Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VI, Issue 10, 31 May 1859, Page 1

No roto i enei ra ka hoki mai a Te Kawana i runga, i te tirotiro i nga kainga o tera pito oto tatou motu. Tona taenga ki Poneke i nga ra timatanga o Mei, ka tae atu a Te Puni me etahi atu rangaiira kia kite i a i:\ ; Puia ana i reira ts kupu a Te Kawana ki nga Maori o Poncke, o Wairarapa, be kupu whakamaratna i o raiou ngakau, kua rapurapu hoki o ralou whakaaro ki nga.korero a elahi huuga ngakan kino, i mea, e whakaiupu kino ana Te Kawana ki nga Maori, a kei lo wbakatakolo whakaaro mo raiou kia whakaDgaromia. Kihai i maha nga kupu a Te Kawana, kore ake te rapurapu me le wehi, lie korei'o whakakata hoki ana korero kilo maiou neiwhakaaro, cSiara i le iikanga korero kia whukaarohia, kia waiho liei lake wehi, aha. Ileoi, pula ana ta nga Piangaiira Maori kaloa, la le hunga i pa ki a Te Kawana, mo to raiou whakaaro piri ki a Te Kuini, whakawhirinaki hoki ki aia kilo Te Kuini ahua. Ehe ana matou kite likanga o nga Maori wliai whakaaro, he mea peliea ranei i liohoro ai le whakapooo ki nga korero horihori, kite pera me enei i korerotia ake nei, ara, 5 lupaio kati ai, i iapurapu kau ai kite whakaaro ole Kawanaianga mo laua whakahaere lika ki nga iwi Maori, whakahaere lika, he mah: atawhai nnakg

nga tikanga i kitea i roto i nga mahi ole Kawanatanga bi a ratou, he pai ki nga Maori lana ntenga, a e rongo ana hoki raiou i kupu a Te Kuini eputa lonu mai nei, e mea ana, ko tana i hiahia ai, ko te pai ki nga langata Maori, kia tupu, kia ora, kia ran«?aUra haere tenei iwi. Kia mobio pu nga Maori ki to raiou hoa tuturu, koia tena ko |e ahua o Te Kuini, ara, ko Te Kawana, ko ia lonu liei hoa pono mo raiou, engari nie lupaio nga korero a etahi tangaia ina mea kia rere ke te whakaaro. Ka mutu to Te Kawana noho ki Poneke ka haere nauta kiOtaki, ratou ko TeTuari! ko TeMakarini, ko ona hoa haere; ka turia ki Olaki te huihui a nga Maori, hoaLu ana e ratou ki a Te Kawana te pukupuka whakatau e mau i raro nei, a ka tu hoki etahi ki te whai korero, kite whakapuaki i o ratou kupu whakahoa, whakapiri hoki kite Kawanatanga. He Pckapuka Whakatau na Nga Tahgata Maori o Otaki kia te Kawana i tana taenga ki to ratou kainga. Haere mai, e Pa, c Te Kawana Paraone ete Ahua o Kuini Wikitoria. Haere mai kia kite i enei tamariki au, tenei ano le tururu noa 1110 nei i tenei piio o to tatou motu, te tatari arohaatu nei ki a koe, ki to matou Kawana, me to matou malua aroha ka ora o matou ngakuu ka tae mai koe ki tenei pi to kia kite ilio i a matou. Tenei ano matou te noho mahara alu nei ki to taenga tuaiahitanga atu ki rotoo Waikato ki Raogiaohia, kite marama hoki oau kupu aroha i whakaputaina atu e koe ki taua iwi ki a Wajkalo, kia whakarerea rawatia a matou nei ritenga pohehe o mua o te kuaretanga mete youriianga hoki, i nga kino o tenei ao. ° Tenei ano inatou te mabara atu nei i to taenga atu ki a Ngapuhi, i to whakapuakianga atu i o kupu aroha ki taua iwi, mete lahuritanga mai o laua iwi o Ngapuhi ki «e i mai V a koe be .' malua mo ralo «> mete whakaarahanga hoki a laua iwi ite kara i tuakina e Hone Ucka raua ko Kawiti I whakaarahia hei tohu aroha ki a koe, kia'mahara ai koe kua hoki atu ano a Ngapuhi ki oratoa malua kite Pakeha. Kamaraina tena tikanga, nie pera atu hoki matou. Ka whakapai alu matou kia koe e te Kawana, mo to aroha kite whakahau atu kia whakamaontia mai nga likanga o te lure o koutou o re Pakeha ki a matou, hei ako am ma matou kia haere matou i taua ara marama. He mea hoki ka marama nga Karaipi-

lure i nga Mihinare te whakamaori mai ki a malou. E Pa, e le matiia, e Kawana Paraone. Tenei taku kapu whakamutunga ki a koe. Kia niahara mai koe ki a matou, ki o tamariki, kia whakahau atu koe ki nga kai mahi kia rurilia nga wahi e ka nei o matou ahi i rung; l ., nga wahi e pai nei matou kia puritia mo matou, mo o malou uri hoki i muri i a malou. Me homai hoki he Karauna Karaati kia whakamutua nga rohe Maori, me nga raruraru Maori hoki. Ko nga tikanga e mahia mai na e Waikato, waiho alu a te porangi tikanga, mana e male atu i le Bore kai reka mana. Kia ora tonu koe, e to malou malua aroha, ma te Alua koe e tiaki. Nui alu le pai o Te Kawana ki tona wbakanvanuhirilanga e nga tangaia o Otaki, ki o raloti kupu whakapiri ki ie Kawanalanga OTe Kuini, a kilo ratou nekenga haeretanga hoki i nmga i nga tikanga Pakeha, i kitea hoki lenei kite ahua pai oto ratou kainsja, i ahua Pakeha hoki, kaore i rile ki o te langata Maori kainga. He nui le whenua kua oii lo parapara, ie taiepa, te ngaki ki le 1 kai. te ruirui ki t§ karaehe. Kua tu noa atu he kura mo nga tamariki, ko nga I moni ulu mo nga kai o lelahi paamu e mahia ! paitia nei e ratou, waiho ana hei oranga mo taua kura. Ko le whare-karakia hoki tera, whakapaipai rawa na le tohunga kite whakairo Maori, ko etahi whare hoki mo nga tamariki ole kura, kia tokomaha noa iho ki roto, me le whare mo le Minita Maori, he whare pai; ko enei katoa na nga langala Maori ano i hanga, ko lo ralou Mihinare hoki ko te Harawira te kai tohutohu. Tera ano ctahi atu whare, na nga rangatira Maori, he mea tauira ki o te i Pakeha nga hanga o roto: ma enei mea e kilea ai, e neke haere ana nga Maori o Otaki, a ka tika ano hoki te mea, no ralou anake te kaiiiga i tino pai rawa, puta noa i Niu Tirani nei. Ka mahue Olaki, ka haere le Ka wana i te lahatiku tae noa ki Whangnnui; rokohangaiho eia kua whukamene nga xMaori o ia wahi o ia wahi, c tatari atu ana ki a ia. Tac alu Te Kawana ka whakalu huihui ano, ka kiiekiie kanohi ralou ko nga langata Maori o tera wahi, ka mahi ano ia ka whakatika i nga korero he i korerotia nei mo le tikanga ote Kawanalanga ki a ralou. lie mea nunui elahi o nga mea i korerotia i reira, a ora ana le .igakau o ugu Maori ki nga tikanga a Te Kawana, a puta ana ano nga knpu whakahoa, whakawhirinaki hoki a nga rangatira ki Lo Te Kuini Kawanalanga. Ko

le pakanga a Topi no Te Mamaku ralou ko tetahi la'ia o Ngaiitu, kahore ano kia mum noa ; engari, whakariiea ana e Te Kawana he koniiii hei kiini bt;i liiiro i nga likanga o tana mea, ka korero ai k ; a ia. Kia oii t<>~ nei, katahi pea ka kitea tetahi likanga e maft ai to raiou rongo, ka ugaro pea le kino o tetahi ki tetahi, a, ka kilea pea he likanga hei wnakaoti i tana kino huahua kore, heoi nei hoki tona huanga he male ki tetahi ki tetahi. Hoki ana le Kawana i Whanganni ki Manavvaui, I'atou ko etahi « nga raugaiira Maori. Ka luuiki Te Kawana i reira ki (Haiti langaia i tonoa mai e nga iwi o runga hei kawe i o ralou korero:—he luiihui ntii te huihui i whakaturia ki reira, ka uiahi ano Te Kawana ka whakakore i nga lupaio o nga langaia Maoi i ki nga likanga o to To Kuini Kawanalanga, a wliakaao tona nga Maori kite lika 0 lana whakahaere. Hacre aiu ana a Te Kawana i Manawain, hoki ana ki & ! oneke, mahue iho ko Te Makarini, he korero lioko \yhcmin ta:ia i noiio ai, raLoa ko nga rangaJia Maori, crua noiti nga wbenua miiun ki l;maiaki\yae hiahiatia ana e raiou kia tukaa ki a Te Kuini. Kaiahi ka ma ram a nga whakaaro o ni»a langata Maori tera lai ki le likanga iioko vvhenua, ki. le luiiu i o raiou wiicmu* takolo noa kite Kawanatanga. Ka mohi..> raiou inaianei, kahoi'o kau he p-ai e laka mai ki a ralon i ruuga i tonei likanaga i le piipuri i nga vyhenua nui ekorc nei e taea o ratou te mahi, a kua maiau tnnei ko le likanga pai, me tuku atu kia nohoia e le Pakeha, kia whivvhi tahi ai ralou ki le rawa e pi.ua ake ite mahinga ole whnuua. Tera ano ki nga iwi icrc ke ana ona wSiukaaro, oiira, tukua aiu pea ka whai kanohi hoki era hei kite i le pono. 1 Poneke ka eke le Kawana ki runga ki te Waili Hnana tima, ka rcre ki Ahuriri; a 1 reira ano ku korero tahi ratou ko nga lino iangalira. Ka whakatika a Te Moauanui, ka korero i ana kupu whakau ki a Te Kuini; ivhaia ana e etahi atu iangalira, pera loriu te riienga o nga kupu. Ka toru nga ra i noho ai Te Kawana ki Ahuriri, ka eke ki runga kite lima, no 1e27 0 nga ra ka u mai ki Akaranako nga ra 1 ngaro atu ai ki runiya, 51.