TE RARURARU KEI TE KOHEKOHE.

Pihoihoi Mokemoke i Runga i te Tuanui, Issue 5, 23 March 1863, Page 19

TE RARURARU KEI TE KOHEKOHE.

I te Ratapu, Maehe 8, tukua ana o Ihaka raua ko Mohi o raua karere i haere atu i Pokeno. Ko nga ingoa o aua karere, ko Eraia te Ao me Tamati te Rangi. Hoe ana ka tae kite Kohekohe. ka kite i a Puteruha. ka korero mai ki a ia "Ka korua ko to matua." Ka ki atu a Puteruha—"Mo te alia." Ka ki jnai --"Mo nga rakau i kania mo te wliarc kci te Kohekohe. Hoi pohi inaua na liiaka rauako Mohi:" ka kiia atu e Puteruha- "He tikanga taraua:" ka mea mai raua,—"Ae.

2fo te hocnga mai o Ihaka raua ko Molii ka kite i nga rakau, ka puta ta raua kupu mo ii<*a rakau, ka liua hei nangananga ake, Kaore, lie mate mo to iwi. Koia maua i tukua mai ai kia rongo AVaikato kua tata te mate." Ka hoc raua i -wacnganui po ka lac ki llangiriri; rokohanga atu kua haere ki tc xiioc nga huihuinga tangata i liar.gariri. Ka put.a ta raua kupu— u Ka rcre maua iu Hiaka raua ko Mohi mo nga rakau i (e Kohekohe, o mea ana raua kua lata to male mo te iwi." No rcira ka wliakaae a Waikato kaloa kia haere ki to Kohekohe, kite kawe alu i nga rakau ki to la. J laua jio ano ka tukua ta rnlou karerc kite Kohekolic, kia rongo nga lanvata ka Is aero te ope, ko iletaraka Muru raua ko Mat a Herewini. Ka tata kite aw a tea ka tae mai raua. rokohanga mai e moc ana nga tamrata i te Kohekohe. Ka raua i whakaa'.'a. Ka huaki—' li Kei te a!a to opc te ]>vi:a mai i:i. Xa Mohi raua ko Jliaka te tiLinga, ko la raua kupu tem-i-'Kua tata te matt- 1110 to iwi.' Kokolianixa iho kua wnre\va:v noa atu i \\ aikato te whakaaro 1110 tenri wharc. Na Mohi raua ko Jliaka katalii ka whaka-]:->utia. Koia a Y/aikato i haere mai ai." Ka ki atu a "NYiremu ma ki aua karerc—"Kkore matou o wliakaae, ckore e tukua c matoii lie taonga kua takcto ki rulo ki to tiialou nei whare."' J. to maru awatca ka tal.i a lleiarnka Muru kia kawea nga rakau kite la. ka mca a:u ratou wahine kua moe nei maua.'' Muri iho ka tae mai te ope, Xgatipo, Ngatiinpa, Ngalihiui Te Ngaungau, Ngatimahuta, N'gatiteata, mo a ratou pu. Ka whakatika a Putcruha:—" Ilacrc mai aku matua, aku tuakana, aku teina, to iwi. Teuei te moe nei tc wahine hou. Ko tcnei, ckore au e ngawhcrc, kia mate iho au ki toku taonga." Kei runga a Tc Kihirini:—"Tcnci tc haere nei, c aku potiki. c taku mokopuna; ko nga rakau nei, mc whakahoki ki tc la, me tangata hoki, mc haere atu ki tc la, ki to walii a Te Kawana: i au tcnci, i te kin<n. No tc mca he mate tcna mo te iwi." ° Kei runga a Wircmu To Whcoro:— ,c liaere mai aku tupuna, liacrc mai aku matua, ekore taku wahine e whakahokia e au, he wahine kua pa ki toku kiri, lie taonga tiki naku, ki tc wharc o tcra tangata; ka whiwhi * u ki toku taonga, hei taonga moku, hei taonga mou; ehara i tc mca moku a'nako

tcnei taonga, engari mo tana tahi: ki to kor© koe e pai, hcoi ano, waiho ki au toku taonga." Kei runga ano a Tc Kihirini:—"E mea ana ahau, mewhakarere to "vrahine, he wahine puremu to wahine, ekore au e pai kia waiho 1 konej, be welii noka kei mate au." Kei a AViremu:—"Ekore au e w.inkane. No te mea. kahore ano ahau i kite 1 tc he, i 1c jvurcinu ranei, a takuwahine: kia kilo au itc purcmu, maku ano te whakaaro k: ie whakarcre ranei, kite pupuru i.t.ui. K() tenci, ekore raw a ahau e whakaao kia "whakahokia toku taonga." Koi rungn a Tamatf Ngapcro ~\\ li.ik:irc.ngo mai e taku potiki, ko te iriato tenci mote iwi. 2*a te iwi i kite be mate tcnei. Koia ano be mate tenei." Kei runga ano a AViremu" Kahore ano a:iai; i kite lie mate tenci, engari kia kite au kia haopp.pa ai taku be. K.o tcnei, ekore c i.oki i ::u mku tru'ii^a." lu i runga a Ahiptnc (lie kai-whakawa a Te Kawana tcnei tangatn) :—"Whakarongo inai. e akti potiki. e aku tuakana, kia ngawari kite k.Mvro ate iwi. 2S"a te iwi i kite to mato. koia ano i mate. Me taku hoki, kotaliMonu te kupu a te iwi, v.hakaae touu an. Ko te niana a Te Kawana kahore i runga i enei rakau. i a koe hoki; engari ka hoki atu au. ka whawha marirc toku taha, ka puta. lie kupu maku ki n<;a Pakeha— 1 Ko nga hint a H if/a, hoafn ki a Iliita ; nga mea aTe Atuc, hoatu ki Te Atua.'" Ka vhakatika ano a "Wircmu:—"E Ahipenc, -wliakarongo mai. Ko tatou, tatou; na tatou ta tatou mahi; korero ke mai ana koe i tcna taha, e ki na koe kia -whawhnkia tau taha. Ac! Ilacrc koe kite mahi i tau,kia mahi au i taku ; korero koc ki tc Pakeha kia ahatia, he aha maku? E mea ana ko© kia hoatu nga mea a Hiha ki a Hiha, ekore rawa ahau e whakaac." Kei runga a Jlori Tauroa (he kaiwhakawa ano a Tc Kawana) : —"Te tikanga o tc kupu a Ahipene mo tc kupu ki a Hiha —ko ta Ihaka ano me hoatu ki a Ihaka, kauaka ki a Waikato. Engari, e taku potiki. kia ngawari kite iwi." Ka whakatika a Eraihia Makomako, karanga atu ki a Te Kihirini:—"E Kihi, © mea ana koc kia haere matou kite la ?" Tc Kihirini:—"Ae." "Me nga rakau nci ?" "Ac." "I a wai tera piihi?" "I a Tc Kawana."

"He aha te take i pana ai matou e koe kite piihi aTe Kawana?" "Ki ta Te lvawana piilii ra." "A tahuna atu aku whnre kite alii, inaianei ano ; kite mea ka waiho mo apopo, ka olcioki ano ahau." Ka mutu ta Eraihia raua ko Te Kihirini. Kei runga a Ncri:—" Whakaron go mai, taku potiki. taku tuakana, ko korua nga kakano a Tapaue: ko tenei, e tama, hoki ki to korua tunga ko to tuakana, I mahia tenei mahi mo korua; ko tenei, lioki mai. "Whakahokia nga rakau, ekore e rite i a koe nga taonga aTe Kawana te utu. Akuanei ka riro ko tenei whenua hei utu. Ivoia au i mea ai, kaua e hanga te whare ki koiici. Kua mohio ahau, ka riro te whenua." Ivei runga ano a "Wiremu:—"E hoa, e Neri, kahore ano tetahi maku, kahore ano kia hoko whenua, kore rawa. E mea ana koe — 'He aha hci utu mo nga taonga o Kawana?' Taku utu, ko ahau, ko taku mahi. Eki na koe, ka utua nga moni o Te Kawana ki to whenua. Ka riro koia a Ngaruawahia hei utu mo nga taonga o Te Kawana i haria atu e koe ki JNgaruawahia ?" Ka ki a Neri:—"He mea ke tera." Ka ki a "Wiremu:—"He taonga boki tenei." Kei runga a Karaipu Te Kuri: — ""Wliakarongo mai taku potiki, me whakahoki nga rakau kite la, ki to Te Kawana wahi. iS'o te mea, kua kitea he mate tenei. Waiho tenei wahi, hei mahinga mo aku mahi." Kei runga ano a "Wiremu:—"E Karaipu e mea. ana koe kia kawea kite la nga rakau, kia rougo mai koe, ekore rawa ahau. e whakaae; engari me homai e koe a Pokeno ki au, katahi au ka whakaae. Ko tenei, mahia tau ki runga ki to wahi; iau tenei wahi, hei mahinga maku i taku mahi." . K ei runga ko Hika:—< 14 'Whakaron"o mai, e taku mokopuna, kiia te ki, kia haria nga rakau, kia waiho ranei: ko tenei, e taku mokopuna, kaua e huna te kupu. Kua kitea ete iwi he mate tenei. Ko tenei, hoki mai ki to korua turanga ko to tuakana; i Trmhi tenei mahi mo korua." Kei runga ano a "Wiremu:—"Whakarongo mai, e taku tupuna, e noho nei hoki au 1 r>ui Tireni, he mahi tena, he mahi teneikahore ano ahau i whakaaro he tika tem mahi, 11au hoki 1 ngaruru ki tenei taonga hei taonga mou. I mahia eau mau tenei mahi;

j kite kore koe e pai, waiho ki au taku." Kei runga a Maihi Rori (he upoko- [ runanga o te Kawana t-enci tangata):— ! "AVhakarongo mai, e taku potiki, e aku j tuakana, kia ugawari kite iwi; na to iwi i ■ kite te mate, waiho i ta te iwi i kite ai." Ka mutu i reira te korero, ka hoea atu ! a Tamati Ngaporo, a Ngatiteata, me nga j kai-whakawa mo nga upoko-runanga a Te ! Kawana. I Ito ata ka tatua te ope hei ruke i i nga rakau ki tc wai, kia tore kite la; ka kitea j e tetahi tamaitino te Kohekohe, ka korero ki | a AViremu ma—' Kua tatua te ope ra, meako i ka hapainga mai ko tc ruke i nga rakau ki to I wai;' katahi ku huilmi a AViremu ma; ka roil go tc ope, kua raiigona ta ratou hacrenga j mai; ka hacre tetahi kaumatua, ko Hcteraka Muru. ka men.—'ho horihori na to tamaiti, ekore c pa nga ringa ki nga rakau, engari he korero annlce.' Ka mutu te tupato a AViremu ma mo tc hacrenga mai o te opo | ra; ka hacrc noa atu etahi o ratou. I te maru ahiahi katahi ano ka hacro taua ope ko tc whiu i nga rakau ki tc wai, ka whakatika a AViremu, ka mca:— u Kia mato iho ahau ki runga ki toku taonga." Ka tae tc opc, ka whakatika ko AYaikato:—" AVhakahokia nga rakau, me nga Pakcha me hacrc atu, whakapaca o koutou taonga. e nga Pakcha, kati ta koutou mahi. Itohoro tc hacrc, inaianci ano." Kci runga a AViremu:—" Ekore au c pai kia haere nga Pakcha, ehara i tc mca na ratou ano ratou i hacre noa mai, engari naku; ko tcnci, kahorc rawa c haere." Ka whakatika taua ope, ko te tangata tuatahi ko Tamehana Taranaki, ka uru era atu katoa, ka mau ki nga rakau; ka whakatika a AViremu ma, ko Tc AVirihana tc tuatahi, kite pupuru. I reira ka whakatika to ope katoa me nga tangata whenua; ko to ope, hei whiu atu ki tc wai; ko nga tangata whenua, hci whakahoki ki uta. Te hoa riri o taua opc, he v.nhine kotahi tekau ma rua, tokowaru nga taue. Ka whawhai, kihai roa te whawhaitanga, kua kapi katoa tc tangata kite toto, na tc rakau i ngau. Ite inutuuga ka maliue nga rakau ki uta ka riria kia mutu te whawhai. Ka whakatika a AViremu:—"Ko tcnci, e te iwi, heoi, ka mate koutou, ka mate matou. E noho koutou ki ta koutou, mo noho matou ki ta matou." Ka whakatika a Eraihia:—"Ko tcnci, e aku teina, c mnhi i ta koutou."

jfv; < ko Tipcne:—"Ki mai, e aku i <! ncv.o an i runga i taku." j(. • .'iDi L;,'i a Arama Karaka —" Whaka:::Ui e '.f ope nei, ka mautaku ringaki nH'!>o|'Uu:i ku riro i an, kua waiho kita knuvou ki rt-a rangatira. Kahore au i /ongoa'je i kupupai angarangatira." Fa iae mai a Wirernu, ka tangi, ka mau te ringa !;:< raua. Ka mutu tc tangi katahi !-a pula tana ktipu —"Taku mokopuna, tojioi to, G-ieone ko taku tinana. Hacre mai, taku jr.olropuna, kaliore au e pai kia mate koe; engav i. ko kcc kia ora, ko ahau lcia mate." Ka. po i rcira, ka mutu te whawliai me tc korevo. 1 tc nonga o to ra ka hapainga mai ano tc ope hoi whawhai ano, ka tac mai, ka whakatika a IJo:ii Kingi:—"E Erailiia, he aha tc tikanga o tenei kupu au —aku teina, aku. tenia kia maliia paitiato taongar" Ka karanga atu a Erailiia —"Ko te likanga o tana kupu na kia maliia e koe nga rakau kia whakaterea nga rakau mc ah an ki te moana." Ka patai a lioni ki a Wircmu:— <; lle aha ic tikanga o tenei kupuau—aku t;:puna heoi ar.o licoi ano kate inahi i tc ra e whiti ana'r" Ka inea a Wireinu:—"Te tikanga o tcna kupu. e 111 ahi koe i tau, kia malii ahau i taku. !Xo tc mea kua puta tenei kino."' Ka whakatika ko Heteraka Muru :—"E to ope nci, ho aha i peneitia ai i wl-akapaea ai te korero ? ko tenei, e taku mokopuna, whakatika hacre. whakatika haere. Kia watea hei inahi maku. Ekore koe c waiho c ahau. Whakatika inaianei ano i tenei ra, kia mate iho ana au lie maunu nui. M Kei runga a Wircmu :—"Ac. ka uhakatika au. Ko tenei ka whakaactia c ahau to kunu." Ka whakatika ano a Heteraka:—"Ac whakatika kia watea hei maku, kia mate iho ana ahau hei maunu nui." Kei runga a Te Huirama:—''Ka pai, e taku potiki, ka whakaae koe kite kupu a o tupuua, no te mea ka noho koe, ka waihotia koe hei turanga waniwani ma tera iwi ma tera iwi." Ka whakatika ano a "Wiremu : - >' Taku tupuna, taku tup una, licoi ano, hooi arm, heoi apo—Heoi ano taku whakaae ki to kupu. Ko tenei e taku matua, c ki na koe kia waiho trnei wahi hei turanga waniwani ma ieraiwi ma tera iwi. Ka hua ahau e nui ana o koutou riugariaga ko o matua hei ruhurahu

moku. Ko tenei ekore au e xrhakatika, ekore rawa. Kin ngaro ilio ahau, ngaro ino ki konei ki runga ki taku taonga, 110 tc mea, ka oti au te pauna ma tera iwi ma tera iwi. Ko taku ano tenci kia ngaro ano au ngaro iho ki runga ki taku." Ka mutu i reira, ka whati te ope. Ko te take i -vvliati ai ko taua kuputuranga wani•\vani. ka riri tetahi ki tctahi mo taua kupu. Ka whakatika tetahi tangata riri:—" Tirana taku liamanu ekore au e rongo mo tenei mahi pikoni. Ngea tatou ko nga Pakeha he aha i whiriwhiria ? Ka mea aTe Raiti:—"Ae, ae, ae. ae.—ka piri te hamanu," mete patiti ano kite ringaringa. Ka motumotu nga Pakeha kei liana. Ehara ta raua ite ngakau riri ki nga Pakeha, engari lie riri tetahi ki tetahi.

Taranaki, Maehe 14,18G3. "R toku lioa aro"ha e Taati Te "Waru, kua tao m:ii to pukapuka kia au. ICa nui te pai o o kupu o o whakaaro hoki. E Tama, kua pekcau kei rungai taku wkenua, kei "Waireka, kei Okurukuru; kahore au e peke kei runga i nga vhenua o n«ja taiigata Maori. Otiia, ka hacrc au kei runga o Tataraiinaka, no reira ka mea ahau kia hohoro o malii o mua, me nga mahi o Tameliaiia, o nga tangata pai, kia nolio pai te vhenua nci kia lioko inarire. Hcoi ano. Na to hoa arolia, Na G. GKEY. Ki a Taati Te "Waru, liangiaowhia.

Taranaki, Mnelie. 11. 18(13. E aku lina aroha. e Tuta, c To Paea. o Patara, c Makerc, c aku lioa aroha katoa koi Ngaruawahia ell oho ana. Tenu, koutou, kua kite au i ta koutou pukapuka, kia mate to kino, kia tupu ai te pai. E tama ma, e kui ina, kia mau koutou ki ena whakaaro pai. e rite talii ano boki aku -vvhakaaro mo te pai. Ilooi ano, Na to hoa aroha, Q. GEEY. Tvi a Tuta, Te Paea, Patara, Makore. mc era atu Eangatira e uoho ana koi Xgaruawahia.