Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 8, 15 September 1857, Page 1

I puta to matou kupu i tera atu Karere, mo te tikanga o nga whenua Maori; te pohehe, mete raruraru hoki, o taua tikanga. Kua tino mohiotia inaianei te tikanga i mau ai nga whenua i Nui Tireni; ko te hapu katoa i eke kite whenua, ehara ite mea na le langata kotahi anake. E kore hoki tetahi tangala e whai whenua ana i runga i lo te Maori likanga, e ahci le whakaatu i tetahi wahi whenua, ahakoa iti, i karangatia nana anake; he pono ano ia, ka lika kia mabia, kia nohoia, ctahi walii e ia o nga whenua i pa ai ratou ko tona hapu, a kia ngakia hoki ki tetahi oranga man a ; otiia ka mea laua tangala nana ake te wahi whenua i ngakia e ia, ka mea ranci kia hokona, ka*.ahi ka taulohelohea; ka whakatika hoki nga lini tangala i pa, ka mea, i eke ano raiou ki tana whenua, kei a ratou ano te lino tikanga. Ka'iore hoki he pukapuka luhitnhi e mohiolia ai kei a wai ranci le lino likanga o laua whenua. Heoi ano, ka haere ka paiai ki nga kaumalu \ ki le hunga e mohio ana ki aua likanga. Olira, ko wai ka tohu kahore sno raiou i wareware noa ki tetahi wahi; aki te mea e niahara tomi ana, lena e haere lonu ranei ta raiou i ruojp i le tika? Kahore pea, ka whakaaro rglou ki ta raiou ano i pal ai, a kappa ana le taogftld. i a ia ano te lino lake.

Ko nga Maori ano hoki e raruraru ana i enei meaara, i nga tikanga i mau ai a ratou nci whenua. J\a maba nga huihui ka tu hei korero i enei mea, oiira, kabore kau he buanga; na le mea boki, e mea ana teialn kei a ia le tino take, mea fana tetahi kei a ia, ara, nga langaia i eke kite whenua e tautoheiohea ana; he kawenga pea na te I whakahihi te whakaae to langaia nona le he, ae kei lona hoa wbawhai ano te lika. Ka tupu i konei te ngangare; te tukunga ibo o te ngangaie, be wbawhai, ka mau ki nga patu, a male ana he langaia, o telahi, o telani. Ko te take ia i wbawhai ai e mau lonu ana. j lie whenua, he wahine, he waka, ko nga j lake pakanga enei o nga iwi Maori, lie j tmi nga wbawhai penei i mobio ai matou i ; muri ole «nohoanga ote Kawanaianga o jlngarani ki enei motn; he maba m?a I tangata i mate. Te take i wbawhai ai, he awa wbakaheke tuna, huhua kore nei, be maaia kumara, he motu karaka, he whenua . whakangau poaka, he ngahere hei retinga j nianu, hei waerenga, hei aba ranei, hei aba ! ranei. E pouri rawa ana matou ki nga tini he e lupit ake| ana i irnei tikanga ; ara ile eke ote tokomaha kite whenua kotahi; e kore e muiu inaianei tenei kino, ka i beke lonu iho ki o ratou wui. Me whakaaro ra koutou ki le be o tenei tikanga. Kite mea ka pa le hiahia kia koutou kia kimihia tetahi tikanga pai, e mau ai te Maori i te whenua i runga i le raruraru kore, hei reira ka tika te ahii mai kia matou a ma matou hoki e wbakaatu, e lohutohu.

I Rangiawbia, Akuhata 29,1857. E HOA E TE Ku-TuuITUHI 0 TE KaRERE Maori, — Tena ra koe. Kuatae mai tau pukapuka kia matou, kua kite matou i lau pukapuka i Ka nui tc pai, ka nui te bari o o matou ngakau, 110 te mea kua oii i a koe ta matou panuitanga mo o niatou wbenua, kua uli nei te piihi ki ia tangata, ki ia tangata o to matou hapu ake ano, o Ngatiapakura.' E boa, e te Kai-Tubitubi o te Karere Maori,—E rapu ana matou i etabi tikanga I Pakeha, ara, i etabi ritenga e rangatira ai |te tangata, e kake baere ai, e wbai taonga jai, ki rtmga i nga likanga Pakeba; koia | matou i wbakaaro ai, kia piibitia o matou I vrhenua e niaumauria ana kite takoto kau | noa ibo, ko tenei tikanga hei tauira ki nga

iwi Maori e noho kuare ana, kite rapu likanga mo o ratou wbenua he wbakaaro na matou ara na nga Rangaiira o Hangiawhia, kite nui ole raruraru o o matou wbenua; koia malou i whakaaro ai, kia tukua o matou piibi ki runga i nga tikanga Pakeha; kia kore ai le raruraru ki runga i o matou whenua; kia mahi pai ai le langaia i runga i tona piibi, i touapiihi; kia tika ai te whakaputanga i nga bua o te wbenua. E boa, e te Kai-Tuhituhi o Te Karere Maori, —Kia rongo mai koe. Kua oti to matou runanga mo o matou wbenua: kua oti te piibi, ki ia tangata, ki ia tangata, o to matou hapu ake ano, o Ngatiapakura: kei tera iwi atu, kei tera iwi atu, tona whakaaro, tona whakaaro, mo o ratou whenua: kua oli nei te whakamarama e nga Rangatira o Rangiawhia nga tikanga mo nga whenua Maori. Kei le mea malou, he tikanga pai rawa tenei, he tikanga raruraru kore mo nga whenua. Kahore he kino, kahore he mate, ki runga i tenei tikanga; tona mniunga he rangaiira la nga mo te languia, he whai laungaianga hoki mo te tangata i tenei ao. Kei a korua hoki tetahi wahi, ko Kawana, kite whakaako kia matou, kia lupu ai le niohiotanga i roto i a malou. Tera hoki telahi tangata kua tango i tenei tikanga, koTe PoihipiTukairangi, heßangatira no Taupo ; kua oli ia ratou lenei korero; kua oli te piibi o ratou whenua, ki ia tangata, ki ia tangata, o to ratou hapu ake ano, kia Ngaiiruingarangi, kia Te Hikutu, kia Ngaliterangita. Ko enei korero me tuhiiuhi mai ki roto kite Karere Maori, ma te Kai-ta o te Karere Maori e perehi mai, kia kite o malou hoa Maori. E hoa, e te Kai-Tuhituhi o te Karere Maori; he mea aiu tenei na matou ki a koe, kia kaba tonu koe kite wha kaako i a matou, ki nga tikanga Pakeha, i roto i nga tau katoa. Heoi ano ta matou korero kia koe. Na nga Rangatira o Rangiawhia tenei pukapuka. Wiremu Toetoe Tumohi. Taaii Wareka Te Warn. Taaii llou Te Huriwai. Tamati Te Tarahanga. Te Wirihana Mutu. Te Munu. Pakiwhero Noho Motu. Te Ara Noho Motu. Penetila Te Wharunga. Turi Manu. Rotohiko Ngahape.

Rotohiko/Tutaku. Te Maienga Te Wi. Mamuka. Hoani Ngarongo. Te Kingi Te Warangi. Te Wano Tarakaka. Te PoihipiTukairangi, oTaupo^

Te Nu Paremata. Akuhata 24-, 1857. He pukapuka tenei mo nga lure i wbakatana e nga Kai whakarite whakawa, e nga tekau mama o Whaingaroa. He tangata haere maf, noho iho, he hoiho; tana, ka tae maiki te kainga, ma te tangata ole kainga e tiaki te hoiho ; kite hj& tana tiaki, kx mate, me uiu. Ka haere mai te hoiho kite kai ite pit riwai ranei, kaanga ranei, paukena ranei; kite kino te laiepa, kaore lie utu. He laiepa pai, ka kainga ngamea i roto e te hoiho, e le kail ka utu. Ki le to no le tangata i te hoiho o tetahi tangata, kite male i lana eke nga i runga, Ka uiu. Ki le haere mai le tangata me lana hoiho, ka ki aiu ki tetahi tangaia, "E kore koe e pai ki. taku hoiho ki roto o to pamu, tokiari lanei? ka utu. Na te tangaia ite pamu i le tokiari i ki atu ki reira noho ai ie hoiho, te kau ranei, kaore be utu ; nana 1 ki atu ki te whare, penei ano te ritenga,—whare hoiho. whare tangaia,—pena tonu le riieoga. Kite whakatetetetahi tangatai lerohe o te tehi, kite he te whakatete ka laa-ano* ki te rohe le tikanga. Ueoi ano, ko nga mea tenei i oti. Ma nga Kai whakarile tureote Kuini, o Te Kawana, e tin.o whakarite ena lure. Na te runanga o Te Nu Pareuiata, Whaigaroa.