KORERO HOKOHOKO, NGAKINGA KAI, ME TE MAHI O NGA KAIPUKE.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 8, 15 April 1858, Page 5

KORERO HOKOHOKO, NGAKINGA KAI, ME TE MAHI O NGA KAIPUKE.

NO TE 1 TAE NOA KI TE 15 O NGA RA O APERIRA. Tuturu tonu te utu mo te paraoa i era Koroni, kua neke nga uiu \l, i te (ana; kaore i rite te whakaaro o nga kai boki kite nekenga utu nei, e mea

ana elahi, ka niau, ko elahi e mea ana, (era ano e hoki. E whakaaro ana elahi ki nga alii, ki nga raki, i wera ai i mate ai nga kai, e mea ana, ma enei e whakakake nga utu; ko etabi e whakaaro ana ki le nui o te whenna kua oti te ngaki, a, e mea ana, ma reira ka boki rawa ai nga utu. Ki to matou whakaaro, ka tmuru nga utu, ekore e nui te nekenga, te hokinga ranei; te take i mea ai matou ekore e hoki te utu mo te witi, koia nei; ko nga paraoa i utaina mai i era alu whenna, e hohoro ana te pau, ko nga witi o Atareiria te piio kite tonga, o Tahimenia, e tae takitabi ana kite makele, mete puta tonu o nga rongo mo te kore tupu o te witi; a, no te mea boki ekore e utaina mai nga paraoa o Hiri ki enei utu. Ko nga kaipuke kua u mai i muri o tcra Ifcarere, koia enei, te Keti Kane, he kune, 95 tana, Kapene Kikihana, i u mai ki Manukau no Whakaiu no Taranaki, nga ulanga 300 bipi, 490 pauna pata, 245 pubera purapura jtaraehe, 2 hanaraweii poaka whakapao?, 4 taugata eke; -te Erieba, he kune, 56 tana, 4 paihere buru hipi, 2 langata eke;—te Pcrei, he perikitina, 408 tana, Kapene Anibana, no Poti Kupa, be ulanga taonga ;te Taine, be kune, 84 tana, Kapene Akele, no Aferipone, be kimi utanga;—te Katarata (2) be periki, 217 tana, Kapene Kerene. no Otakou, no Poti Kupa, he taonga te utanga 10 tangata eke;—te Hiri Para, be periki, 175 tana, Kapene Nikora, no Otakou, he ulanga taonga;—te Huana, be periki, 450 lana, Kapene Anebana, no Poneke, be taonga 6 tangata eke;—te Kalaruta jl) be periki, 420 tana, Kapene Taninga, no Poibakena, be taonga te utanga tomo tonu, 2 tangata eke ;-te Hera, he periki, 424 tana, Kapene Pali, no Meripone, be taonga, 25 tangata eke;—te Akenebi, he perikitina, 404 tana, Kapene Ropihana, no Meripone, me etahi taonga, 48 tangata eke;—telhipera Hamiritona, 258 tana, Kapene Witiritana, no Banana, be taonga te utanga, kotahi boibo pai rawa i utaina mai ki tenei kaipuke, be uwba, ko te tame i mate ki waenga moana, 4 tangata eke. Ko nga hokinga enei:—teEmire Aribona, he perikitina, 99 tana, Kapene Ruhitona, ko Ahiiriri, 49,000 wbiti rakau kani, 28,000 toetoewhare, 700 pereki, 69 tana wahie;— te J?hita, be kune, 54 tana, Kapene Perea, no Wharekauri, he utanga taonga;—te Ana, be kune, 37 tana, Kapene Wiremu, ko Aburiri, 80 peke kotakota, 3000 pereki, 50 tana wabie;—te Kele Kane, be kune, 95 tana, Kapene Rikibana, ko Taranaki no Manukau, 50 boia ole bapu 65, 5 nga hoia

o te hapu lou purepo, 2 apiha me nga hanga ote hoia ;—te Potingi Rahi, be periki, 183 tana, Kapene Keramu, ko Taranaki, he taonga, 30 langaia eke;'—te Perei, he perikitina, 108 tana, Kapene Anihana. ko Poti Kupa. 60,000 whiti rakau kani;-te Elu, he kune, 94 tana, Kapene Tamibana, ko Poti Kupa 60,000 whiti rakau kani, 10 banaraweti aniana;—te Erieha, he kane, 56 lana, Kapene Ken*, ko Aburiri, 85 tana wahie, 8 langata eke;—te Wiremu Waiibana, be paaka, tana, Kapene Paraone, ko Itanana, 96,940 paiwa bora bipi, 21* tana kapia, 128£ tana kohatu kapa, 69 tana bimiparaoa, 72 tana binu lohora, 18 kabe* binu, 2 kaho binu toloka, 2 paibere muka, 2 paibere bihi lohora, 7 paibere peha rakau, 2 peke taringa pihi, 103 bioko kau, 1 peke koura, 15 langata eke;—te Kahere, he kune, 212 tana, Kapene Honi, ko Poihakena, J 424 puhera papapa, 1325 pubera ooti, 10 banaraweti aniana, 75 faoarawai 4 tana kapia, 516paunahuru bipi, 9000 whiti rakau kani, 12 pouaka tihi, me eiahi taonga. 24 langaia eke;-te Hiri Para, be periki, 175 tana, Kapene Nikora, ko Poneke, nga manga 10,000 whiii rakau kani, 5 lana riwai;- te Obipere, be kune, 47 lana, Kapene Haia, no Manukau ko Taronaki, he taonga le utanga, 10 langata eke;—te Rewereta, he perikitina, 147. tana, Kapene Penetika, ko Poihakena, he uta atu i nga hoiho purei o Te Ro raua ko to Mahara:—te Huana, he periki, 130 tana, Kapene Anihana, ko Poti Kupa, nga uianga, 5000 whiti rakau kani, 3 lana paraoa, 10 banaraweti aniaua. E hiahia ana matou kia lahuri atu te whakaaro o nga Maori e korero ana i te Karere nei, kite niaha o nga hanga utu nui kua utaina ki runga kite kaipuke nei, le Wiremu Waiihana; me whakaaro pu hoki kite nui o nga hunt bipi kua utaina kei runga, katahi te mea pai hei uta atu ki tawahikolenei; a, e hari ana matou no te mea, ka lini haere tenei tu taonga, me mahi tonu nga langata kite whakatupu i tenei mea.—Na te bdru hipi i kake ai a Atareiria raua ko Tahimenia; a na le huru bipi i neke haere ai a runga nei, ara, te molu o to Waipounamu; engari hoki a reira e lino hoboro ana le kake; ka whiwhi o reira pakeba kite moni, ka riro atu ki reira nga kaipuke papai o Ingarani, hei uta atu i laua banga ki tawahi. Katabi nei ka lini haere nga bipi o tenei pito ole molu nei, heoi nei la le Maori e pai ai, he wbakatupu i nga hoibo kinokino buhua kore nei, te tahuri ki to mahi i tenei mea wb&kawhiwhi koura nei tc bipi; be

wbakaaro be tenei, inahoki be koura ano te hunt bipi, whaihoki be kai pai rawa le bipi. Tenei boki letahi, ka u mai nga kaipuke kite uta i nga hum bipi, ka boko nui i era alii far ole paamu, hei orangu ma ralou kite moana, ma konei ka wbiwbi nga taugata ote whenua kite mom. Me mahi nui ra i te bipi, kia nui ano boki nga whenua e ruia kite karaebe. he mea hoboro ano boki tenei, ina boki i te tan 1856, beoi nei nga bum bipi i utaina alu i Akarana r 500 pauna; i tetau 1857. kua tae kite 50,000 pauna, a, i roto ite toru o nga marama i te timatanga o tenei tau, kua utuina ki runga kite kaipuke kotabi nei, te Wiremu Waiibana nga pauna burn bipi 96,940, a kua penei ano te toitnaha o era kua ulaina alu ki Ingarani, i ma Poihakena. Eugari, me laburi nga Maori o tenei pito o Niu Tirani, kite mahi i tenei puna koura te buru bipi, me be mea e biahia ana kia wbiwbi ralou kite taonga, kia kake baerc te whenua nei. Ko nga unga mai enei ma te tahatika, 29 kaipuke, 731 tana, 72 tangata eke, nga uianga,4s7o pubera wi1i,251 puhera kaanga, 134 pubera aporo, 600 pubera kotakota, S banaraweti aniana, 23 banaraweti poaka tote, 3 kabo pata, 8 heihei, 31 nga kau, 377 hipi, 10 banaraweti muka, 1 tana binu paraoa, 6 tana liinu tohora, 9000 wbili rakau kani, 25£ tana kapia, 360 tana wabce. Ko nga hokingaatu ki tetahataha. 33nga kaipuke, 705 tana, 88 tangata eke, me nga taonga. £ lutnru tonu ana nga Makete, ko nga utu bokoboko enei tae noa ki tenei takiwa* Mea Paraoa. Paraoa, luatahi, 16/. te tana. Paraoa, luarua, 14/. te tana. Paraoa no nga raira Maori 10/. tae ana kt te 12/. Pihikete, e piki ana e beke ana nga uiu, 20s. 255. le ran pauna. Taro, te robi 21b., 4d. sd, Papapa, Is. Od. te pubera. Poaka Me Eka Atu Kai, Te piwbi mete pirikabu, 6d. mete 7d. mo te pauna kotabi. Poaka, (mea tote, mea tote kore,)sd. me teOd Mea o te Mara, Witi—ss. te pubera Kaanga—6s. 6d., 7s. te puhera. Ooli, 7s. te pubera. Riwai 01. te tana. Aniana, 2d. 3d. te pauna. Tarutaru maroke, (e nui ana) 5/. te tan a. Kapia,9/. 10/. mo te lana.