TE TAHURITANGA O TE "ORPHEUS."

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume III, Issue 2, 30 March 1863, Page 14

TE TAHURITANGA OTE "ORPHEUS."

Nui rawa atu te kononohi ote ngakau mo te pakarukarutanga o te kaipuke o Kuini, a le "Orpheus," 21 purepo, ka taia iho nei. No le Haterei, i te muri-awatea, i te 7 o nga ra o te marama i taburi ai. No ie 31 o nga ra o Hanuere ka rere mat i Poi Hakene, po whitu Id te moana, ka wbiti mai; a no le whakatatanga roai kite wahapu, warn maero te mamao, ka whakatarea tekara,— *» Wbakatomokia mai,"-li Paraiuiai. E kafaa ana le hau i reira, be Hauauru-ma-Tonga; ko te ihu o te pake! whakaiikaia ki le Marangai pa noa ki le tahi o nga baora, a no reira ka ahu ie ilni kite Marangai-ma raro, whakamarangai. E rua tekau meneii i muri o te labi o nga haora ka pa te lakere kite one. No wae* ngarabi ole tahi o nga haora tango am ki te i ua, ka lino kuku, aki loan. Mealia ana,, i te ekenga ai, kia whakahokia keitia ki wafeo, kibai rawa i taea. Muringa ibo, ka huri, aiiga ana te riu ki waho, a, laupofcina tonulia mai e te lualea, tere aiu nga poti, te pakaiabi, we te pou ote kei. No kenei, ka ki aiu a teCommodore Burnett kia tukuiukua le poti kata kia utaioa ki rung* nga pukapuka o te kaipuke. Tukuiukua ana hoki letahi poti, hei; boa mo te mea iuatabi. $ wha tekau tangata i eke ki tetahi poti kite wnakamaro i nga punga, oiira, akiua lonur lauga laua poii e te iigaru ki ie ihu o te puke ra, a pobulu katoa nga tangata kite wai, male toou aiu. Ite & o oga baora ka maunu te papa takatakabi o nmga, a kaha ake ana te tutu o te beibei ;i kooei, piki ake ana «ga langala ki ruoga kinga rorerors o ie puke. 1 te ono o nga haora, wabi kite wbiiu, ka binga ibo oga rewa, wabia Ibo te puke i waenga; a; no reira, ko nga laagau o tena male mii, a tauwfaaaga noa ra i runga i te ngakau. iumanako, kia likioa ake ratou, taia wbakareretia ana kite moana ki rato ki, te roma e jpuapua ana; taupatupalu noa, kxbai lakitaro, kaborebejmeaiisiiigona, *o nga *rat luatua attafce,~-an©,eharai a uatou ;i kawhaki ai, a mate, ko ia aumii, e whakaarobakilia noatia* te tini o te ngakau ma* aae. :I te 10 o nga haora o te po, ka u ake tetahi o nga poti o ie puke ra ki a te "Harrier ; kaiahi ano Ma .raogooa tana aitua Awhakamaiaku, baunga uga tangata o Paralutai me le Wonga Woiiga, ko ratou i kite.

Hui katoa nga tangata o runga o te " Orpheus," 256; i roto i enei, kotabi rau e warn lekau ma rima i torernii ki to ratou urnpa pouriori, kite moana. He tini ke afea feaipuke tahuri ki nga tahatatia o te moto o Nra Tirenl, ko nga wbdkaMatakn ia o tenei, i hira rawa ase I nga mea o raua atu. E roa nga mea i rere ke «ii i to mua atit pake pafcaru, ko nga tikanga whakaarofoa, ko le 'tini o te tangata kite mate. Ko te wbakaaro mete konobi arohao nga tangata katoa i roto i te iwi, e miiakeara te tangihanga e te ngafcau, no te mea i*ke awatea te pjfce ra, a dbatoa e lata taaVatm nga toft wbaKora, kiha* i mohiolia taua allua whakatvebi,—trannga nga tangata o toie fcairata kainga, mete Wonga No reira kaft Ske te polio le pake (ahuri ra ki tetabi kaSptfke e iti ana I Matrtfta, a koretotia ana e ratou ante to ratou aaie whaTiapottriur*.

Ano tie koDondhi o te hmengaro in te luli'mga iho o tenei aiitua, ta te mea, katahi ano te hanga whakawelii i kliea ki nga tabataha o fenei raotu o tua iho, ugaro wtrafcarere toga tangata maia 1861 to ratou iwi. Ko tekaipnke o te Kuitii a te Gtpheus,l>l ptfrepo, ko W. % Btfraeit, C.8., toria Kamaroa, ko R. H. Burton lona rangaftra. Trßi'e mai'iPoi HrfkeneiteSO o nga 'ra o Hafluere ki Akarana, a wbiti rafra rtiai no ie 7'O riga ra o 'Pepuere. lie te'kau tna rua, tarrgo atu ki le'tahi o nga toaora o te muriattdtea e rere ana te puke ra N.'E/by E., ko te ara ia i karangaiia e nga mapi o'te runanga kaipuke o tawahi mote wtufkatomokanga i te'kaiwaka o tana awa. I te 4 baora 30 meneti p.m. ka pa te takere % te tabuna. Em ana nga ra i reira, e tatai ana te matnaha. Ka mahue mai te'tahona ra ka rere, a te'kau meneti, *ka pa aifote tdkere, a mau tortu, kihai nelceneke. Wtoakamuiua aha i krnieiie mahi mamaba, a puia ana le kupu wbakahau kia wtakdhotia keitia ki waho. Kihai te puke i rongo, « meirtga ana i itfhati rinei te -wiri o te fflatnaha i aha ranei, kihai hoki'i tteneke i re?ra. Ko nga komafu katoa i takatafcifa i konei, tat'dnga tortu; a, puta ana te kupu, kta Whiua kite moaha nga purepx), whtaa'aTia, e torutahi, e wha ranei. Tukutulnra aria nga pbti e ma, tonoa ana ki'teawaVManuka kite trki tangata. No te rirongao nga poti ra, ka hutihutia ano nga ktnuaru, a, ka tere atu te puke ra taka atu anaite tabuna, i tai tata am o te whakatomokanga

nui, ka kite puke ra ile wai, a eke ana nga tangaia ki nga rewaI te 7 o nga ra o Pepuere, i le rua o nga baora wahi kite loru p.m., e rere ana i waenga awa i Manuka, a Pene Rena, ko te Pairata i.ruoga itona puke. Kitea aiuaoa i reira tetabi kaipuke nui e rere ana i wabo ake o te awa_(matauria ana i muri ihp ko te Orpbeus taua puke), lalatata tonu kite kaiwaka eai ko le kanohi e tiliro alu ana. I burihuri whakaaro raua ko te Paeraia, he aba, ra ta.te puke.ra i reira. Mea ai, e talari:ana kite Paeraia te puke.ra. Ile 3 p.m. ka kitea e Pene Rena i le kara i Paratutai, be tono i a ia kia whakapuiaina tona rate awa kite taba tonga. Ka eke le Pairata ki tona poti i konei, a ka rere te Wonga Wonga ki wahp i .te awa : i. whakaaiurina mai ra.. Ite loru o nga baora wahi kite wba, ka kitea alu e Pene Rena e burihuri whaka-ie-taba bau, a, be tika te wbakaaro i kitea e ia i reira, ko te puke ra kei te mate. Tatanga tonu ia te rere alu kite puke ra ka na te lino awe o te whakatomokanga, no te taenga ki reira ka kitea ekore e tuea alu te puke ra i te whawbaii kino o te roma. Hurihia i konei ate Woriga Wonga kia hokia kite awa wbaka-te-tonga. Muri lata ibo, ka tirobia alu ka piki nga taugata ote Orpheus ki nga rbrerore ote kaipuke, laupoki katoa te ki runga ki taua puke i reira. I te rima o nga haora o te maruahiahi, ka tae ki waho ake o Paratutai, ka lutaiaki a Pene Rena i nga poli erua i anga mai i te puke ra, no te Orpbeus ano. 1 eke mai i konei te Paeraia o Manuka, a here ana nga poti. erua ki to matou, a ka wbakatatatata alu kite puke, ko te mea ia, kihai i t'aea te lino whakatala i tenui ole ngaru. Tukua ana nga poti i konei ki le kohi baere i riga langnia i matau ki le kauhoehoe, ki nga tangaia i maia kite tupeke kite moana. Kihai i.tokomaba te hunga pekeki te moana, no te mea, ko te lini o te laiigaia kua eke ki nga rewa, ana le hapai kino ole ngaru kibai i laea e ratoa te ngongohau, anp hoki le wahi i mariri kau ibo le ngaru, hei pakanga kite moana, ma nga poti e kohi. Haere ake nga tangaia i ora mail nga poti i taua mate, e rua tekau ma rima; E huri ana te ngaru i konei, eke ana te puapua ki waenga rahi o nga rewa. Na reira, kabore i laea alu te ngongobau, kei nga lino maia anake, kei te tangata ngawari ka whakawhitiwbiti kf nga rewa, ka na nga taura te ara. Ko ebinu o ratou i tutuki, ko ebinu i taia ibo ete karawbiiinga ote puke. Kaka* rauri noa, ka lauwhanga lonu nga poti kite , taha o te puke ra, hei tango ake i te tangata

i te moana, ina kitea. Ite pourilanga k'ir lukua te punga o te Wonga Wonga ki pabaki niai ole puke pakarir. Ite waru o nga haora wahi kite iwa, ka tirobia atu fea btrri nga rewa kite moana. Tangatanga tonu te tuku i nga poli e toru i reira kia tauwhanga, kia hoehoe baere ki nga jttbalalia ole puke pakaru, a, kohia mar ana nga tangata, tekau ma rua, ma torn ranei. I tana lakiwa e ka ana ngar alii lurama i runga i nga rewa ote Wonga Wonga. tfu tonu nga poli ite laba ole puke ra, wbanga ai, a pakarukaru noa, lere atu ana nga rewa, nga rorerore, m&jfea mea i le tai pari; a, hoki rawa ake i le lekau o nga haora ki le tekau ma lalii, ka kahore kau hoki he langala i kite kitea e ralou i reira. I reira e tan anir a te Wonga Wonga f .ao noa te ra; a i te aonga, hore rawa he mea i kitea, ka nga huniu anake o nga rewa, me nga pakarukaru rakau. E ki ana a Pens Rena, nui atu te uckalia ole Pene ole rewa ole kei ki le wbakaora niai i ona boa i- lamoana. He mea here le hope o lauu tangaia kite laura, e ono moana, a baere rawa ake nga. langaia i whakaorangia e fa, tokorima. (No te "Ripcltao te Tonga.")" Kua whili ig Wonga Wonga i le kai-waka, e aha ami ki taranakJ, ka kilea te aiiua ra r a hoki lonu mai, tomo-ana V le whaEatapofcoranga ki le laba Tonga, lulalaki ana ki nga poli, herea iho kilo matou (no le 5lenei o nga haora). Here atu ana le Wonga kite puke laliuri ra, 200 iari le mamao. K.o nga heramana kaloa i kilea atu i runga i~: nga rocerore o nga rewa, ko nga apiha i runga ite rewa- ole kei.; e anga ana.te iliu ole puke ki le Tuaraki lko le ugaru ia,-e whali ana, taupoki kaloa i runga i te rere o le puke, taea ake ana nga langala i'nga rewa e le puapua ole ngaru e pati ana. Ngauene tonu nga rewa, buri mai, huri atu, i le ron»a. Ko le poli kata, me tetahi am poli, i hoki atu. a laiatata rawa atu kite ngoogohau, a, whakaorangia ana i reira nga tangata tokowarti i peke alu ki le moana i runga i le ngongobau. Ko aua tangata i wbakaora* ngia, be mea kawe alu kite Wonga Wonga,. a hokia mai ana e te poli) whakaoraugi& ake, iokorua, tokotoru, a whali le ngongobau, niangungu kere i te ilMi o te puke. Popo tonu te tangata i kouei, i runga i nga rewa, i nga rorerore, ngaro kaloa te nui o te puke ra i te wai, horiburi ana. I whakaorangia mai hoki eiahr tangata r te poli kata, ko Te Fielding te kai wbakalere o tera. Tutu baere ana i konei le puebu 6 te moana, a, ka baere ka pouri, hoki ana nga poli ki te Wonga, No le 7*30 o «$a haora ka tatu>

te punga o le'Wonga ki le awa wbakala-po-kpranga i pahaki am o te puke lauuri ra|; kihai i lino lata am i le kaba q le bapai ojp ngar u. Ite 8-30 o nga haora, ka binga le rewa o te iliu ki 4e jaha kaiau, a> muri taia iho, biDgaana to te bei,towaenga kite iaha maui, a tangona ana i reira o.:te langata. Wbakatarea ana e ftapene Repa, le rarigaiira o ie Wonga Wonga, nga tnramararna; a tukutukua ana ano nga poli, lae rawa am kite dO-s<> 6 nga baoira, ka oli Te whakaora mai le Apiba a .Tc tanga, me nga heraniana loko-wbitu, toko-waru maun baere era i runga i nga papa pakaru o te puke ra. Tokorua nga. tangala, ole Wonga i eke ki le ppti, a kawea aiia raua e lo raua toa kite whakaora i "lelaui langata, wbano male ko raua. Ko le poli kafaVi whakaterekia e nga langata o Te Vltag), Pae;a a he Mi on era; i te hoenga atu ki ie laha ruru, ka mau ko le Apiba taiiaina, 15 o nga tan, ko Te Pakere le ingoa, he tairia na Ta Heriare Pakere, Kawana o Wikitoria. Ko ie Apiha laitama, a Te Hata, leiabi i ora mai i reira, tokoioru, lokowha hokio nga beramana. Ko aua langata i ora mai ra* e rua pea niaero tc maniao i te puke mate ra, kawea ana e nga Maori ki le, wbare o te Pairaia. 1 le 6*50 o nga haora o te ata, te Ratapu, ka lutaki ie Awona ki le Wonga Wonga! i rolo mai ole puaha, i rere mai hoki terai te ata iii. Tuku rawa mai, kua pakarukarii te puke ra, ko te tuinutuniu ahake o ie 'rewa o waeuga o te Ovpheus e tu mai ana. Kobea ote maia ole tanga la nga i a Kapene Rcna ki le mabi nui i'juuga i laua aitua; a, e puta le whakapai mona, nana boki i ora mai ai le lini o .nga langata i le Orpheus, na te Alua ia te likanga i pa atu ai ia. Kahore kau be mea, purepo iariei, la Kapene Reria, bei kokiri taura kite ,puke lahuri ra, penei, kua lini am le tanga la. e ora mai i a ia. Ko nga langata i ora mai, i kauboeboe mai, kihai boki i lino lata aid te lima me nga poli, 20 iarite lakiwa, e aki tonu ana te tuatea i le wahi i ek'eai laua puke.