TE RERENGA O KAWANA KOA PARAONE KI RARO, KI PEOWHAIRANGI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 4, 1 February 1858, Page 1

TE RERENGA O KAWANA KOA PARAONE KI RARO, KI PEOWHAIRANGI.

No te 6 o nga ra o tenei marama i te 2 o nga haora muri awatea, ka eke a te Kawana, a Mata Koa Paraone me etahi rangatira ki te manuwao o te Kuini kia te Airihi, 26 purepo, Kupene Roringi. Muri iho ka rere; e riia te kau ma wha nga hadra ka tn ki Kororareka. Ko Kororareka te wabi o Nui Tireni 1 oro to nohoia ete pakeba. He rawe noa ibo tenei taone i mua, a, be maba ano hoki ona tangaia* na te main' kuare o Hone Heke me ona boa t wbakarerea ai? ko le tekaU tna toru tenei o nga lau i tu kau at (aut iaone,t oru toru rawa ano nga pakeba i nobo. I te ra i u ai a te Kawana, he tin! te pakeba me le maori i bnibui ki reira, be mei baere mai i nga wabi kaloa kia kite i a te Kawana. No te boenga ki uta ka pubia nga purepo o te manuwao ra o te Airihi, ka wba* kariiea nga likanga whakahonore mo te Ka* wana, a, te unga ki uta, ka whakatakina mai e nga rangatira pakeba o reira ratoii ko Tamati Waka Nene ko te rangatira maori e tino mau tonu nei tona wtakafcofr kite pakei ha: haere ana ralou kite wbare o teKa-

whakawa tuturu,o le Kerenene; muri iho ka tu te whakakilekitenga tangata: lokomaha nga pakeha me nga maori i |»aere ki laua whakakitekrienga ki ale Kawana:—ko etalii enei o nga rangalira maori i tae. Ko le Warihi Kokowai, Kai whakawa Maori. Ko Mitai Pene Taui, Kai whakawa Maori. Ko Wiremu te Tete. Ko Rewa. Ito te Hoterene Tajgitawa, Kai wbakawa Maori. ."~ „ "Ko Mangonui Kefei, Kai wkakawa Maori. * Ko ie HiraPiire, Kai whakawa Maori. Ko Hirini Nene. Ko Parata Puariri, Kai wbakawa Maori. Ka-mutu ka huihui ki ce marrae otc wbare o Taroati Waka. Ka baere am a te'Kawana ki le wbakarongo i nga koreio a nga rancatira maori, na, be tini nga kupa wbakapai i whakapuakina; he lokomaha nga rancaih-a jiu kite korero, a,-rile, katoa boki o ralou kupu aroha karanga i a le Kawana, me lo ratou ban kite korero lain ralou ko te ahua o teKmui o Ingarani ki le whakapuaki boki i lo ratou kupu ki lona aroaro hei wbakarongo ma nga tangata kaioa, ara, i io raioa ki a ic Kuini kei rangatira mo ratou, ki otia Turc boki ka whakarangona e raiou akenei akenei. Koia ano hoki i wbakaarobia ai kia whafcaiuria ano te Kara i iorakina i mua i nga ra o te kuaretanga, be! tobu ki nga iw« mo to ratou whakaaeiarika km te Kuini: i mea ano hoki kia wtataSS itemeai4-eira ano a te Kawana,-Ewhim te kau putu te roa o te rukau i raahfo S rakau mp te kara erua pulu ie nui o te puki Mailu, ara, kia tae mai nga tangata katoa i wbakantea mo te mabi i taua mea? -Puta ano hoki te kupu wbakabe mete ke. tekete mo te mabi kuare i kore ai he »*£ pakeha hei wbakangabau i roto i a rato.r tone ana hoki kia wbakaae te KawanT & whakauiria ano teiabi taone ki letabi wahl EL'. . k ° pU ™ auau mo te whakatu \ te Kingi. Maori, kahore boki nga rangatirao Ngapuhi ipa 1* gan, i mea ratou. ko tetahiTake tera "wh?kaaro ai ralou kia wbakaiuria lenei kara nnh?L le a "** ***** kaloa beoiano o garam anake. w,u He maba a te Kawana kupu wbakahokinga k. nga rangatira i korero ra ki a iahe mea whakamaori atu na Te Mete, a i rel re penei nga kupu-: ' * re

kouioii, e nga Rangatira o Ngapuhi. Tenei au te wbakawbetai atu nei ki a koutou mo lo koutou karanga aroha ki a au ka luatahrmai nei ki tenei wani kf Peowbairangr. Kua lae mai te rongo ki a an, kua tino piri a Ngapuluki a Te Kuini inaianei, kua hoaarohatia boki ki ic Pakeba; ko lener, ka lino ! whakapono ahau be pono taua kupu, ina hoki kn rongo atu nei au ka kite aurnei au. Ko taku e tino pai at, kia mau tonu tcnei "pai, tenei hoaarolmanga; E mea ana taku whakaaro, kua oti te whakamatantau e Ngapuhi nga hnaraht crua; ara, te buarabi o te lika mete buarabi o te be; ko tenei; kua piri kt to te trka» a, ko te ara tonu pea leua e takahia e Ngapuhi e baereakener. Na nga kupu kua rongo nei ait inaianei, na reira i penei at tuku mabara. Ko tenei, ka -pai tonu ahau kite wbakamana i ta nga rangatira-mabi whakahaere i nga ti—kanga wbakatupu langata, kia ota ai kia no—ho tika ai te iwi. E kore hoki au e wareware na Ngapuhi le-waka-ote Pakeba i whakau mni ki uta, whamanuhiruia ibo boki e ia. Kei te mabara ano ait ko te wahi tenei i tahuna ai te ramav whakaniarama i marama ai te motu nei i nemo ai te pouritanga. Kei le mabara ano au i luhia ki konei taua Tirhi i bubia mai ia te niaru tiaki o te Knini o te tiho iwi nui o teao, ki tenei whenua, a, mau tonu ibo te atarangi oto Ingarani mana kite motu nei taea noalia tenei ra. Ahakoa he kupu kuare i whakapuakina, be mahi kuare ano boki i mahia, i tnuri mai, kua wareware atu inaianei era, kua ma hue i te whakaaro, i maharafia ai ranei. hei wbakaketekete, bet wbai mana kia wbakatikaia nga wahi hapa oniua kia horoia hoki nga kino i tenei ra. Ko taku wbahabokinga ki a koutou mo o koutou kupu whakapiri mai kia te Kuini, ka per* ano me nga kupu a nga Kawana katoa o mua tae ibo nei ki a au. Na, kia rongo mai hoki koutou; ebiabia tonu ana a te Kuini kia-uru tahi ona la mariki Maori i Nui Tireni me* o ratou tuakana Pakeba, ki nga tikanga ote pai, ote ora, ote ranginiarie. Ho mea korero ibo aiiau e ia kia mabr tonu au kite whakabaere i nga ilkanga e kake ai e tau ai te pai ki nga iwi erua. Ka tekau ma wbitu nei nga tau kua pa* bure i te lononga mai c Te Kuini o tana Kawana kite tiaki i ona langata ki tenei nioiu, kite tami ite kino, ki tc whakabaere hoki i nga ture tika o Ingarani. Ko te mahi teiiei i tukua ki nga ringa o ana Kawana katoa> He mahi pai ra tenei; a, e.whai katoa amir hoki nga langata whakaaro pai kia uru hei hoa mo te Kawana ki lener inahL* Koki te*

nei ka karauga nei au ki nga Rangatira o Ngapubi ki nga Rangatira katoa ano hoki o nga iwi o Niu Tireni hei hoa whakakaha moku.ki tenei mahi. Me be mea ka.taburi potto ratou ki lenei mahi ka tan ano te pai mete rangimarie, a, kaatea nga tangata ki le whakaputa uaua ki nga mahi maori mana e wbukawbiwhi ki nga lini mea pai i runga t lo Te Atna tikanga aiawbai i a lalou.

. Ko taku tenei e pai ai kia nobo a Ngapubi; i runga j te whakaaro tahi ki a ralou ano t nga ra e haere ake nei, kia whakaaro tahi boki ratou. tahi ko nga Pakeha. Me he mea kauru tahi nga iwi erua kite latui ite kino, kite whakatupu ite pai, ka-liore-he kino e toa* te lapate pebi, kabore he- | pai e ngaro, te taea le wbakaiupu kia lupu. | He kupu kotuhi tenei mo te kara.. Me | be mea e wbai ana nga ringaringa nana i turaki kite wbakatu ano, e pai ana. Me he mea hei whakinga hara rakt te ao katoa; e pal ana. Erangi, abakoa whakaluria te kara nei, waiho ranei kia takolo ana, ko te mana atawhai o Te Kuini kei te motu nei e iii tonu, ana. Ko 'J'e Kuini ano ia a Nui Tireni, abakoa le mohiotia ia e ona tangata katoa. Ko nga tangata e kuare ana i tenei ra, ka mobio baere ano i nga wa e takoto ake nei. He tohu kau rale kara. Hua noa a Ngapubi imua, he tohu kino ki a ralou, a, likina alu ana e ratou, turakina ana. Te tnkunga iho, be wbawhai, maringi ana letoto. Pour; ana a. Te Kuini kite male huhua kore ote tangata i runga i te pohehe, karangatia ana e ia kia kaali te whawbai. kia waiho marire a Ngapubi kite liliro i tona he. Heoi, kihai i whakaluria le kara imuri. Nawai a, kua kite lenei nga tangata na ratou i luraki i to ratou nei he. Kua mohio a Ngapubi inaianei, he tobu laua kara mo te mana e tiaki anae a taw ha i tonu ana i nga tangata. Kua matau, haere inaianei, a mea ana kia peneilia atn he korero ma ratou k» nga tini iwi o Niu i be matou i mua; a, e hiahia ana matou kia wbakatikaia to matou be £ pai ana.

I te niutunga o nga korero, ka tangi te hipi hipi hurei a te iwi ra, ka muiu ka marara le whakamenenga. Tae rawa mai te rangatira nei a Maihi Pa--raofle Kawiti tamaiii boki o taua rangaiira kaumatua a Kawiti, boa wbawhai o te Kawanalanga, i mua. tae rawa mai a Maihi, k»a mutu nga korero;—otiia, baere ana ia ki runga kite manuwao ratou ko Wirerau Pohe, ko Heuare Te Titaba; a, roa, noa lo ratou korerorerotanga ko te Kawana. Mea ana boki a Maibi, ko ia te lurouaki o te bu> nga i kioo kite Kawanatanga imua, a, mar

na e wbakapuaki o ratou liiahia ki le boroi i o ratou he o mua; ara, ma ratou e whakaara le kara i ttirakina e Heke, mewhakahoki e ratou ano kite wahi rawa i tti ai ihnia; a, mea ana boki ratou kite hoatu hoki i tetahi wahi whenua, kei te Kawakawa. hei tohu mo te tino- houhanga o te rongo ki te Kawanatanga, mete rangimarietanga. Ko te wahi pai hei tunga mo te taone, mea ana ia, ekore ia e korero atu ki a te Kawana, kei a ia. ano te whakaaro kite titiro i lerwahi pai; engarij kaua te kupu te hoatnnga ole Kawakawa e whakahoretia, no te mea, ahakoa tona pai ki tc laone, ko tana i tino pai ai, ko te houhanga o te rongo, mete whakahoa kite Kawanatanga. I whakapuakina hoki tona hiahia, kia u ano te Kawana: ki Kororareka i tona tiokinga mai i te lirotiro i era atn wahi. Mea ana te Kawana, koia ko te abua o te Kuini, e whakaae ana, e whakapai ana boki ki nga kupu whakahonore, ki nga kupu wbakapiri kite Kawanaianga, i kawea mai e Maihi ki a ia, me tona whakapai i te whakaaro o tona iwi kia whakaturia te kara, no te mea no ratou ake ano te whakaaro kia whakaarahia, a ma ratou ake ano hoki e mahi. Ka mea ano hoki le Kawana, he pai rawa ki a ia kia whakapuakina e ia te kupu nei ki a ratou; ko nga he o mua kua pabure, kaore e maharatia inaianei, ko te whakaaro o te Kawanatanga inaianei e tau ana kia Ngapuhi, kua boa tahi boki raua i tenei takiwa. 1 te mumnga o te korero, hoatu ana e Maihi tana hani kia te Kawana bei lohu mo to raua whakapiringa mo to raua whakaboataiiga; a, baere ana a Maihi ki Waitangi talari ai ia ki a te Kawana. No te Haiarei, no te 2 o nga ra, ka whiti a Te Kawana ma me Mihi Koa Paraone ki Waitangi. Tokomaba hoki nga tangata t huihui ki reira kite wbakataki ia te Kawana. Ka u, ka baere kite wbare oTe Foihipi; rokohanga atu e noho ana nga tangata i te inarae o te kainga i tua mai o tona wbarc: ka pa te karanga ki a te Kawana, ka wbaka* Jiuatia bokrte tawhiri nei. V'-Haere mat, e te manutiiri tuarangi; Na taku potiki koe i tiki atu | Kite taha it* ote rangi, | Kukume mai ai. Ifaere mai. Ahuarekanoaibo taua mea, ka tawhiritia boki [ nga kakahu ka bamama nga waha o nga tane, ongi wahine, o ngatamariki kite karanga i le manubiri; ka tttlungarahu nga tangata hei whakahonore mo te haerenga mai oTe Kawana. Ko te wahi nei boki i ttihia ai te Tiriti o Waitangi i mua ra ano, ka tekau ma

wbitu nei'uga lau. Kaore matou etino par J ki lenei niea kite whakaiutu ngarahu; a ki ta matou whakaaro iho, tu a wbakama ana hoki ki enei loengao nga tikanga lawbiio. Ki ta matou, kaore e abua pai mai te langata ki tenei mahi. He ngakau mattrkitaki i le mea hou nana i kawe to pakeha,-t ahua mrnamina ai ia ki tc matakiiaki, tena ma te mahi pera ranei e whaiii haere ai le> takrwa* e wehewehea nei enei iwi erua, er % meatianei, ka tnhonohfonoa ka whakauruurua hei iwi kotabt; Katiore pea. Na, kua tu tetabf tenetihrote Kawana ki roto kite marae. £ rima tekatrnga Ka nga lira i tae kia wiftkakrtea ki aTe Kawana. Muii iho ka wbakatrfcra Te Kemara kite korercr. Pera ana te tikanga o-ana kupu me era i wbakapnakina e nga rangatira ki ana hokr teiiei rangaiira kaumatu i, ko Waftangr tenohoatigaro to Te Ruini abua tuatahi, a; ko teputake fame Kawanatanga, mea aiKi hoki ia ki le kawenga ketanga o te kara ki- tawhiti tir ai mete haerenga ote Kawanatanga kite- iwi-ke nroho ai. Ka tobeia kia te Kawana kia whakaiuria hetacme ki Waftangi, kite wabi i wbakaae tuatahikt t& Kawanatanga o Ingarani. Ka uhakatifcaa Mitai Pene Taai, kai wbakawa Maori ka mea,'haere mai, e te haere mai, kua nga ro nga tangata i whakatupuria ai te kino, ko nga kino o era ekore e ntatauria-e au, be ta atari ki hoki au. Mea ana hoki kia whakaaetiaeTe Kawana he taone kite taJtaluawhcitua, note mea e rara ana nga tangata, epau ana ugauioiii. i ie mahi whakawhiiiwhili ina biahia ratou kite baere ki Kororareka. I konei ka boatu e Mitai te pokapnka ki a te Ktnvana mo ta ratou hiahia kia whakaiuria be taone. Ko Manu Kawau. Kua kotabi te ngakau kia le Kuiui, koia tenei ko te rakau e takoto i Kororareka kua donate ngakau ole Maori ki to te Kuini. Ka mea a Kou.~ Haere mai, e Kawana. fa au te utu o te- ara, e tuea ana ahau a hei konei pu te taone hei waenganui o te Keri* keri o te Kawakawa. Ka wbakaiika a Haupokia; ka whakabua i le waiata; no roto ite Kuraipiture nga hua o tona waiata he mea koroiroi noa iho. Erangi ano tana karauga. Haere mai, ele Ka* wana, ki aku mahi; kua oli ke ano i a koe, no mua ano te otinga, waiho kia poroteteke, nana te be, be poroteteke noa ano, kua pau o moni i a au. Te mahi e kiia net, ko te rori ki Wailangi ki Hokianga, i whakapaia e tona iwi, na te Kawanatanga i wbakarite. Muif iho, ko Kahi: i pera ano ona kupu.

Ka whakatlka a Wi Piri Hongi, mea aim hoki; tena te aroha ki a koe, ete Kawana, ko te rakau e takoio ra. Ko Te Mauihera, Haere mai, e Kawana, i haere mai koe i te upoko o te ika, ko te hiku tenei, ko le rakau kua puta ki wabo, tona tauiaiti, tie laone. Ka wbakaiika a Haki Te Kawhena, ka pnta hoki tana karanga ki a Kawana. Muri iho ko Koniiia, Haere mai ki Tokerau, e Kawana, kia kite i a Ngapuhi, ito iwi. I muri o te whawhai ko ie kupu tenei a Kawiti. "Ko tenet, e le wlianau, rae poai Wharekura laua, kei peka kite he, kei kuki Pakeiia taua." 'Ko tenei, kua oii tana kupu i le ra- - kau e" takoio mai ra. Kua kotuhi te ngakau ote'Maori oTeKuini. Ka whakaiika ko Mangonui. Haere mai, e Kawana. Me he tango maki, e kore b ora; ema o mea e haere na, erua mate e nolro na, ko le taone ko te kara. Ka whakatika ano etani atu rangatira, ka penei tonu nga korero; mea ana ki tetahi taone, a kite whakaarahanga ote kara bei tohu ki a te Kawana mo le hiaftia o Ngapuhi kin noho marie inaianci i raro i nga tureo Ve Kuini. Ko nga Rangatira enei i whakatika kite korero. Ko Wi Korekore, Paratene, Te Manu, Haratua, Hira le Pure, Kai Whakawa. Mohi Te Peke, HTrini, Himi Marupo, Tautoro. Hone PuliiKura, me Hare Kotahi hoki te pukapuka i korerolia e tetahi. o Ngatihine, be pukapuka ki nga Rangatira o Ngapuhi, be karanga i a ratou kia nru tahi kite wbakaara ite kara. Ko te whakahokinga a te Kawana ki nga korero a nga Rangatira i pera ano me tera ki Kororareka; wbakawhetai ana ki a ratou mo to ratou karanga aroha ki a ia, mo to ratou kupu whakapiri kite Kawanatanga, i tnea ano hoki ia, ko tetahi tenei o nga take i haere ai ia ki raro, he titiro i tetahi lunga pai mo te taone; aka tirobia mariretiae ia e te Kawana, rana ko Kanara Moura, be tangata mohio hoki tera ki tenei mahi, na kona hoki i haere mai ai, a, tena pea e kitea e rana te wabi pai hei nohoanga mo te tangata, hei tunga hoki mo le taone ; waibo bei mea wbakakiie alu kite ao katoa ite pono o te kupu whakakptabi i korerolia nei; kia waibo tana taone bei uruurunga mo te pakeba mo te tangata maori; takoio ana la te maori mahinga kai i te laba o la te pakeha;— nate maori tenei paamu na te pakeha tera—na le maori tera whare na te pakeha tenei whare; kia kitea niii* tia ai, he pono tonu tenei kupu, he Iwi ko tahi ano te pakeha te maori, e noho tahi n

ito ratou na laOne. Ile muiunga o nga karrero ka tu nga tangata kite bari, hipi. hipi hurci, ka puhia hoki nga pa. JMnri iho kit tae etahi o nga hoa wahine a nga Rangatira kia kite i a Midi Koa Paraone. Ko te wabioe o Maihi Kawilt i lioalu i te whakakai pounamu. 180 rawbi riwai, 5 poaka me era alu kai i wbakatakotoria ma te tnnnttbiri. lic Maue, i le 11 o nga i*a, ka haere te Kawana ma, me Mihi Koa Paraone, ki Te Waimate, e rima te kau nga tangata i haere liei kai arahi, i runga anake ite hoiho. No te taenga kite wabi kakenga ki Taumatawiwi,rokobaoga alu, e lu ana nga tangata me nga hoiho kotahi fau, rarangi mat ana i te tabi taha ite labi tana ole huarabi; tokorua nga Kai wbakawa Maori ki mua me nga ka* ra. Ka baere te Kawana i waenganul o n£a kapa, kaiahi ka langi le hipi hipi hurci a nga tangata, pahure ana te Kawana ka whai tenei i miiri, btiikatoa UiOirungakaloai te boibp. Ko nga tangata man kara hei niua lata haere ai; wbaia atae muri, kakama toil ute baere, tae noa kite Waimate, no te i2t o nga baora ka tae. No te taenga kite Waimate, ka puta nga tangata kite karanga ia te Kawana, ka bari hoki, ka hipi hipi hurei, ka puhia nga pu. E wha pea rau tangata i wbakamene kite whakabonore ito ratou manuhiri. Haere lonu ate Kawana kite wbare o leKepa, Kai whakariie wbenua, tautini iho, ka tu te whakakitekitcnga, betokomaba nga rangatira Maori me nga Rangatira Pakeba i tae: ko etahi hoki enei, ko Rube, no Te Abuahu, ko Wi Uau, Kai whakawa, no Te Waimate, ko Tamati Ngere, no Okaibau, ko Timo Huke, no le Abuabu, ko Arama Karaka, Kai whakawa, no Waima— Ko Komene, no Kaikobe. Ko te Hira Mura, no Kaikobe. Ko le Rata Hongi, no te Waimate. Ko Hoha a Waikato. no Tepuna. Ko te Hikuwai, Keri Keri. Ko te Pakira, no te Awa o Tareba (Man* gonui.) Ko Kingi Wiremu ** Ko Hongi Te Ripi, no te Abuabu* Ko Anaru Te Ati •• Ko Te Hira Tauahika, no te Waimate. Ko Wiremu Kaitara, no le Abuabu. Ko Poti, •• no Kaikobe. Ko Hare Matenga .'•« Ko Te Mangumangu, no Hokianjra. Ko Wi Tabua .« * Ko Te: Wera, no te Abuabu. Korerotia ana e Te: Karaka te pukapuka whakapat a nga Pekeba ki a Te Kawana. Ka mutate whakakitekitenga, ka puta a

te Kawana ki waho, kia kite i te huihui 6 nga maori, kite whakarongo hoki i nga ko« rero a nga Rangatira. Ka whakatika a Tamaii, Haere raai, e te Kawana, ko koe te matua mo matou, homai te aroha, homai te atawhai wbakatupu tangata. Ko Hakird, Haere mai, e Kawana, kia kite koe i le Maori o tena huihui o tena huihui, kei a Kuini anake rrga tangata. Ko Tango, i pera ano boki ana kupu. Na, ka whakatika a Waikato, Haeremai, e Kawana, te matua aroba o Kuini, ko te wbakakotahitanga tend o konei ki a koe, haere mai ki Raupipi, i a koe, haere raai Ki Mangonui, kite Keri Keri. Kei ruhga ko Uongi Kata, Haeremai kite whanau 6 Til, kei a Kuini anake tenei whenua. Ko Whakauru, Haeremai i ruhga i te aroha, e hara i te mea no naianei te aroha, no Kingi Hori, no Kingi Wireniu. Inaianei, ko koe ko ahau, kei a koe anake tenei motu. Ko Poti. Haere mai, e Kawana, kua tamarikitia matou ki a koe, he matua koe ki a matou. Muri ibo ka whakatika etabi atu Rangatira kite korero, a Anaru Te Ati, a fleia Hipira, a Pakira, a Eru Pouroto, a Whakalautan, a Hakiaha, a Paora Matangi, a Hare Kingi, a Tima. Ka korero a Hare Wini Kake i te pukapuka panuitanga o te huihuinga kite Waimate. Tena taua pukapuka mete wbakahokihga ate Kawana kei letahi wbarangi ote Karere nei. Ka whakatika a Wireniu Hau, Kai whakawa Maori ki Te Waimate, ka mea. Haeremai, e Kawaa, kei a Kuini katoa tenei pito ole whenna me nga tangata; ko Parangiora, i a kde, ko te Keri keri tenei, ia koe; ko te Kawakawa tenei, e mea ana matou hei reira te taone, ho te mea kei a koe anake. Ko te Hira Mura, Haere mai, e Kawana, e kore au e mea kite taone, kei a koe le whakaaro, kinea kihea. E mea ana au, hei le tuawbenua te taone kia tae ai te mano ki reira; ekore e pai kia tu i tawahi, e pau o matou muni ia Haki Poki, i te Kai wbakaWhitr. Ka mea a Hikairo, Hae're mai, e Kawana, ma le ngnkau e h«aiu te pai ki a koe. Ka whakaae koe kite taone kibea ranei, ka pai maiou. Ko Pinohu. Ka pai koe kia kite;i mai, ka kite ra koe i te nra i haere mai ra koe. Muri iho ko Pirika, muri ibo ko Komene Poakaiabi, ka whakahuaitewaiata,a, k:i mea haeremai, e Kawana, tena ra koe, haere mai kite pai rcnei kite kino ranei, haere mai ki tepai e korerotia nei; e buna nei te langaia

i te kino ki a koe. Homai te taone; kei a koe anake te whenua, te awa, le maunga, kei a koe fcatoa te when pa. Muri iho ka wbakatika ko HinriTuahika, ko Anarii le Ati, ko Wi WhareumukoNgaia,rUeriieanakiaera,a ratou kupu, mea ana, tena e piri tonu ranei a Ngapiihi kite pai e korerotia rie'i. Na, ka whakaiika a Waikato,l£a mea> "E pai iatou bei te Kerikeri te taone?—Ae. Ma Kawana le whakaaro?—Ae. Hamama ana te waha o nga tangata kite whakaae ki enei kupu. Pera te whakahokiojga a Te Kawana me tera koreroano ana; mea ana hoki ki te"hari o tona ngakau mo o ratou kupu aroha ki a ia, a tuaruatia am ana nga kupu i whakapuakina ki Waiiangi ki Kororarelia. I konei ka tukua te Ifakari ki a Te Kawana—he pihikelemahanoa iho, he mea mahi ano ki reira ano ki Te VYajmate, e rima nga kau, e wha nga poaka, 280 kele riwai. Na Rune enei kai, na Wiremu Kingi Kaitnra, na Pirika, na Piripi, me etahi atn Rangalira o-te Uritaniwha. o Ngailawake, o Te Wbiu, mo era alu hapu o Ngapuhi. Hoatu ana e Te Kawana nga kai nei ki nga (a"gala o te whakamenenga, he roa noa am hoki le buarahi i baeremai ai etahi. Kotahi te Mere pounaaiu i hoatue laua raugaiira kaumalua e Rune ki a Te Kawana ko Kaikanohi te ingoa, me nga kahu maori etoru. Ka mum, ka haere Te Kawana me nga pakeba kite whare o nga pakcba kai ai; he nui noa am nga kai papai i lakoto ki le lepu: i reira, ko ana wbai koreroano hoki: otira ekore a le pakeha korere e manakohia e te niapri, me waibo tera. No le Tnrei ka wbakatika i te Waimaie, ka haere Te Kawana ma ki Hokianga, me nga kai arabi e torn tekau, i runga i nga hoi ho: ile hua rabi ka peka am ki le titiro i te wahi i lu ai te Pa ki Obaeawai, i tae ano hoki ratou kite titiro i te urupa o nga tangata i hinga i te wbakaekenga i laua pa. Kei lua iti atu te kaingaonga langaiao Obaeawai, kei reira te Rangatira taitamariki nei a Mitai Pene Taui, Kai whakawa maori e nofao ana. He tangata wbai whakaaro tenei; a, mewhakapai tona ahuwbemia, mete kaba o tona mahi ki te wbakapai i tona whenua i runga i to te pakeha tikanga: be nui te wahi kua oil te taiepa, me he laiepa pakeha nei le rite, a, meake ka apitilia ano elahi am whenua, ka laiepatia ano, ka mabia kite kai. Me be mea ka penei lonu te mabi, ekore e tino roa ka langata whai-taonga a Mitai. Nona le hapu i kino rawa kite Kawanatang a imua; inaianei, kiiakitea he puianga kemo to ratou ka ha. Kua whakapaia e ratou te nuarahi k

Hokianga, ko nga awa kua oti te mahi e ra~ton kite arawhata pai. Ka lahi ano te tikanga pai no tenei Rangatira raua kolona rwj. Ko te mahi tenei e whiwhi ai nga tangata ki te pai, ehara te mahi ngangare tepatu tetahi i tetdhi me era e mahi mai ra ki Taranaki, ki Ahurirr, ki Whakatane, me era atu wabi: hei ahe a koia whakatupu mohio ai te~ Maori? Ka tae ki Kaikohe, ka noho kite kai, ko te kainga Mihiirare { noho ai a Te Kewiti i mua. Kotahi haora i noho ai; kei reira a Uira Mora e nobo ana r natona boa wahine te kai ma nga manahiri. Itewa i noho ai ki reira, ka puia mai eta hi o nga tangata maori o tera wahi kia kite i a Te Kawana, be hari boki kia ralou te ringarihga ki to Te Kuini ahua. Ka whakatika atu i Kaikohe, ka baere te Kawana ma ki Hokianga. No te - 4o nga haora, muri awatea, ka tae ki le Wairere, rokohanga atu e tatari ana nga poti a Te Wepiha, bei hoe ake i a te Kawana ki tona kainga kite Kohukohu.- Note taenga ki le ritenga o Mangungu ka tu nga tini maori kite karanga, kite tawbiri ia Te Kawana; maunu ana te potaeo Te Kawana, na! ko le tino hamamatanganie tepowhiriano, ka pallia boki nga pu. Ka lata kite Kohukohu ka paiiia nga purepo i te marae o te whare o Te Wepiha. Na, ka whakamanuhiritia a Te Kawana ma e Te Wepiha. Oho ake i te Wenerei, i te 14 a nga ra, ka baere a Te Kawana ma ki Mangnngu, ki te wahi i wbakarilea mo te huihuinga. Ki aki uta, ka baeremai te iwi ra kite whakataki mai, ka tutungaralm, ko etabi ka tu ki le laumata, ka tawbiri, ka karanga. Tu ana nga kapa tangata erua i tetahi laha, i tetahi taha ote huarahi, tae noa kite taumata, he pa, be paiu kei le ringa o terao tera; ka baere te Kawana ma na waenganui, lokorua nga Kai whakawa maori nana i arahi, mete karanga mete Jitpi hipi hurei tonu nga tangata; a, tae noa kite leneii i whakaturia mo te Kawana. Whakapaipai rawa taua teneti kite manga rakau, I reira ate Kore, mini la, elu ana, hei tangata whenua. hei wbakataki i a te Ka* wana, me etahi am rangatira boki me taua Kangalira kaiunatua pai nei, a Makoare Taonut raua Kotona tamaiii ko Aperahaina, me etahi atu Kai whakaako Maori hoki. Koiahi ran kotahi tc kau ma ono nga Kangalira. Maori i whakakilea kia te Kawana: muri iho ka limaia le 'Jiahi ole whakauieiienga. Ka korerotia e AptualKima Taonui it- pu&apnka wbakapai ki a Te Kawana rca nga Uangatira o Hokianga; ko taua pukapuka me te whukahokinga a Te Kawana, kei tetahi wbarangi o le. Karcre neu He njaua>. nsk

Rangaiira ituki te korero. Ka wbakatika, ko- Rangatira Moetara. Haere roai, kia kite koe iotamariki, kolahi ano korero, ko Kuini anake, kahore be Kingi hou mo konei, ko Kuini anake, piri tonu ki a Kuini matou. Ko Wi Waka, Haere mai, e Kawana, liaer, re roai kia kite ia matou, ko te ingoa o Kuini kia iri. ki runga ia matou, a man tonu; kola i lawbiti, ko te ingoa e mau ana ki konei. Ko te ingoa King! mo le ika hei, kahore e pono kite hiku ki a matou. Ka pa lau, ko Kuini, koia tera; e pa te be kia koe ko koe, ko au. Kp Makoare Taonjii.—Kp koe te Kingi mote motu nei; e rite ana kite kopura e tupu nei, mahi leap, niohi te po. Kp. Tio.—Haere mai, e Te Kawana, he kotabi te kupu o. konei, hei le lure o Te Atua, o. Kuini. Ko MohiTawbni,—Haere mai. He teka, enei e mea atti nei,e pono ranei te kapu, me mahi ano ia i tana kupu, i tana kupu- ko, Taramoerpa.—Haere mai, e te boa aroha, kahore he* kupu, kahore au e mea ko wai te Kingi; ko Kuini ko. koe, beoiano, Ko Raniera Taonui. Haere mai, e Kawana, ki Hokianga. Ekore eua tonu, e paki e werawera, le Raumaii te Hotoke, ekore e taea te hotoke e tenei iwi. Ko*Ngapo.-~ Haere mai, e Kawana, te malua mo te mana mo le pani; ko koe ta te iwi e pai ai, ko te Ture le Kingi i baeremai kia kite i nga pi raanu i raro i o pakau. Ka wbakatika a Oiene Pura, mtiri iho, kp te Karira; he korero to raua kia wbakaaeiia. te hokonga pu. £o te Wbarepapa; ka wbakabua ite waiata lawbito, be waiaia whakaputanga aroha kite bau kainga ki Hokianga, ka mei. Haere mai, e Kawana., ko Hokianga e tu nei, Heoiano. Ka wbakatika aWi Hopihana ; be kupu whakapiri ana ki a te Kuini, ki a te Kawana. Ka wbakatika ko Aperabama Taonui, ka, wbakabuatia te wbakaaraara nei, be mea lawbito boki, no nga whawbai o mtta, kia nobo mataara nga tangata o te Pa; p Tewhelue! (eMaramae! X Ka pau te korohikohiko. ' * Ete whelu ! tena te tlni ote Tangaia le ngoki mai I rolo i te otaola elc, elc, etc. Kia mau te pnpuri. Kia maute pupuri i te Kingitanga tuatahi. Ko Papra Mataugi: Haere mai, e Kawana. Ahakoa pai ta matou kupu ki a koe, he kino kei roto, be wbenua. #Ka wbakatika, ko Tamati Waka Nene,

ka mea. Kaiahi au ka korero; ko tenet;* e Kawana, ka lika te kupu a taku hoa, a< Paora*. E te iwi, kua riro te wbenua i tc Pakeha, kabore he wahi e kino ai i ie wbeuua. I pau nga nioni o Kawana iie ara, ona.momona me kawemai ki konei, e pakeka nei boki, ko te nui tenei ko Hokianga e pari nei.. Na te wahine ie wbuiii, ko Kuini boki hei wbangai i a talou; ko nga laumantiko Kawana; kabore be pai o era korero, kei konei ka reka'aku taringa: na nga tan iwi te karanga, kaore au i pai, ko tenei, na koutou te kupu, pai tonu aku laringa, no ie mea ko tatou te utu mo nga be ote Pakeba. KoTe Uruti. Haere mai, e taku. Kangaiira* kabore rauei; ko laku rangatira ko te wbeuua; kia rile nga mabi a o kai mabi, ka lika ;ka he, ka be. Ko te Taooui. Ko au te utu ote he, ko te Ake tenei, keibea ranei te Mahoe te Pale? Haere mai hei utu moku, ahukoa male au, kua kite au i a koe. Ko Wata Kaitoke Muriwai. Haere mai, kahore be kupu; mou a Hokianga; mou te lai e pari nei, mau e whakakakabu te lai nei. Ara ma Karaka Pi. Ma te atawbai ka pat ai talou, ma talou ano he pai ma latou. Kia penei te lika ote atanobo mete Pakeha, ka pai ai latou. Ko Mangumangu. Kia pono nga kupu a te tangaia kua puta nei i a raiou; ko ie lure oTe Aiua, ko ie lure a IV Kuini nga mea e pai ai. Ko Tako. £ bara iiiuianei te reinga ki raro i o pakau, no nma ano te wbakawbetal 0 Hokianga. Ko taku Aiua arai kino, ko koe ano to te mano bara e tukua mai ki runga ki a malou. )tKo ie Atua Wera. Moe ibo abau inapo, e tu ana a Kawana i laku lumuaki, ko ie wairua o Taken a i tutaki i a au i ie ara. ka kapo i a Kawana; kihai i tukua e au. Kua file taku moe. Ko Kawana lenei. Homai te man aa Te Kuini. Haere mai, e Kawana, ki Hokianga. Katahi ka korero atu a te Kawana ki nga Kangaiira kihai ia ima ha nga kupu- I mea ia. v tino whakapono ana ki a ratou kupu aroba, kupu wbakapiri kite Kawanaianga, ko ratou mabi ano bei wbakakite alu i to ratou pono. ebara i ie mea na te kupu anake; ekore boki e taea e te kupu te wbakapuaki laua pai ki nga mea i kite ai i rongo ai ia. Ki tana whakaaro ko nga Rangatira o Hokianga, ratou ko nga KaUwhakawa, ona boa whakakaba i a iai runga i uga mahi pai kaioa. 1 lino ahuareka ia ki tenei kiienga i a ratou ki 10 raiou kainga tupu ake. I mea ano boki ia mana e lubituhi alu ki a le Te Kuini

0 ratou nei meatanga kia rongo ai ia. Ko < ia ko Te Kawana ka lino wbakawhetai am ki a ratou mo to ratou karanga aroha ki a ia; a, teria e manakonuko tonti lana ngakau kt lenei haerenga mai oria ki Hokianga. Katabi ka homai te hakari ki a Te Kawana; ema, etorn ranei rati keteriwai, e rima nga kauMukua ana ma nga tangata o te whakamenenga e te Kawana. Na Makoare Taonui ma, no le Popoto, na Wt Waka Turau roa, no Ngatihao; na Mob i Taw ha i ma, no Te Mahurehure; ka mutu, ka hipi hipi hurei nga tangata, htti kaloa, kotahi pea mamano, be whakabonore ki a - Te* Kawana. Heoiano, ka mutu* Oho ake i te ata, ka Iraki a le Kawana ma kite Waimate, ka moe, ao ake, ka haere ki le Kerikeri. Ite liuarahr, ka peka atu kite titiro i tetahi pihi whenua ile taba o leawa, e kiia ana be tunga pai male taone. Ile kainga Mihinare, ka whakamanuUirilia rat >u ele Kepa. Obo ake, ka boki kite manuwao ki a te Airihi. No te ngaromanga o Te Kawana'ma ki Bokianga ka huibui nga maori ki Kororareka, lini noa ibo, ki le wbakaara i le Kara. E rima rau nga langaia i uru kite bapai ile rakau nei, i taiapohina e ratou i tat alii, a, eke noa ki Maiki, kaore koki i lukua kia lain ki le wbenua. Na, ile mea e boki mai ana a Te Kawana i le Kerikeri kite manuwao ki le Airihi, e wbakaara bia ana enga tangata kia lu; na, u rawa«iai kite kaipuke, ku lu. kua iri te kara. Muri lata ibo ite ekenga oTe Kawana kite kaipuke ka laeatu a Tamaii Waka raua ko Maihi Kawiiiki te kaweatu i le kupu kia u anoa le Kawana ki uia, no te mea tena nga tangata e whim e warn ranei rau te talari mai na ki aia, kei tatabi e nobo ana. Na, ka korerotia atu e Te Kawana le take i kore ai e abei tuna whakaae ki to ratou kupu, he mea boki kua whakaritea e ia kia boki mai i le Kerikeri, rere tomi am. Na, ka rere ano te kaipuke i laua abiahi alea la ranei. Ka mea Te Kana ki a Maihi, mana e kawe ki ona boa Hanlira le kupu a Te Kawana ki a ratou, mo le laiutauga o tona ngakau no to ralou whakaolinga i te kupu i whakaputaia mai ki a ia i lana unga mataali mai ki Kororareka. Ko le mea i rangona e le laringa i rcira, kua kitea ele kanobi inaiauei; a, be koa tona kia tuhitiihia atu e ia kia rongo a Te Kuini i nga mea kua oti nei le mabi e Ngapuhi. Ma tona boa ma Tamaii Waka e tiroiiro te mabi, a, olioti noa; koraua lahi boki kiia rongoi a ratou kupu, kua kite i a ratou ma hi, a, mana boki e titiro te pono o nga kupu i roto i nga 1 takiwa e haere ake nei. Whakaae ana a

Maihi ki a Te Kawaua kupu, a, hoki ana ki uta kite iwi ra, raua lalii ko Te Mele Hoa Hekeretari Maori: nana hoki i korero alu ki a ratou* te take i koreai e a hei le whakaae a Te Kawana ki to ratou hiahia kia haere ano ia ki uta, mete pai hoki oTe Kawana "kite whakaotinga ote kupu i whakapuakina e ratou ki a ia. Ka orate ngakau o nga tiingata ki enoi kupu, katahi ka Uitungarahu, ka topi hipi hum, ka pubia nga pu, muri iho ka marara nga tangaia. Oho akei teata, ka rere te Aiaihi, u ana ki Wtiiau, a no te Tairei, no le 21 ka tu ki Waitemata. I oho Tere pea nga Rangatira raaori i VVaiau i warea ranei ki a ratou mahi, te tae ai kia kite i aTe Kawana. E ketekete ana matou ki tenei, kei mea pea te wliakaar oo te Kawana, kahore kau he Ra nga lira maori o tera whenua. I tae ana aTe Kawana raua ko Mini Koa Paraone kite malakitaki i nga kerin«*a koura. ° Heoi ako.