HUMEKE KI MAKETU.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume II, Issue 12, 20 July 1862, Page 5

HUMEKE KI MAKETU.

E hoa,—Kua whakaaro toku ngakau kia noho nga hapu o te Arawa i runga i nga tikanga Pakeha; a, kia ahua Pakeha te tu o te tangata. Na, kua rite nga kakahu, kahore he hu rao nga raparapa, koia au i tango mai ai .i tetabi Pakeba bum eke, ki Maketu nei. Hokoa ana e au nga mea bei luiiui, me nga biako kaii ki nga £5 i6s. 9d<, bei wbakama* tautau. Tae ana mai ki Maketu, ka tukua mai nga hu pakarukarM kia whakaorangia. Miharo ana te iwfi te iti 6 teutu wbakaorangabu. Mutu rawa; ka taburi kite tuitui pedhu, etoarai te kanga te pai 1

~ Nui atu to raatou tqpQno kite hu hei frfcakapiai nip riga kahuPakpfea.; Ktramulu te iawbai king* bu : o Afcarana nui kail ie utui tera tu Uu krkhiD. , Ko te iwi e nui ana te liialtia .ki (e bitekope terete luituu. WIBBMO MAW TB T* UIIAEAO* No Maketu, tturie 17,1862t

Kite Kai-tuhituhi ote Karere Maori. E pa,—Tenei taia te rela nei kite Karere Maori. t Kite Kai4ubituhi ote iVtti' Tireni nupepa. E pa,—l area te Kai-tuhituhi o te Ripeka 0 te Tonga nupepay o te 5 o Hdnenei, i ranga i te korero o tetahi Maori, ka mea ai 1 tehnibumga i Kawhia, i whakaputaioa e an be wehi ihoku ake, ki aku boa i baere tabi ai matou, a kabore au i buna i taliu biahia baere; Na, ka -kaba, ka wbakapnaki noa boki au i te he, i te lino honborihoki o aua korero. £ mea ana hoktaii' ki taku whakaaro, ko aua koreno boribori he tino whakapaeteka rawa ki nga Maori o Kawhia, uo te mea be manuwbiri karanga alu au i taua lakiwa. . Na;Heht Amutiti.

Kite Kai-tubilubi ote Karere Maori. . E boa, . tend; kpe. Tenei taku whakaaro ki a koeV E rapu ana lotu whakaaro e kimi ana ki nga lakei puui ai te niohibtanga ki nga Pakeha ka nteatoku ; whakaaro i* mai aaq L te Karaipiiure ngamohiotanga o te Pakeha, riakeitePakeba nga mea nunui e takolo ana. Ko tenei kite kite ThdTToe i a matou korero tukua atuTe Kde iia taia kite rto Maori kia ai o matou boa Maori o rungao raw o waenga nui o tenei wotu kia taia boki kite reo kile bokio matou h °a i te tjkaiiga oa: matou whakaaro me to mfitpu gi)?ing9 fca teKuini;Wikiu>ria no te; ; hiaWattpga na 0 matou kawfo kia te Pirfteba te .Maori kia ; kaua e wh*kak*ke, kiakoiabi tonu te Pakeba raua ko j .. be ; ; kuare, np te, iqsi, Lahore.» tag i • mobio ki ! e fjs®' m o tePakeha / i.piobjo ai Abma*; tM; Te &*!» Pflroika^ko tenet ekore au e ata marama te kawe aiu i

toku tvhakaaro ki runga kienei tikanga,e ngari ktaibomai letake rniabio:aite Patiefba ki waenganui ia matou arate kura, titftfe nfesf na . te Pakeba .le moaria' waiwai e kail nei no le meal e riteanaabaa kiffPaotee tangi ana mo- ana bara, ko tenei etangi -jarttl ana abati, "Ane tekuareabbueP' Heatia&i aha'u le mate rroa ibo at i • nrnga i le ktf&r#, no te mea kobore ano koe « te Kawanai i bomai i tetabi kura mb matoUjdia konei aban ka moliio ai ki'te iiiibi kia kor'tfa ko te Kuini:. ; , ile. tangata kino" abaui moa i rirnga i tfc tare-Maori ibaere au i rotoi te i te mtira o te ahi; no te pdtatigai mai cf ife Mihinare ka wbakatakotoria terongo pai kl tenei nrotu. ka tahi au ka hiwia ki rangfr'jfi te ora; na ko tenei e rua ngara, kotant ngi kino, kotalii rangi pai t ko te ratigt kin 6 ko te Maori, ko le rangi pai ko t&.lHiketoa ara ko te Kuini no te mea be nni tona mohio, aroha boki. Heoi ano tenei kupu. Na HENAKfc Tauau, NaHoANiMiißkv Whatigaebu, 1862;

Aperifa 24,1862. Ki |te KM-ln!iltnbf o te ! Karere o TaranaH. , $ hoa, —-Me la! e koe tenei ki le nupepa. Kpahau, ko Tamali Kawftora, teboa baere ole Pibopa ki Taranaki, puia rioa ki Ngatiruanui. Noema. Ill—Te ra tenpi i haerealu ai roaua i te taone ki Paetaroa. Pai tonuo> reira tarigata. 12. Ka haere ki Kapoaiaia. Pai" tonu q reira langaia. ~ 13, Ka haere ki .Moutoti. Ko te kupi* whakahpki i a te Pibopa ar . • - ® haere ki. te.|wniu ki .a Wiremtf ■ KTrigi Matakatea. Pai tanpo,reira taDgata, 17. —lts haere ki Katotauru,ki a Tamati Hone. Te. fciipu o Tamali Hone ki ate Pihopa: "Tena koe,e tePihopa; kao!» he kupu mod;, me baere noa maikoe, kaore he ritengamQu." T<e kupu o iomene ko lauakupuano, t6 kupu o Rawiri kounm kupu ano, be aroha. Katabi ka utiia etq ; Pihopa; " Teria koe e Tamali Hone!, Tena kdutdu e oku tamariki J- ; Na te aroba au i - kawemai kia kite i a kquiou, te arob»« te Atuja.: te. matua .ehaerei terang! kino kia kite i; ana lamariki, eogari kia; pat' it jrangf ka h^epojai £jte i ana-r tamatfki," Ka ka haere. a te, P/toa k( te whare qui .■££, • !'"kfa kitq.i lekaamaiaa ; i# Rawirj Te Kangimauri. Ka tabgi marte kauaat»» T

ki a te Pihopa, ka vaiata mai te waiaia, bt karakia vera, be riiengatenei motepakanga kia mutu, kia noho rangimarie. Tt kupu o le .Pibopa: " Tena koe e koro. Koabau lenei. ( Na te aroba ail i kawe mai Ida kite*i a koe, i okutamariki boki." I iauara ano ka buihui mai nga Mgaui kia kitel a te Pibopa, rae nga wabineboki ki tekawe «nal i a ratou tamariki ki a te Pibopa kia irlirfai 18, Ratapu.—Ka baere kite wbare karakia, hui katoa 400 tetane, baunga ado te wahine te tamariki. Ka tu ate Pibopa, ka timataiia to karakia mete panui Hawiri, me tana kauwbau. Ko te kupu o tana kauwbau kei. a Kenehi. I rnea lauakupu, i haere mai ia kite tango ite mokoroa i roto i(e ngakau ole laogaia, mete mokoroa boki e noho ana i roto i te rakaa, e whakakinoana i te rakau; waiboki me tango te mokoroa i roto i te ngakau, kei whakiikino i te tinana; Ka mutu uma kauwliau, ka iriiria ngatamariki. 19, Mane.—Te mutunga ote karakia, ka kuranga mai te kaumatua ki a au, "E Mali, tenei taku kupu ki a koe; baere korua ko to Pakeha, e tae koe ki o papa ki aTePobe, ki a Te Malenga, kei whakaoho mai ratou i a te Pibopa, waiho noa iho kia liaere ana." Ko ta|tu kupu tenei: "Kaore he kopu ote tangata i nga waewae i (e upoko, ko te kopu ote langata kite aroaro." Ka laki ka ki mai ano, "Kite boki koe, me korero am koe ki to papa ki a Hone, ratou ko tona wbanau, i taku kupu, wahia te keeti ra, tukua mai nga Minita, kaua ratou e aba-.. tia, na te moa, kaore a ratou ilei' ritenga. Ko te rorigo mau tenei, ko te Pihopa hei titiro atu ki nga pakaftga, ko nga Minita, ko le ngaru tukiiukl waka tenei, ko te Pihopa." Ka baere rnaua ki Whareroai; i reira a Te Matenga ratou ko tana wbanau; be tangi. tonu mai ta ratou ki ale Piliopa. Ka baere matou ki Übangai kia kite i te wbare karakia; hoki tonu mai, ka lutaki mai T a Rameka, e baere mai ana lua kite la te Pibopa* Ka tangi mai a Rameka.ki aie Pibopa, ka. puta mai te kupu a Rameka, "Ka hui taku pourii ki 'te'ritenga a Taranaki, kite wbakaboki i a koe, me baere noa mai koe." Ka tae mai ki Wbareroa, ka moe ; ko te korero i taua po i a Te Watikini, be patai ki ate Pihopa kia korero i aßakorerp. Ae ake tera, 20, ka/ iriiria o reira tamariki, boki tonu mai ki Katotauru, kiteiriirii o reira tamariki. Haere tonu maiki Waikeke, kite iriiri i. te tatnaiti o ReibanaTe Wbarebuia. Haere tonu mai ki ; Malakaha mo* ai.

21Ao ake kite Umuroa,ka moe ki reira Ao ake, ka iriiria o reira tamariki; ka baere mai maua, ka lae mai ki Moutoli. Akuanei ko le kaumalua kua riro ki ula; ka lonoa e te Pihopa telabi lamaili ki le tiki i a ia; ka baere le lamaili, ka nobo maua ki le talari i te pulanga mai o te lamaili ra. Ko le pukapuka aroha a Hori mo le Pihopa, ko tana kupu ra tenei"E boa e le Pihopa, lena koe. Ahakoa e mea ana te kupu a Ngatiruanui kia purua a Te Wailere i aua ko Te Teira, kaore, engari i pula ano etahi o nga Miniia kia pula kaloa. Ko laku hariru lena ki a koe, e le Pihopa." kaiahi ka ulua e te Pihopa ki le rela: "E koro e Hori Kingi: ka tika tou kupu. E nobo i runga i te aroba, ekore koe e whaka rerea e au." Haere mai.maua ki Waiiaba moe ai; iriiri lonu ibo i o reira tamariki. Ao ake, 22, ka tae mai a le Pihopa ki le taone, ka mulu tena. Tihema, 1861.—K0 te marama tenei i karangatia ai te runanga a le kaumalua o Taranaki, ko Hori Kingi. Hanuere s.—Ka hui ena iwi e rua, Taranaki, Ngatiruanui; ko le kainga i buihui ai ko Watino, kei waengapu o Taranaki. Ka rupeke ka lu le kaumalua nei, ka karanga, ka mea tana kupu : "Kia rongo ake; kohikohia nga maramara o Kurahoupo, o Aotea, whakahokia mai ki tona takere au, kahatia e waka, kia liliro le kei kite thu, kia hono le ihu kite kei, kia hono te kei kite ihu." I a ia ano e korero ana i enei kupu ka pa mai te male ki a ia, i a ia e korero ana i enei kupu, kaore le hui nei i mohio kei le mate; ko le kupu mo le keen' kua korerolia ano ki reira. Ka pakar.u le hui nei, ka boki ki tona kainga ki lona kainga, ka hemo i muri, ka lukua mai le karere ki raro ki runga; e! kua hemo a Hori, ano ka tangi le iwi ki a ia. 6. Ka uiaina mai kite kaata, ka kawea mai ki tona kainga ki Mouloli, ka huibui Taranaki, Ngatiruanui, ki le uhunga mona; katahi ka korerolia ki reira nga kupu a laua rangalira, ka wbakaaelia te kupu kia purulia le whenua, kia manaakilia te Kingi Maori, kia kelilia, kia ulua. Ka pula laku wbakalie mo la ratou, kaiahi au ka lu ki runga, ka karanga, " Kia rongo ele runanga. He pirili la le Pakeha ka utu, he utu ki le kaimabi, he awa kei Whanganui, kei Manawarn, kia wbili ai, ka utu; ka lubiluhia nga ulu kite pukapuka: mo le hoibo he hereni, mo te kau be bereui, mo te kaata he hereni, mo le poaka he hikipene; heoi ano nga ulu i karangatia i runga i te matenga o loku malua." Muri ilio kua he tekqpu o akii vybahaunga ki a au: Mali, kia ron^o

koe ko lenei keeli mo malou ano, mo le kupapa, kahore ino koulou, kaore he ritenga." Muri iho kua leka le kupu ano o aku whanaunga ki a au: "E Mali, me haere noa mai nga Pakeha kite bokohoko, ki tana haere noa iho 'ki runga ki raro.' r Kaiahi au ka mohio he kupu tawai lenei .ki au, ara, ki a matoa ko aku boa P«keha. Akuanei kua mulu nei le whawhai, kua mau te rongo, kua noho pai. Ka haere nga hoiho o nga Pakeha ki Warea, puruiia lonulia atu. Ka ttthituliia mai le pukapuka whakaatu ki nga Maori kupapa, ki nga Pakeha hoki, mete whakaalu mai ano ile utu, no te Maori kupapa iO bereni, no te Pakeba 10 hereni. Katahi ka haere ake a Te Meiha Tuhukararo ki le llki ake ki Kapoiaia; i reira au. Kaiahi ka boalu eTe Meiha le lekau hereni; kaore i pai mai. Ka tono atu maua la hi ko Te Meiha: 14 E boa ma, homai nga hoiho na. ,r Kaore i pai. Ka kite ano au i le lino teka rawa o aku wbanaunga i konei. Mehemea no nga Alaori enei hoiho i lahuli mai ki le laone, ekore nga Pakeba e pokanoa kite pupuru, no te mea kua pai. Penei me nga langatu o te whawhai e haere noa mai nei ki le laone, kaore he kupu. Na Tahati Kaweora.