NGA KORERO O TE WHAKAWA
A TE TIRARAU RAUA KO MATIU TE ARANUI (ARA, A TE HIRA HURA TE AWA), MO MANGAKAKIA, MO TANGINUA, MO WHATITIRI, MO TE WAIROA,MO MAUNGA-RU, MO TO TAMOI, ME ERA ATU WAHI,—I WHAEAWAEIA Bl AEABANA. Ko Hbrabb Waters, ko Tb Ita, nga Kaiwhakawa o Te Tirarau. i Ko Tb Bemaba Tauhia, ko Ebubba tb Paemmu, ngs Katahakawa o Te Hira Mura Te Awa. Ko Kawana Ta Hobi Kbbbi te Tamuaki o te Wbakawakanga. Aeabana, Hanuerb 16,1863. Horf King! Tabua (no te tana kia Te Tirarau): Na, i mua, ka takua a Mangakabia ki a Tewha. Katabi ka kawea atu ko te tangane o tona mataa wahine, ko Kauere. Ko te tangata toatabi tena koa nobo ki Mangakabia. Kibai i tae tetahi kapu wbakaobo mo tent, tangata. mate noa. Ora ake ko aoa tamariki. Kotab! kupn i mabne mo tana tangata mo Kaaere. E meinga ana, hei para ia mo Mangakabia Ora ake ko ana tamariki ko Ngo ma. Ka rua ena whakapaparanga. Kanore ona wbakaohoranga, mate noa. Ora ake ko ana tamariki, ko Takiko, ko Nga lwi, ara ko Te Pornmangemange, ko Te Puru o Mangakabia te ma onaifngoa, teingoa i whakabuaina ki tona mama. Mate noa tona tnakana b Tnkiko ki roio o Mangakabia. Mate noa a Nga lwi. Kahore be raroraru; na, ka nobo tahi ratou ko o Te Reweti matua i feira. Na, ka mabne atti te tana ki runga, ahu atu ki One, ki to Te Reweti Maika matua, bei nobo i tena wabi, Ka, ora ake Ufa tamariki a Nga lwi,
o matou nei matua. Kalahi ka baere mai a Ngaiiioki, a Ngatiterino, a Ngaiimoe, ka tahaelia nga karaka o Te Rakautabi. Katahi ka tukua mai to langata no Te Reweli Maika ma, kite korero ki o matou nei matua. Kalahi ka baere o matou nei matua. Rokobanga atu e tita ana i nga karaka kite waka e whawbaki ana elabi. Kaiabi ka burihia nga waka karaka kite moana. Katahi ka pula atu te tungane o taku matua wahine. Hoatu rawa kua peke kite wai. Ko Huna tona ingoa. Mei rokobanga ki uta kua mate i te tungane o loku matua wahine, mo to ralou pokanoa kite whawbaki i nga karaka o lenei whenua. Na, kabore he wbawbai i muri mai. Na, kahore be rongooga no ralou te wbenua. Na, ka mate lena wbakatupuranga. Ora ake ko Te Tirarau, ko Haraiora. E oti kaioa ana lena wbenua i a Hamiora raua ko Te Tirarau te mahi, a MaDgakabia. Na, katahi ano ka kitea te raruraru o tenei whenua. Ina boki, rokobanga mai ano a Hamiora e nobo ana e mabi ana, me ona taonga kaloa i runga o tena wbenua. Mania katoatia ana ona taonga katoa, me ana kai katoa. Na, mehemea no ratou ano te whenua, e nobo ana tetabi o ratou i runga ote whenua, he aba rate putake i mahue ai, te nobo ai ratou i runga o tena wbenua? E meaana a au, na te kahoretaoga o o ratou tupuna ipa ki tena wbenua; mehemea mei pa, ka nobo tonu loTe Awa matua, a tae noa mai ki a ia. Na, ko tena e meinga oial na, be wabiue te putake i pa ai a Mauu ki roto o Maogakabia. Efcore matou e aatau, engari, koia ano tara, ko te putake kai te Hum. No reira ka koMriUa katoatia mi te wbenua me ona rakau katoa i runga. Na, met ana a Te Hira, kua tae te kupu wbtkaoho i nut i te oraoga o o
Kaiwaka, Kabore matou i malaiu Na, e nobo mai nei ano ta. raua tamahine, toku niatua wabiue; kahore j korerolia ki a au> Na, kia rongo mai koutou: ko Te Reweti J£ pou mo ie raina mo runga o Mangakahias Na, ko laku kupn tenei, kia rongo mai koulou. Ka maupu luktt ringa- ki taku whe* niia i lenei ra ano, ara, Te Riwhi o Hamk or a. Tana lei na ia, me ie iwi katoa hoki. Ka mulu neki taku korero mo lena pihi. , Te Rar'o Te Puku (no lo Te Tirarau laha), ka korerotia le pukapuka. Tenei nga korero kei raro nei-. —• Nama I. "Hanuere 16, 1863. ' 44 Na Ngapuku tenei k rero. - "Na, wbakarongo mai. Na, ko Tahinganui, noku tenei lupuna; ta Tahinganui ko Puwai, la Puwai ko Rongonui. la Rongonui ko Ruahiueiua, la Kuahine ko Hauare, (a Hauare ko Haukapaia, la Haukapaia ko Ruahine mama, ko Hopekako, koHongi, ko Hama, ta ilopekako ko Puriri, ta Hongi ko Tarawhiti, ko Moeiarau, ta Tarawhiti ko Hineira, la Hineira ko Ana Hukaiere, la Moeiarau ko Hera Weka, la Hama ko Te Whitu, ta Te Whiiu ko aliau ko Te Puku, e nobo nei i toku kainga i Wliaftliri, i Tangihua. Kahore oku tupuna me oku matua i malau i noho lalii ngu tupuna o Te Hira me ona inalua ki oku tupuna ki oku mama, a, tae noa mai ki ahau. Kahore au i kite i a Te Hira ma. Na, i mua. ka nobo tahi o matou tupuna ko Te Tirarau ko Hon', a, tae noa mat ki tenei ra e ncbo tahi nei matou I runga i o matou nei wheuua. Ta te mea, be maiauranga ibo hoki no matou ano o matou nei wbenua. Tena ka teka koutou kia langohia toku tupuna e koutou, e ai tawai, e nobo aiu nei ano hoki tt tangata, hei korero aiu i toku tupuna i a Tabinganuit Ona teina, ko Wananga, ko Wera; na te mea, ko nga Huba kua pau i a koe, ara, i.to tupuna e.Te Hira, e Mura, i a Pongia. to Te Kounia kei au e lohu aiu ana. Na, wbakarongo mai' e lenei whakaminenga katoa. Ko Wananga tenei tangala i kohuruiia.e Pongia, patua ibo ka male, kainga ake, ora a|H» Uo Tahinganui ko Wera. Na le mea, ko te leina ko Wananga kainga ana, ko te tuakana ko Tahinganui waibo ana hei tupuna moratou. Te lake i patua ai a Wananga* i haere kite ami ana kuri i a Taruaramakai* ahua, i a Nukuiaurua, i labaetja e Pongia. Tae atu ia ki Mangakabia, ka ui aiirki a Pongia, Kabore ranei aku kuri i konei ? Ka ki mai a Pongia, Tenei o kuri. Te whakalikanga maio Pongia ka mate ko Wananga. Ko te wbekan hia ana ki Te Tuna, koaona
! karakia. tenei, "-he kai pakiritfri, he kai pakarakara ua, uakina te whare e Wananga le kai mai he tuira, be kokopu, he suangtflU whero ki tita/' Ko, te tuatahi lenei o nga | hara a Pongia ki ahau. ! ". Na, wJiakarongo mai ele whakawa nef. Ka moe a Htiri ile luahine o Tauru. Ka i Jaia nga karaka o Mangakahia, ka langi a Hun ki nga karaka o Mangakajfiia. Katabi ka haere a Huri, tae noa ki. Ngapuhi, ka | lakoto. lona ngakau kia likioa mai kia paiua Ngaiimoeroa. : ' Katabi ka wbakaiika mai a Ngapuhi; le whakarerenga mai ki Mangakahia, ka mate ko Ngaiimoeroa, ka mate ko Ngatimauku, ko Ngaiiahuhii, le rangalira I mate, ko Tarai. Ko leiuarua tenei o nga koburu ki au. Na, ko tenei langata, ue puiake tenei no te whenua, no Mangakahia tenei langaia. Na, wbakarongo mai e te whakawa nei. Tenei teiahi ko Tomoaure. He lupuna ano tenei noku. Ka mate ki Karangi, ka wbakaiika atu a Te Ponaharakeke, ka hipokia kite Huro, ka lapu teria langata, kihai i kainga. Wbakairia ake ko> tenei tangata ko Tomoaure no Ngaiimoeroa. Ko te tuatoru lenei o nga koburu ki a au a Ngapuhi. Koia a Tauru i whakaaro ai ka ngard ia le koburu ki rolo o Mangakahia. Koia te tukuhga kaloalanga o Mangakahia e Tauru ki a Tewha. Ka timata i Horahora, Ngakiriparauri, Te Apu, Te Wharerama, re Houto, Pekapekarau, Hauhuia, Maungalipa. Ka wabia, ka marere i Oue. Ka whiii ite avva nui 6 Mangakahia. Ka wbakapiki Ngar uabine. Tarakitkie, Hopetakahiav Kangikapohia, Nukuiawhiii. He rohe lino lika lenei, na loku tupuna i luku alu ki nga lupuna o Te Tirarau raua ko Bori Kiugi Tabua. Koia le bopukanga o raua ringaringa ki enei. whenua, u tonu, ake, ake, ake lonu atu, Amen-a." Maraea Te Hoia (no le taba ki a Te TJrarau), kai korero: Kia rpngo mai koatou katflß, e tenei taha, e tera taba. Ko ahau le pakiaka c Tangibua, e iioho nei i le whenua, matou kd oku nialuu e nobo nei i lo matou nei whenua i te Wairoa, i Whaiiiiri, i Whaogarei. lie pono no matou le whenua Kahore au e raalau ki tenei iwi ki a Te Hira Awa, hore au e inohio, e noho ana ona matua li enei whenua. Heoi ano aku i mabara ai. . Reweti Maika (no le taha ki aTe Tirarau): Taku kupu tenei, ma te pukapuka aku korero e whakaaiu. (L konei ka koreroiia te pukapuka, koia ano enei nga korero ko enefc. iraro nei):--»\Te taki a Te Reweli Maika. "Mo A« paiaia Te Honiara Taumattoi m
te patai nei, c, nawai a Maliu i pa ai ki le vliemin, nau ranei, na le matua wahine ranei? " Kp Te Reweti Maika: Naku. "Kb Te Heiriara: I puta mai koe i roto i Ngatimperoa? "Kb Te Reweti: la ano ia ki tana, au ano au ki taku. Ko taku taba tenei. ko ta te matua tone o Maliu. E noho aua ano ahau ? runga i te wbenua. Te whakailkanga ma? o taku tamaili, tukua ana te wbenua ki a Te Peka. Kb nga rangatira lenei i lukuu ai te whenua, ko Te 'Huarahi, ko Puataaia, ko Pabra Kiwi, ko ia rangaiira, ko ia'Tßftfeaiira. Ka langohia nga uiu e enei rapgaiira, haere ana ki loua kakiga ki tona kaiuga. Kahore tetahi o nga,uiu i a maua ko taku tamaili ko Hamiora Marupiopro. No konei ka kumeu le wbenua e maua ko taku tamaili. Muri iho ka ara te whare o Tc peka ki Olaiiai. To maua whakaiikanga am ko Ngawbau, pakarukarua iho le whare b Te Peka, oma ana a Te Peka ki Tokerau. Ka noho ahau i runga i le wbenua, maua ko taku irmaili ko Hamiora. Muri iho ka haere taku latnaiti a Maliu ki le rapu iwi mona. Ka fciiea, ka lahuri ia ka whawhai kr a Ilori Kingi. Ko taku kupu lenei: luturu mau ake ahau ki le robe o Ma ngakahia ki One, ake, ake, ake, amene." Te Haiiiakiri (no te laba ki a Te Hira Awaj, kai korero": Na, whakarpngo mai e te whakawakanga. Uei ta Hori upoko korero he limalanga rnolaku e korero ai i toku uiaiauralira ki lena whenua ki Mangakaliia, e I)ara i a fiori. ina boki te rirp ma Te Uriroroi e tufeu mai te whenua a Mataiteuru ki toku tupuna ki a Pongi. Tena ia nei kia lakina ake e au toku mohioianga. J le nohoun^ab oku tupuna ki Wbangarei, ko Moraki le ingoa 0 toku tupuna, ko Te Paika tetahi o bmV irtgoa, raiia ko te luahiue ko Pongh Ka moeatujeluahine i le iane i Terra. No NgaliwhatTO tana lane, he pononga, ko Marangai le Irigoa. Ka haere te rongo lae noa kite raanowbeiiua. Ka rongo a Parabiku, kua whakainoea to ralou luahine e Moraki ki a Mai'angai. Na, ka ri'ri lera bunga. Heoi arid; ka oii atu a Moraki raua ko te luabiue ki Wbangarei. VVbanau noa atu ana tamarrki ki reira. Rarabi noa nga. langaia ra ki reira. Katahi ka whakaaro a Tc.Wbango kiatikina a Te Pbngi kia haere mai ki Matigakahia. Ka haere a Te WhangOi laenoa ki TangiUua. Katahi ka mea atu, i haere mai au kite tiki mai i a koulou ko o tamariki. Katahi ka haere mai a Pongi me le tane me Marangai, tae noa mai ki Mataiteuru, ka noho ki reira. Ka'tufcua
I mai a Ma ta ileum e nga matua o Paora Kiwi, liei mahinga kai.ir.a le wahine ra. Te riro ma Te Uriroioi e kokpti mai elahi mahinga ma te kuia ra. Na, ma te whakawakanga tena e tiiiro. Ka rongo aTe Keba kua tae alu a Pongi ki Mataiieuru. Kaiahi ka tonoa ibo e Te Keba kia tiki ibo i te wabine ra i a raua ko te tane. Ka liaere ka tae klMihirau, ka npbo i reira. Ka lukua mai e Hineuru tena kainga bei mahinga kai mana. Ka nobo lonu tena wabine me nga tamariki ki Ma nga ka liia. Na, wbakarongo mai e te whakawakanga i nga ritenga o tena mea o le tango kainga. Ka nunui oku tupuna te wbanau a Pongi, a Rofi, a Paebara, kite kainga ki Mangakahia. To raua whakaaronga, kia langobia nga karaka o Mangakahia ma raua. He whakaaro boki na raua ki to raua nunui, kua rangatira raua, Kua toa. Kaiabi ka langobia nga karaka ma raua. He pokanoa te niabi nei. Biro kiioa i a raua nga karaka. Na, wbakarongo rnai e ic whakawakanga. He whakaiaki alu teoei naku. Hei ritenga tena mo la Hori, iki na ia, i peia o Paora mama ki nga karaka o Te llakauiahi. Tenei laku. Te haerenga alu o Huna, o Ngohi, o Te Rou, lokoloru raiou nga lane; ko Kaiwaka ma nga wahine, ko Tangiwharau ma. 1 liaere aiu raiou kite puru ile kai la karaka. Tutaki pu, he nui Te Uriroroi. Tokotoru ano a lluna, nga lane boki, ko nga wabine be lokomaba. Kia lokomaba nga lane, kua taiau ano raiou i koua. lleoi ano, ka hoki ake a lluna ma. Na, wbakarongo mai e te whakawakanga. E lino mohio ana abau, e hara tena kainga i a raiou. Ko aku lake luiuru ko Matiu raiou ko ana luakana katoa, me ona matua. Na, wbakarongo mai e le whakawakanga. He wbakaaro boki naku kite uiunga noki o oku tupuna ki to raiou nei noboanga ki Mangakahia. Here ana a Ngatiloki te iwi ite kainga te pei, riro mai nga karaka i a raiou, i a Hori ma. Muri ibo ka mate a Kauere tupuna o Matiu i a Hakaraia, no raiou ano no Ngalitoki. Kaiabi ka pokanoa aku. tupuna aua tangala ua auo. Ko te whenua riro katoa, a, male noa raiou. Mate noa a raiou nei tamariki tae noa ki au. Ka wbakaaro au kia wbakabokia pailia alu o raj}u nei wbenua ki a ratou. Haere alu ana au ki Whangarei ki a Te Manihera, kia liaere mai ki Mangakahia kite wbakaboki alu i lena wbenua.. Tukua alu ana eiaki a Matiu Te Aranui, ki a ratou ko nga matua ko nga-luakana. fleoi ano, ka niawete aiu tens he i a matou. Na, e le whakawakauga, e penei ana ia Hori ine tenei. Ko nga karaka nau i luku am i niua ki a Tewha. Tena e rekaina ete karaka. langobia ibo
ko te wlieoua ko Mangakahia. E pena ana laku wliakaaro me ion a. Tena ia na. . Whakarongo mai. He laouga liou a whakaea, he mere tenei. Na Rauwahine i kokiri ki aTe Whamimu. Na, i enei lau lata ka muliue ake nei, kaialii ka rapna laua patu nei kia utua. Kaialii maua ko Reitiana ka haere otu, lae noa atu ki Wharekohe. Na, katalii ka mealia e maua ko Reihana, " I haere mai an a Reihana kia utua mai taku mere e koe." Ki mai ana ia. "Kahore au e maiau." Otira, e te whakawakanga, ko nga mea tawhito ra ki a maiou. He aha ia i kuare ai kite raea hou nei. Me kali laku korero i konei. Te Manihera (no lo Te Tirarau taha), ka korerotia i konei te pukapuka, nei ano nga korero e mau i raro nei:— " Mangakahia, "No'wema 17,1862. "Whakarongo e nga tangaia katoa ki tenci pukapuka. He pukapuka whakamarnnia mo te whenua o Te Manihera, ara, mo Maunu. Ko le kupu tenfti o Matiu, e lika ana a Te Manihera ratou ko oua matua ko Te Talau ma E mea ana a Matiu, ekore teialii e pokanoa ki Maunu, ko Te Maniherti anake. He un hoki aTe Manihera no Taninganui, no Tolara. He mea ala luku marire ki a Te Whata, ara, ki a Te Manihera pu tena whenua. Heoi ano nga kupu a *• Matiu Te Aranui." Te Manihera (no to Te Tirarau laha), ka korerotia ana korero: E lika ana ie laenga niai o te lahgaia nei ki a au, o Te Hauiakiri, kia whakabokia lona whenua a Mangakahia Ko te ingoa nui lera a Mangakahia, ko nga ingoa enei o nga pilii i whakabokia e au, ko Te Oruoru, ko Te Tupuni, ko Te Ti, ko Taporaroa. Heoi i kona nga ingoa e whakaatu. Hei aha i hahaua haeretia ai elahi ingoa ? Kef Mangakahia ki rolo ena whenua. I hoatu eauki a Matiu, ko aua pihi, he utu nioko (tanga moko) aua pihi mo Nui, mo Kaorongo. E rna pihi utu ta moko, ko Te Oruoru, ko Te Tupirci. Ko nga utu tena mo nga moko o Nui raua ko Kaorongo, e'raa pihi, he mea tango noa, me nga karaka. Tae atu an ki a Matiu, ka tukua atu e au. Ka mea mai ia, kahore. Ka mea mai ia, waiho mo a laua tainariki. Na, ka whakaae ano au, ae. Na, inurf iho ka mea atu abau ki a Mar? Te Hautakiri, me whakarite leiabi wabi ki a Matiu ratou ko nga malua. Ka wbakaae mai ia. Ka mea abau ki a Man, k'a kotabi kau kia kotahi hoiho, hei whakaluturutanga mo laku koreroiariga ki a Matiu. Na, ka
luktaniaile boilio me le kau ki a au, mo ena pilii e rua, mo Te Oruoru mroTe Tupuni, hei tuarua mo nga utunga, Ite lualahi he ta moko, i te luarua be kau, lie lioiho. Ko tena wahi kei waho ole wahi c tautohea ana e Hori ma, e raiou. Kahore i lutalaki la ratou wahi e tautohe nei. *Rei waenganui f o ratou kainga ano. Heoi ano lenakupu. Kamariera Te Haotakiri(no to Te JHira Awa). ka wbakatika i nga korero a Te Manihera. Heoi ano tana i mea ai, le pera hoki a Hori Kingi Tahua. Mehemea i wbakahokia e Hori aua when u a ki a Malta, kua peralia anp. HiraTeAwa: Na, kotabi ano aku. Ko le tafia ki Mangakabia. Ko te lino take tenei ote tiiiiatanga o tenei Huru. Kb Malakirangi le taki, he puhi na Ngaiiwai. I moe i a Wbangaruru, i te lamaili a Totara. He puhi taua wabine. Ka nioeia Whangaruru, puia ake te lamaili, he kotiro. Ka whakaaro ia kia baere ia ki le kawei le mea lapu o lana kotiro. Ka baere raua ko te wabinp ra ko Matakirangi, ka rongo nga lane, nga lane puhi. E baere am ana a Wbangaruru raua ko le wabine kite kawe am i te mea lapu ota raua kotiro. Ka likina mai kite ara Wbangaai. Ano ka puia atu ka luiaki ki le ara, katabi ka patua a Wbangaruru e Ngaiiwai e le iwi i te wabine. No konei ka latari a Tolara ki le tamaili ki a Wbangaruru. Kaiabi i'a ka baere ki le whakarau. Kei te putanga attt e takoio ana. Kua male ke te patu, ko te wabine kua riro ki le kainga. Na te kai pain i man, no ratou ano hoki tera wabine a Matakirangi. Ka kite ia i le lamaili e takoio ana, ka kawea e ia ki tabaki takoto ai e Toiara, katahi ia ka baere ki taua kainga, ka rokobina atu a' Matakirangi me lana kotiro. Heoi, kua inaiau hoki ratou te buiiga ole kainga, kua male a Wbangaruru. Po tabi ia kite kaintfa, katabi ka hoki mai raua tabi ko Te Hunaonga, ka hoki mai raua ki Wbalitiri. Hoki pour! mai kite mate o tana lamaili, la te mea, be mea koburu. Kaiabi ia ka haere ki a Taururangiatea, kia whukaaroa te mate o tana tamaili o Wbangaruru Ka korero ia ki tela hi taua hei rapu ulu mo Wbangaruru. Ka wbakaaro a Tauru, ekore e taea e ia, be ili no lana bapu. £ loru hoki lekau o Tauru ma. Kaiabi ia a Taururangiatea ka baere, ka aim ki Oruawharo. I reira hoki a Te Atuabaere, le lamaili a Wbitikainganui, ka korero ia ki a Te Aluabaere ki te ktipu a Totara ki tetahi taua rapu utu mo Wbangaruru, mo le lamaili a Totara. Ka whakaaefc Te Atuahaere, wbakaiika mai e
xvha lekau. Tae mai ki to Tauru kainga e toru lekan. Hui kaloa, ka toe kite Avhitu tekan.- Kaiabi ka baere; baere am ana, baere mai ana, he taua, be tauu. Tutataki pu kite Kiripaka. Kaiabi ka riri ki reira, ka hinga i te parekara, ka mate koMakiiiuna, ka ora ko Ngarokileuru, ko Haurituwhare to ratoa i male. Te ulu o ie parekura ra, ka hinga i ie parekura, ka wbakaiu ia -loa ka wbakaiu ia toa. lie abiahi, ite mutunga ibo o te parekuraianga, ka wnakatangi aTe Atuahaere i tana pu torino. Na, ko te whakshuaianga tenei o te rangi o tana pu-torino:— " lie tuki he tcno na Kara na Tauru Kia'tukia te papakowbalu e tu ki Te rere i Omrru I rere koe Ngaro kite uru Te koiia ai to kaki Ki te Papaoneiaramea' Me lo Makihuna i te taha a Tirangi Nei ra Turu, ko Wbaurutuwhare te utu. —Ka mulu te whakalangi aTe Atuahaere i tana pu-torino. Ka hoki ralou ki to ratou kainga, ko Tauru ma ki to ralou, ko Te
Atuahaere ma ki to ralou, ki Oruawbaro hoki. Ka whai lera ki le rapu alu, kahore kau i ea. Houhia ibo kite rongo, ka man te rongo. Hroi. ka noho noa ibo te langaia i roto ole rangimarie, letabi, letabi. I muri noa ibo ole maunga ole rongo, kaiabi ia ka haere. Ka aliu a lomoaur6 ki Ponerna, ka lae ia ki reiia. Tera ano letabi bunga ngakau kino i roto o tana kaingai ka ui mai erabi o laua hunga. He hunga kabore i kite i a Tomoaure, i eiahi kainga ke atu e nolio ana. Ka wbakaaro ratou ki le ra e boki mai ai a Tomoaure. Ka mea ratou, ko abea te ra e boki ai a Tomoaure> Ka meinga aiu e te hunga i matau, ko awake boki ai. Ka maiau ratou kite tino ra e hoki ai a Tomoaure. Ka tikina mai kite ara wbanga alu ai, baere kuare mai ia a Tomoaure, kua nobo alu te kai patu i mua i a ia. Kaiahi ka huakina mai, kaiabi ka patua a Tomoaure, ka mate, he mea koburu. Kahore o malou nei kaumalua i korero mai ki a matou mo le Huru na.
(Ka muiu i konei nga torero a Te Hira mo taua ra ; engari, apopo ka whakamoiu.
Permanent link to this item
Hononga pūmau ki tēnei tūemi
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/MMTKM18630515.2.13
Bibliographic details
Ngā taipitopito pukapuka
Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume III, Issue 4, 15 May 1863, Page 8
Word count
Tapeke kupu
3,750NGA KORERO O TE WHAKAWA Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume III, Issue 4, 15 May 1863, Page 8
Using this item
Te whakamahi i tēnei tūemi
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.