, putft nos te Moto. E aku Rangatiratanga, nga Powhiwhi-ta-nga o nga ra kua mahiie ake nei, ekore e a hei Ida wKakarrmhara-harati ,eutip,. iteqei, f%, he ttk exnS. rib te mete kiie o j nga Morehu, i ora mai i roto i nga kua kifrt&mr e o t«au"*Kpuna, kua ngaro atu ki t©Poo,i te Tau |8 ; 68,.. , u . Ketau-te- nga in&ite fa ienei Mote, koi w* UsaSt feiie nei ;? n am wfady®&«hara i huiburagac talau,' a tew) o Mei, ki Waaa-»p4fe-'-c ~ .. ' .• ; k .1.. B& kupu*no Iroki i waiho-tia . .eo'tafrw. Tip\ma i tenei ao, mo runga i ta koutou e

mahi nei i. te Tan, 1868. 4.. 5, i.mea taua kupu, ko teku kai tena, ko motamotoj. nunai ko taku kai tega. ko motumotu roroa, Taria e Hohou te rongo kia i te mijwkia Kauna. kia Hawaiki.keitua te rongo.take, he mea ifa,o nga whakatauki, me nga kupu Whakarite, me nga knpn, Peropiti, na o tatau Tijiuqa, hei Tohuiohu ia tatau i nga Tamariki, ko te *ikangf.<? nga kupu Tawhito nei, kei te maramatpiju. No te Tau 1860, ka timata "Whawhai ki Waitara, i nga Tau i mjiri. o tena, kaWha whai ki nga waahi katoa o te Motu nei, i mutu te W ha whai i te T,au 1873. Timata mai itena Tan, tae noa ki teneilß9B, ka 26 Tau e taute ana tatau te Iwi Maori ki to tatau mate, kua tutuki. tena kupu a o tatau Tipuna, i na ra tatau e tangi nei eaue nei, e mahi nei i te Ao i fce Pe, no te Tau ,1858 i Poropititia ai i Panuitia ai hofci kings Iwi. No te Tau 18(i>3,4,5* ka Poropititia ietabi 0 aua kupu, kua tinana haere te ahua onga mahi a te-Iwi Maori, i roto i enei Tau mo te Tiriti O Waitangi, mete Whakawhiti ki Ingarangi, i kihoki te kupu o muzi Taria e hohou te rongo, kia fcupu i teMiha kja, Kauna kia Hawaiki, kei tua te Bongo-take take. Ko enei kupu e rua na Toiroa,. JieKaumatua tenei no Ngati Kahungunn kiNuiniiaurua. 1 mate ia i te Tau 1867, ko au te tasgata i korerotia e iaenei kupu, koaute kaiwhakahaere i ana tikanga, i timata taku whakahaere i ana tikanga i te 16 o nga ra o Hurae, 1867ka ., • E mohio ana ahau he nui Kaumatua, e rongo ana hold ki ana Poropititanga 0 maa kua rite katoa, kua nte i tenei. wa, tera o ana kupu a Tautenganui i te wa iatatauaei, ko tana kupu whakamutunga . tenei, Itiore ano i tutuki, ko tenei e ki nei, tfcria. e hohou te Bongo kia tupu i te Miha kia Kauna kia Hawaiki kei tua te Bongo Taketakp. Ko te mea tenei kei mua iq tatau aroaro, mehemea kite kaha tatau, ka tutuki. tenei kupu i o tatau nei ra, ki ie kore, ma te whakatupuranga i man i a tatau, e kore ekore te tutuki o tenei kupu ana. Kia H. H. Hipango. Ehoa tena koe kua kite ahau i to panui, i to whakaatu tanga i ou mahara Jcatoa, koi te tino whakaae ahau ki to korero katoa, timata i te tima tanga, tae noakiie mufcunga, i penei tonu nga tikanga, i timatatia ai te mahinga 0 te Whaka-Kot&hitanga, tenei ano kei au nga Pukapuka katoa c ic tino timatanga q tenei mahi, no te 18 oMaehe 1889, i tuai au 1 tearoaro o nga Bfingatiz»-tanga katoa, o Ngapuhi o te p ; o te Aupouri, whakaaafuja aua fcpi, i nUHJ* i t§ ata maranyi o ta rataq. ifhaknrorgonaai lqa take kia take, ijtika aiip a Wfcakakot<uiitia te Iwi Steciß, c;e r i#ku aualwi, ahakpa tohe tatag K;* pfttaipju fciifo xoq tateu i.ngji Ture e mafcia e.te Kaw»o*tanga o |Coroni,.e fr ore rawa taU« e whiwfci k e homai,kqte iakfc. koaMpkeietia tenei Motu katoa e tenei Kajranatanga ki ngarangi, ko nga Whgnua Maori kei te nui rawa nga mom Tike e ntaina ana ki ronga, hei whakautoa * te -Itafcefc o auamom i na*ng ra ki Ingarangi, ko te moni e tangohia irang*

i te Iwi Maori, Tekau Pauna, £lO. I roto ite rau pauna kotahi, ko te moni e tangohia ana irunga i te Iwi Pakeha,. 15/-, hfefcengi, i roto i te rau pauna kotahi.,^ Titiro mai ra ete Iwi, wi ftk'anga, ko enei nga ai||? k«Mi 6enei_ tiktiifc o nei.. matau kia titiro ki Iwi Maori e kaha kits etatau i runga i te •' JPaftangi." kaore rataue mohio,ki te i ana he, tetahi, kaore a ratau Morrßiei mahi i enei ra£u£.v . Tfo" mahara koutou e telwi, noaihoanei korero hekarerotatura enei, no te Tan 1847, ka timatate Whawhai a nga Pakehao Nui Tireni, kia kore he, Mana cto " Tiriti O ; Waitangi,'' he nui nga Bangatira i Awhiiia i tetaha kite Iwi Maori ote "Tiriti 6 Waitangi." o Nui Tireni nei, ko Pihopa Herewini, Tiati Matenga, Terata Porena, Hnanihana, ko te Tiuku c Niukahera, Roore Tanare, Kararetoone. He nui atu riga Pakeha kaore au e mara-tn x kite tuhi i nga reta Maori o rafcau Ingoa, na roto i nga korero a enei Pakeha i whakaatu ki au nga mea katoa, e tino rite ana ki rung* i nga tikanga e whakahaerea nei e te Kotahi - tanga, iki a Kararetoone i roto ite Pare nita 0 Ingarangi, ko tetahi tenei o nga mea nui i roto i te ao, ko te "Tiriti 0 Waitangi." he mea tika kia whakaritea katoatia nga mea katoa o te "Tiriti 0 Waitangi." no te mea, he mea nui, he mea mana, he mea kaha, ha mea Tapu. Nga kupu a Pihopa Herewini i tuhi ai i roto i tana reta, he pai rawa ki au, kia tapatapahia au kia mate e Kawana Kerei, i taku whakaae atu kia Awhina au i a ia me anx tikanga, e kite atu nei au e he ana, kaorj rawahoki au e unu mai i Laku whakahoatanga kite Iwi Maori, kua riro nei o ratau Whenua te tango he. A kua tino takahiale "Triti 0 Waitangi" te mea mana nui i tuku nei i nga mana katoa kite Iwi Maori o ratau Whenua m 3 *ra at-i mea o ratau. He nui nga korero e kore e taea ts tuhi ki tenei. Na e nga Iwi e nga JRangatiratanga, kua tuturutonu toku, ngakaukatoa, me taku kupu, oti rawa mai ano ote mahinga iki atu he whakakotahitanga mo te Iwi Maori, koia i huaina ai te Ingoa o tenei whakakotahitanga, ko te whakakotahitanga o te Iwi' Maori, o Aotearoa mete Waipounamu, nga motu kua kiia nei ko Niu Tireni, ki raro i te mana o te "Te Tir'fci O Waitangi" o te 6 onga ra o Penuere ISiO mete mana o te rarangi 71 o te Ture nui o r»n Tireni o te 83 onga ra o Hune 1852. Ko enei Ture e.ua ete Kuini, kua oti rawa hei pupuri i te Mana, i te Rangatiratanga, mete paanga o te Iwi Maori ki o ratau Whenua, me o ratau taonga,hei tiaki i te Iwi Maori kei patua Ture koretia kei tangohia Ture koretia o ratau whenua. Enei mate katoa o tatau e kite nei tatau kua mahia e te Kawanatanga o Niu Tireni, ki tepatu ia tatau kite tango i o tatau Wheuua, he hara katoa enei, ma te hunga i mate 1 aua hara e hari kia whakawa kia ara ma tatau kite kore tatau e hari i enei hara kia whakawakia, heoi ano he wini tena note hunga i mahi ite hara, e hara i te mea ko nga Ture nei kua kore, kua mana kore ranei, kua tawhito ranei, kua patua ranei e tetahi atu mea kahore kore rawa. Kote kaha, kote mana, kote era kote nui kote tapu, kote wehi o enei Ture, kei te ora katoa mete me&'nei ano no te 10 onga haora ote ata nei i paohitia aie te Kuini eriei Ture, mo te Iwi Maori me o ratau Whenua. E te Iwi 1 kaore aku kupu ke kia' koutou, ko tenei kia mart :ki te'*Tiriti O Waitangi" hei'matua ti*M : ia koutcti, mo ake touu atu, ahakoapewhea nga kti|u?iiga tikanga, nga mate Ida matt, kia mail, kitf hoho" enei kupu hei kohitu whakamutungan o koutou manawa kisf ora,kia ora, kia; or&.fcdtitoa katpa. te itite raiii b koutou, ma te Atria tatau e awhina e iakkiU-te biu. :^ Amine. \ HamioraPiripi Man^akahia. Kei Whangap'Ousi. Toku hiahra kia VotahT te pufohga o tenei korero ltatoa. 7 " '