Untitled

Puke ki Hikurangi, Issue 7, 24 May 1898, Page 5

Rapaki. Mei 17th 1898. Kite Etita O "Te Puke Ki Hikurangi." E hoa tena koe tenei ka tukua atu taku Bipoata kia taia ki to tatau karere hei titiro ma te Iwi Maori. He whakaatu i te hainatanga o Topia Turoa ratau ko ona hapu i raro i a ia o roto i te awa o Whanganui a huri noa ki tera taha o te maunga ara nga kainga e noho moi e ana i roto i te ngaherehere i nga awaawa ine ona pukepuke i tae maua ko Topia ki Toanui i te 2 onga ra o te marama nei a hei whak&atu kite Runanga o te Kotahitfinga me em atu e hoa ma he nui toku koa mo nga kupu whakahoki a Topia mo runga i aku kupu whakamarama i nga tikanga kua whakahaerea e te Kotahitanga mo runga i nga mate e pa ana kite Iwi Maori me taku titiro hoki kite whakaaro kaha o taua kaumatua kite pupuri i nga tikanga o te "Tiriti 0 Waitangi" mete Ture whakatnana i Niu Tireni o te tau 1852 me tona whakaaro whakaiti i a ia kaore ia i penei he rangatira rongo nui ia me haina ia kite Kirihipi i roto 1 tona whare ake i Pipiriki otira ko tona whakaaro me haere ia kite aroaro ona whanaunga o te Iwi ranei haina ai kite Kirihipi i o ratau aroaro i toku taenga ki tona kainga i Pipiriki ka tu mai ratau ko ona hoa kaumatua kite whai korero mihi mai ki au ka puaki i te waha o Topia enei kupu, haere mai na Topia koe i karanga kia tae mai ki konei whakamarama ai i nga tikanga kua whakahaerea e te Kotahitanga e whakahaerea ranei .& muri ake nei otira na te roa e tatari ana kia koe tenei kua riro atu ki era kainga ona i tua .ake o onga Maunga e tu mai nei kei reira e tatari mai ana otira e taku whanaunga e pai ana tau haere mai. Koahauanoiae korero atu nei, engari mei kore koe te tae mai i tenei ra, kua tuhia e au he reta tutaki ia koe, kia noho atu, ko tenei haere mai, kua koa a roto i au kua rite ia koe taku tono ka penei atu au e pai ana au kupu ahakoa pai au kupu kino ranei koreroiia mai ma toku ngakau e whiriwh'ri no te mea he whakarite taku i te tono a te ltunanga o te Kotahitanga otira kua tino marama i au •ou whakaaro katoa engari hei apjpo aha a tino korero ai engari me huihui koutou ka mea ia e pai ana me haere taua ki Toanui kei reira oku whanaunga me lwi lwi e noho ana heoi ano ka whakaae au no te ata ote Haterei ka haere matau ko tana hunaonga i runga paki no te 2 onga haora ka taematauki reira i te flhip-hi ka hui matau ki tj ra.u..i whare Runanga ka tiinata taku korero mo xiga mahi kua whakahaerea e te K .tahitanga a kua tirohia e 37,000 te tokomaha onga tangata kua haina kaore ano i pau te haina etahi onga rangatira o te Motu me o ratau hapu, ko taku tenei i ha3re mai ai mete kaha _ano hoki o te tono a to koutou taina a to koutou tungaane kia maliia he Kirihipi hou hei hainatanga mo koutou, ara, mo nga mea •e toe ana o te haina tuatahi, a kei taku ringa i naianei, heoi ano taku he tatari atu ki ta koutou whakaae, ko taku haere mai he koiii kohi i nga toenga o te haina 1, ka peaei mai ratau, ko te mea pai me tiki e koe ki nga pakiaka o te rakau me kari kia hinga ki raro, heoi kua maroke nga manga a fcae noa tenei kupu kia Tohu ka mea atu au he pono ta koutou kupu, ko toku whakaaro tonu tena no te mea ko Topia te pou o roto i tenei awa i Whanganui o te wahapu a eke noa kite kauru me ona rohe katoa Me ona Rangatira ona Hapu i toe te haina otira mo te taha kia Tohu raua ko Te Whiti kaore aku kupu i nui rawa mo raua, ko te take ko ta raua mahi kei te taha Maori anake, tino tuturu. 2. Ko nga Whenua kai raro ia raua, he raupatu katoa, kai te Kai-tiaki o te katoa e pupuri ana. 3. Kaore he kupu ate Kotahitanga kia haere atu kia raua, e hoa ma, ahakoa he Hauhau koutou e noho nei, k6 koutou tinana he pena mete Whiti ma, engari, ko kcutou Whenua kai te takoto tuhera mo te Hoko atu kite Pakeha, ko to matau whakaaro, kia tere to tatau Kotahitanga te whakaoti, kia taea ai e tenei Kotahitanga nga kupu e hangai ana mo te Pire- kati, i te Hoko o nga Whenua Maori, kai waiho hei ki ma etahi Hapi o te Iwi, me tuhi e tatau lie Putihana kite Paremata o Poneke, hei whakake i nga mahi a te Kotahitanga, heoi ra, e te Iwi, ko matau kai te kimi i te ora mo te Iwi, otira, ko etahi kai te mea, kia wehe ano ratau ki waiio o tenei Kotahita-

nga, no te mea, ko tenei Kirihipi, ahakoa Haina koutou ki roto, kaore tena Hainatanga i re arai i te patu ranei i nga tikanga Maori, e mahi nei tatau, kore rawa atu, ko aue tu nei i waenganui ia koutou, he pena ano me koutou, he Hauhaa, heoi ra,' ko te ora ke te mea a te ngakaue wawata nei, kaore hoki taaku whakaaro i te kite, kai whea atu tetahi huarahi hei lrimi i te ora mo tatau tinana, kaore he tikanga hei kitea € au i tau whakamarama, ko tenei, homai te Kirihipi kia haina au, hei whakatuhera tena i te huarahi mdu, mo tetahi atu ranei, mo te hoki mai ano i muri o te Hui ki Papawai, kite Haina i nga Rangatira me nga Hapii i raro ia ratau, heoi ano, ka rongo au i te reo no tetahi Rua'hine e karar.ga sua i waho o te Whare, haere mai ra e te Koau manawaroa kite ruku, i te Moana, ea rawa ake ki runga, kua mau t&u Ika, he Haku, no te Moana uri, ka penei atu an kia ratau, he tika tenei VVhakatauki, kite mea ka haere te tangata i runga i nga tikanga ngohengohe, ka pai te whakarongo o te Taringa, me tetitiro ate Kanohi, mete whiriwhiri 0 te Ngakau, ka piki whakarunga, kawhakaae te Waha, ka whatoro te Ringaringa, ka kitea 1 kona te otinga o ta te tinana mahi, i pouri ahau mo te tureiti o taku taenga mai ki Putiki, heoi, ko Toanui anake t3 Kainga i tae au, i tae mai ano te karere o Karioi me era atu Kainga, otira, kaore i taea e au te whakaae, i te mea kua tata kite taitna e tu ai te Hui ki Papawai, ka mea atu au kia Topia, ka hoki ahau i konei, engari, maku e korero kite runanga o te Kotahitanga tou whakaaro, kia hoki mai au, tetahi atu ranei, hei vhakaoti i tenei mahi, engari, kauui taku mihi kia koe me etahi o koutou ma e whakarongo nei, he tika ano kia whakahe koutou ki nga mahi i whakaaetia e te Kotahitanga hei tikanga, heoi , takahia iho aaa e nga Waewae o nga Rangatira ki raro, ko tona tino take tena o tenei mahi i roa ai, otira, kia tupato ta koutou whakahe, ko te take, he mea kukume mai teneii te "Tiriti 0 Waitangi." 1840. mete rarangi 71. o te Ture nui mo Niu Tireni, 1302 he kupu enei kai roto i te tuhituhinga e mau ana, e kore e hinga ia koe i tetahi atu ranei, eagari, iiu whasahjata kite tangata kua rangona e koutou kua takahia e ia nga mea i wiuikaaeiia e tonei Kotahitanga, he tika tena, me titiro hoki koutou, kia mate a Taitoko, koia tetahi o nga Kai-whakahaere o tenei lvotahkauga, kcua he taugata mohio, kaha mo nga mahi katoa a te tinana, a, koia aao tetahi o nga Rangatira e wbakahengia ana e koutou, mete ki penei o te tangata i te marae o iVtiki, kua mate a Taitoko, kaore rawa tetalii o ana mahi i whakaaro ai i tutuki, he tika ano cena Poroporoa.-d a te tangata ki a ia, kua ngaro atu i tenei Ao, e pouri ana tdka La i au e ko-ero n A, e taea hoki te aha, kaore Aitua ana titiro kite pai Kanohi kite Kaha tangata kite Alatauranga ranei, heoi ano ki a ia he rite katoa, e hoa ma, e Whakap jno ana au ki tenei ki, he tangata kaha a Taitoko, hohoro hoki kite hopu i nga tikanga e mohiotia aaa hei painga mo te tinana, kaore e roa tana hunhurr penei me etahi tangata. Heoi ano tana e whakatakoto i te kupu i te ra e whiti ana, titiro i ana e takoto nei te kupu a te Kotahitanga, me whakawhiti a Hone Heke raua ko Tikao ki Ingarangi kite kawe i o tatau mate ki reira korerotia ai, kua ki ake a Taitoko ko au hoki tetahi maku ano e utu toku haerenga, heoti ano hei hoa atu mo aku Tamariki ki reira, e kore pea e tutuki wawe tena wawata i te mea kua mahue i a ia ki muri nei, tena i ana me ata hurihuri tatau no wai tena he i kore ai e tutuki etahi o nga tikanga i te oranga o Taitoko, e kore rawa te taiii o tatau e kaha kite whakapae nona te ngoikore engari no te Iwi Maori te he, e hoa ma e kore te manu e rere kite kore e tipu tc huruhuru i tona tinana, heoi ano te mea i rawe i te Iwi Maori he whakahe mo taua rongo haere ki Ingarangi, heoi ano te mea pai me haere kite aroaro o te Kotahitanga i Papawai korero ai i nga kupu whakahe e kino ana te kupu korero n-mi i teia o te kohamo, e aku hoa koi pouri, engari ko taku kupu whakamutunga atu kia koe ko tenei Hui katu nei ki Papawai, hei toru tenei mo nga tunga Hui ki reira kua puaki te kupu a Ngatikahungunu i te Marae ki Putiki, he tono i nga Hapu katoa o te Iwi Maori kia haere ake ki Papawai a te 20 o nga ra o te marama nei, kite whakahaere i nga tikanga hei whakatikatika mo te Pire hei kati i te hoko o nga Whenua Maori, a he

take nui tenei hoi whiriwhiri ma koutou mau hoki e whiriwhiri teasi hei kai korero mau ki reira, Tane Wahine ranei nj to mea kua ngoikore tou tinana kua koroheke, kaore aku kupu 111911 engari ko a tenei tunga o te Hui kamatu te tu onga Mema i pooti-tia, e ngari ka pood hou, na kia mahara koe kite whiriwhiri hou i nga Mema mo tera toru Tau, e heke mai nei ko nga Tiamana o nga Komiti Wahine ka whai mana ratau hei Mema mo to runanga o te Kotahitanga,.ko tenei Hui ki Papawai, e tuhera ana ki nga Hapu e tono ana kia riro hoki kia ratau te tunga o muri i tenei a mate Runanga e tirotiro te tahi tikanga tiho mama mo nga tunga Hui eheke mai nei, ki toku whakaaro hoki hei Hui whakamutunga tenei mo te haere nui ote Tangata, engari ka tuturu ko nga Mema T&ne Wahine anake o te Eunanga take tuatahi, ko te whakapau Moni o te hunga na ratau i karanga te Hui tuarua ko te whakapau Moni a nga mano Tangata e haere ana kite Hui, ki toku whakaaro tena e tuturu ki tenei tikanga, no te mea kua haere kia whaiti te Iwi Maori, ki roto i nga Kirihipi o te Kotahitanga heoti ano. Na to koutou hoa H. Tare Tikao.